Edition
ausblenden
Summa theologiae
Articulus 3
Iª-IIae q. 76 a. 3 arg. 1
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod ignorantia, ex toto excuset a peccato. Quia, ut Augustinus dicit, omne peccatum voluntarium est. Sed ignorantia causat involuntarium ut supra habitum est. Ergo ignorantia totaliter excusat peccatum.
Iª-IIae q. 76 a. 3 arg. 2
Praeterea, id quod aliquis facit praeter intentionem, per accidens agit. Sed intentio non potest esse de eo quod est ignotum. Ergo id quod per ignorantiam homo agit, per accidens se habet in actibus humanis. Sed quod est per accidens, non dat speciem. Nihil ergo quod est per ignorantiam factum, debet iudicari peccatum vel virtuosum in humanis actibus.
Iª-IIae q. 76 a. 3 arg. 3
Praeterea, homo est subiectum virtutis et peccati inquantum est particeps rationis. Sed ignorantia excludit scientiam, per quam ratio perficitur. Ergo ignorantia totaliter excusat a peccato.
Iª-IIae q. 76 a. 3 s. c.
Sed contra est quod Augustinus dicit, in libro de Lib. Arb., quod quaedam per ignorantiam facta, recte improbantur. Sed solum illa recte improbantur quae sunt peccata. Ergo quaedam per ignorantiam facta, sunt peccata. Non ergo ignorantia omnino excusat a peccato.
Iª-IIae q. 76 a. 3 co.
Respondeo dicendum quod ignorantia de se habet quod faciat actum quem causat, involuntarium esse. Iam autem dictum est quod ignorantia dicitur causare actum quem scientia opposita prohibebat. Et ita talis actus, si scientia adesset, esset contrarius voluntati, quod importat nomen involuntarii. Si vero scientia quae per ignorantiam privatur, non prohiberet actum, propter inclinationem voluntatis in ipsum; ignorantia huius scientiae non facit hominem involuntarium, sed non volentem, ut dicitur in III Ethic. Et talis ignorantia, quae non est causa actus peccati, ut dictum est, quia non causat involuntarium, non excusat a peccato. Et eadem ratio est de quacumque ignorantia non causante, sed consequente vel concomitante actum peccati. Sed ignorantia quae est causa actus, quia causat involuntarium, de se habet quod excuset a peccato, eo quod voluntarium est de ratione peccati. Sed quod aliquando non totaliter excuset a peccato, potest contingere ex duobus. Uno modo, ex parte ipsius rei ignoratae. Intantum enim ignorantia excusat a peccato, inquantum ignoratur aliquid esse peccatum. Potest autem contingere quod aliquis ignoret quidem aliquam circumstantiam peccati, quam si sciret, retraheretur a peccando, sive illa circumstantia faciat ad rationem peccati sive non; et tamen adhuc remanet in eius scientia aliquid per quod cognoscit illud esse actum peccati. Puta si aliquis percutiens aliquem, sciat quidem ipsum esse hominem, quod sufficit ad rationem peccati; non tamen scit eum esse patrem, quod est circumstantia constituens novam speciem peccati; vel forte nescit quod ille se defendens repercutiat eum, quod si sciret, non percuteret, quod non pertinet ad rationem peccati. Unde licet talis propter ignorantiam peccet, non tamen totaliter excusatur a peccato, quia adhuc remanet ei cognitio peccati. Alio modo potest hoc contingere ex parte ipsius ignorantiae, quia scilicet ipsa ignorantia est voluntaria, vel directe, sicut cum aliquis studiose vult nescire aliqua, ut liberius peccet; vel indirecte, sicut cum aliquis propter laborem, vel propter alias occupationes, negligit addiscere id per quod a peccato retraheretur. Talis enim negligentia facit ignorantiam ipsam esse voluntariam et peccatum, dummodo sit eorum quae quis scire tenetur et potest. Et ideo talis ignorantia non totaliter excusat a peccato. Si vero sit talis ignorantia quae omnino sit involuntaria, sive quia est invincibilis, sive quia est eius quod quis scire non tenetur; talis ignorantia omnino excusat a peccato.
Iª-IIae q. 76 a. 3 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod non omnis ignorantia causat involuntarium, sicut supra dictum est. Unde non omnis ignorantia totaliter excusat a peccato.
Iª-IIae q. 76 a. 3 ad 2
Ad secundum dicendum quod inquantum remanet in ignorante de voluntario, intantum remanet de intentione peccati. Et secundum hoc, non erit per accidens peccatum.
