Edition
ausblenden
Summa theologiae
Articulus 4
Iª-IIae q. 59 a. 4 arg. 1
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod omnis virtus moralis sit circa passiones. Dicit enim philosophus, in II Ethic., quod circa voluptates et tristitias est moralis virtus. Sed delectatio et tristitia sunt passiones, ut supra dictum est. Ergo omnis virtus moralis est circa passiones.
Iª-IIae q. 59 a. 4 arg. 2
Praeterea, rationale per participationem est subiectum moralium virtutum, ut dicitur in I Ethic. Sed huiusmodi pars animae est in qua sunt passiones, ut supra dictum est. Ergo omnis virtus moralis est circa passiones.
Iª-IIae q. 59 a. 4 arg. 3
Praeterea, in omni virtute morali est invenire aliquam passionem. Aut ergo omnes sunt circa passiones, aut nulla. Sed aliquae sunt circa passiones, ut fortitudo et temperantia, ut dicitur in III Ethic. Ergo omnes virtutes morales sunt circa passiones.
Iª-IIae q. 59 a. 4 s. c.
Sed contra est quod iustitia, quae est virtus moralis, non est circa passiones, ut dicitur in V Ethic.
Iª-IIae q. 59 a. 4 co.
Respondeo dicendum quod virtus moralis perficit appetitivam partem animae ordinando ipsam in bonum rationis. Est autem rationis bonum id quod est secundum rationem moderatum seu ordinatum. Unde circa omne id quod contingit ratione ordinari et moderari, contingit esse virtutem moralem. Ratio autem ordinat non solum passiones appetitus sensitivi; sed etiam ordinat operationes appetitus intellectivi, qui est voluntas, quae non est subiectum passionis, ut supra dictum est. Et ideo non omnis virtus moralis est circa passiones; sed quaedam circa passiones, quaedam circa operationes.
Iª-IIae q. 59 a. 4 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod non omnis virtus moralis est circa delectationes et tristitias sicut circa propriam materiam, sed sicut circa aliquid consequens proprium actum. Omnis enim virtuosus delectatur in actu virtutis, et tristatur in contrario. Unde philosophus post praemissa verba subdit quod, si virtutes sunt circa actus et passiones; omni autem passioni et omni actui sequitur delectatio et tristitia; propter hoc virtus erit circa delectationes et tristitias, scilicet sicut circa aliquid consequens.
Iª-IIae q. 59 a. 4 ad 2
Ad secundum dicendum quod rationale per participationem non solum est appetitus sensitivus, qui est subiectum passionum; sed etiam voluntas, in qua non sunt passiones, ut dictum est.
Iª-IIae q. 59 a. 4 ad 3
Ad tertium dicendum quod in quibusdam virtutibus sunt passiones sicut propria materia, in quibusdam autem non. Unde non est eadem ratio de omnibus, ut infra ostendetur.
Übersetzung
ausblenden
Summe der Theologie
Vierter Artikel. Nicht jede moralische Tugend beschäftigt sich mit den Leidenschaften.
a) Dies scheint der Fall. Denn: I. Aristoteles (2 Ethic. 3.) sagt: „Mit den Ergötzlichkeiten und Traurigkeiten beschäftigt sich die moralische Tugend.“ Dies aber sind Leidenschaften. II. „Das was am Vernünftigen nur Anteil hat (nicht dem Wesen nach es ist) ist Träger oder Subjekt der moralischen Tugenden“ heißt es 1 Ethic. ult. Dies ist aber eben der Teil der Seele, wo die Leidenschaften sind, wie Kap. 22, Art. 3. gesagt worden. III. Bei jeder moralischen Tugend ist eine Leidenschaft zu finden. Alle also beschäftigen sich mit den Leidenschaften oder keine. Nun ist die Stärke und die Mäßigkeit auf die Leidenschaften gerichtet. Also sind es alle. Auf der anderen Seite beschäftigt sich die Gerechtigkeit, also eine moralische Tugend, nicht mit den Leidenschaften.
b) Ich antworte, die moralische Tugend vollende den begehrenden Teil und ordne denselben zum Besten der Vernunft hin. Dies aber ist das Beste der Vernunft, daß etwas gemäß der Vernunft bemessen und geordnet ist. Rücksichtlich von dem Allem also, was durch die Vernunft sein Maß erhalten und geregelt werden kann, besteht eine moralische Tugend. Die Vernunft nun ordnet nicht nur und regelt nicht nur die Leidenschaften des sinnlich begehrenden Teiles, sondern auch die Thätigkeiten des vernünftigen Begehrens, des Willens nämlich. Sowohl also mit den Leidenschaften wie mit den Thätigkeiten beschäftigt sich die moralische Tugend.
c) I. Die moralische Tugend beschäftigt sich mit den Ergötzlichkeiten und Traurigkeiten als mit etwas, was der ihr eigens entsprechenden Thätigkeit folgt. Denn jeder Tugendhafte ergötzt sich am Akte der Tugend und trauert über das Gegenteil. Deshalb fügt Aristoteles l. c. hinzu: „Wenn die Tugenden sich beschäftigen mit Thätigkeiten und Leidenschaften; aller Thätigkeit und Leidenschaft aber ein Ergötzen ober ein Trauern folgt, so wird sonach die Tugend sich beschäftigen mit Ergötzlichkeiten und Traurigkeiten“; als mit dem, was dem Thätigsein und dem Leiden folgt. II. Nicht nur das sinnliche Begehren ist vernünftig dem Anteile nach, sondern auch der Wille ist es; er ist nicht die Vernunft. In ihm sind aber keine Leidenschaften. III. Bei manchen Tugenden sind Leidenschaften wie der eigens entsprechende Gegenstand, wie ihre Materie; bei anderen aber nicht. Deshalb gilt nicht dasselbe von allen Tugenden. (Vgl. Kap. 60.)