Edition
Hide
Summa theologiae
Articulus 2
Iª-IIae q. 61 a. 2 arg. 1
Ad secundum sic proceditur. Videtur quod non sint quatuor virtutes cardinales. Prudentia enim est directiva aliarum virtutum moralium, ut ex supradictis patet. Sed id quod est directivum aliorum, principalius est. Ergo prudentia sola est virtus principalis.
Iª-IIae q. 61 a. 2 arg. 2
Praeterea, virtutes principales sunt aliquo modo morales. Sed ad operationes morales ordinamur per rationem practicam, et appetitum rectum, ut dicitur in VI Ethic. Ergo solae duae virtutes cardinales sunt.
Iª-IIae q. 61 a. 2 arg. 3
Praeterea, inter alias etiam virtutes una est principalior altera. Sed ad hoc quod virtus dicatur principalis, non requiritur quod sit principalis respectu omnium, sed respectu quarundam. Ergo videtur quod sint multo plures principales virtutes.
Iª-IIae q. 61 a. 2 s. c.
Sed contra est quod Gregorius dicit, in II Moral., in quatuor virtutibus tota boni operis structura consurgit.
Iª-IIae q. 61 a. 2 co.
Respondeo dicendum quod numerus aliquorum accipi potest aut secundum principia formalia aut secundum subiecta, et utroque modo inveniuntur quatuor cardinales virtutes. Principium enim formale virtutis de qua nunc loquimur, est rationis bonum. Quod quidem dupliciter potest considerari. Uno modo, secundum quod in ipsa consideratione rationis consistit. Et sic erit una virtus principalis, quae dicitur prudentia. Alio modo, secundum quod circa aliquid ponitur rationis ordo. Et hoc vel circa operationes, et sic est iustitia, vel circa passiones, et sic necesse est esse duas virtutes. Ordinem enim rationis necesse est ponere circa passiones, considerata repugnantia ipsarum ad rationem. Quae quidem potest esse dupliciter. Uno modo secundum quod passio impellit ad aliquid contrarium rationi, et sic necesse est quod passio reprimatur, et ab hoc denominatur temperantia. Alio modo, secundum quod passio retrahit ab eo quod ratio dictat, sicut timor periculorum vel laborum, et sic necesse est quod homo firmetur in eo quod est rationis, ne recedat; et ab hoc denominatur fortitudo. Similiter secundum subiecta, idem numerus invenitur. Quadruplex enim invenitur subiectum huius virtutis de qua nunc loquimur, scilicet rationale per essentiam, quod prudentia perficit; et rationale per participationem, quod dividitur in tria; idest in voluntatem, quae est subiectum iustitiae; et in concupiscibilem, quae est subiectum temperantiae; et in irascibilem, quae est subiectum fortitudinis.
Iª-IIae q. 61 a. 2 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod prudentia est simpliciter principalior omnibus. Sed aliae ponuntur principales unaquaeque in suo genere.
Iª-IIae q. 61 a. 2 ad 2
Ad secundum dicendum quod rationale per participationem dividitur in tria, ut dictum est.
Iª-IIae q. 61 a. 2 ad 3
Ad tertium dicendum quod omnes aliae virtutes, quarum una est principalior alia, reducuntur ad praedictas quatuor, et quantum ad subiectum, et quantum ad rationes formales.
Translation
Hide
Summe der Theologie
Zweiter Artikel. Es giebt vier Kardinaltugenden.
a) Das scheint nicht. Denn: I. Die Klugheit leitet die anderen Tugenden. Was aber leitet, ist hauptsächlicher. Also sie allein ist Kardinaltugend. II. Die hauptsächlichen Tugenden sind moralische. Zur moralischen Thätigkeit aber werden wir hinbezogen durch die praktische Vernunft und das rechte Begehren. Also bedarf es nur zweier Kardinaltugenden. III. Unter mehreren Tugenden ist immer die eine hauptsächlicher wie die andere. Um aber eine Kardinaltugend zu sein, bedarf es nicht dessen, daß sie allen anderen Tugenden voransteht; sondern nur einigen. Also giebt es mehr Kardinaltugenden wie vier. Auf der anderen Seite sagt Gregor der Große (2. moral 49.): „In vier Tugenden steigt empor der ganze Bau der guten Wirksamkeit.“
b) Ich antworte; die Zahl verschiedener Dinge kann genommen werden entweder nach den bestimmenden Formalprincipien oder nach den bestimmbaren Subjekten oder Trägern der Formen. Auf beide Weise finden sich vier Kardinaltugenden. Denn das bestimmende Formalprincip für die Tugend ist das gemäß der Vernunft bemessene Gut. Und dieses kann genommen werden, entweder insofern es in der Erwägung der Vernunft selbst besteht; — und so ist die Tugend der Klugheit; dann insofern die Vernunft sich damit befaßt, andere Vermögen zu ordnen; — und so ist dieses Gute entweder auf die Thätigkeiten gerichtet; das ist die Gerechtigkeit; oder auf die Leidenschaften und zwar insofern die Leidenschaft entweder antreibt zu etwas Vernunftwidrigen, das wird zurückgedrückt durch die Mäßigkeit; oder insofern die Leidenschaft abzieht vom Vernunftgemäßen, da wird der Mensch gefestigt durch die Stärke. Und ähnlich ergeben sich vier solcher Tugenden, wenn die Träger oder Subjekte der Tugenden in Betracht kommen: Da ist 1. das Vernünftige dem Wesen nach, was vollendet wird durch die Klugheit; 2. das Vernünftige dem Anteilnehmen nach an der Bestimmung der Vernunft und zwar der Wille, als Sitz der Gerechtigkeit; 3. die Begehrkraft als Sitz der Mäßigkeit; 4. die Abwehrkraft als Sitz der Stärke.
c) I. Die Klugheit steht allerdings an der Spitze von allen; aber jede von den anderen ist die hauptsächliche in ihrer Seinsart. II. Das Vernünftige dem Anteilnehmen nach zerfällt in drei Vermögen. III. Alle anderen in etwa hauptsächlichen Tugenden lassen sich zurückführen auf diese vier.