Iª-IIae q. 76 a. 3 ad 3
Ad tertium dicendum quod, si esset talis ignorantia quae totaliter usum rationis excluderet, omnino a peccato excusaret, sicut patet in furiosis et amentibus. Non autem semper ignorantia causans peccatum est talis. Et ideo non semper totaliter excusat a peccato.
Übersetzung
ausblenden
Summe der Theologie
Dritter Artikel. Die Unkenntnis entschuldigt nicht ganz und gar von der Sünde.
a) Dies scheint jedoch der Fall zu sein. Denn: I. „Alle Sünde ist freiwillig.“ Die Unkenntnis aber verursacht das Unfreiwillige. (Kap. 6, Art. 8.) II. Die Absicht kann nicht auf das gehen, was unbekannt ist. Was aber jemand ohne Absicht thut, das ist nebensächlich, per accidens; und giebt somit nicht das Gattungswesen. Nichts also darf als Sünde oder als tugendhaft hingestellt werden, was der Mensch aus Unkenntnis thut. III. AIs vernünftiges Wesen nur ist der Mensch Sitz der Tugend und der Sünde. Die Unkenntnis aber schließt aus die Wissenschaft, wodurch die Vernunft vollendet wird. Also schließt sie die Sünde aus. Auf der anderen Seite sagt Augustin (3. de lib. arb. 18.): „Manches, was aus Unkenntnis geschieht, wird mit Recht gemißbilligt.“ Dies ist aber nur bei den Sünden der Fall. Also Manches, was aus Unkenntnis geschieht, ist Sünde.
b) Ich antworte, allerdings habe die Unkenntnis es von sich aus, daß sie die Thätigkeit, welche von ihr verursacht wird, entschuldigt d. h. zu einer unfreiwilligen macht. Denn die Unkenntnis verursacht jene Thätigkeit, welche, wenn das der Unkenntnis entgegengesetzte Wissen vorhanden gewesen, von diesem aus verhindert worden wäre; also würde, falls das Wissen existiert hätte, eine solche Thätigkeit gegen den Willen gewesen sein und somit unfreiwillig. Würde jedoch das Wissen, auch wenn es existierte, den Akt nicht hindern, weil eben der Wille zu letzterem hinneigt, so macht die entgegengesetzte Unkenntnis nicht, daß der Akt unfreiwillig ist. Und dasselbe gilt von jeder Unkenntnis, die den Akt nur begleitet oder ihm folgt. Nur jene Unkenntnis also, welche der Grund ist, daß die Thätigkeit oder der betreffende Akt sich vollzieht, hat es, weil eben der aus ihr folgende Akt unfreiwillig ist, an sich, daß sie entschuldigt vor der Sünde; denn Unfreiwilligkeit schließt die Sünde aus. Daß aber Unkenntnis manchmal nicht ganz entschuldigt, beruht auf zweierlei. Es ist dies 1., insoweit jemand wohl in Unkenntnis ist rücksichtlich eines Umstandes im Akte, der, wenn er ihn wüßte, ihn vom sündigen Akte zurückziehen würde; jedoch bleibt in ihm noch so viel Wissen, daß er wohl erkennt, der betreffende Akt sei Sünde. So z. B. kann jemand wohl erkennen, daß derjenige, welchen er tötet, ein Mensch ist, was zum Charakter der Sünde genügt; aber er weiß nicht, daß er sein Vater ist, einen Umstand, der eine neue Gattung Sünde herstellt; — oder es kann jemand den anderen angreifen, nicht wissend, daß jener sich verteidigen und ihn schlagen werde, was, wenn er es wüßte, ihn vom Angreifen abhalten würde. In diesen Fällen entschuldigt die Unkenntnis nicht ganz und gar von der Sünde; denn es bleibt noch eine gewisse Kenntnis übrig. Es kann 2. jemand die Unkenntnis selber wollen, so daß sie freiwillig ist; oder er kann wegen der damit verbundenen Mühe nachlässig sein, das zu lernen, was vom Sündigen abzieht. Dann entschuldigt also die Unkenntnis gleichfalls nicht ganz und gar.
c) I. Nicht jede Unkenntnis verursacht Unfreiwilligkeit und somit entschuldigt nicht jede ganz und gar. II. Insoweit Freiwilligkeit zurückbleibt im Unwissenden, bleibt auch die Sünde; und somit ist letztere nicht absichtslos oder per accidens. III. Wenn die Unkenntnis durchaus den Gebrauch der Vernunft nimmt, so besteht keine Sünde, wie bei den Wahnwitzigen. Nicht aber ist eine derartige die Unkenntnis, welche eine Ursache der Sünde bildet.