• Start
  • Werke
  • Einführung Anleitung Mitarbeit Sponsoren / Mitarbeiter Copyrights Kontakt Impressum
Bibliothek der Kirchenväter
Suche
DE EN FR
Werke Thomas von Aquin (1225-1274) Summa Theologiae

Edition ausblenden
Summa theologiae

Articulus 2

IIª-IIae q. 49 a. 2 arg. 1

Ad secundum sic proceditur. Videtur quod intellectus non sit pars prudentiae. Eorum enim quae ex opposito dividuntur unum non est pars alterius. Sed intellectus ponitur virtus intellectualis condivisa prudentiae, ut patet in VI Ethic. Ergo intellectus non debet poni pars prudentiae.

IIª-IIae q. 49 a. 2 arg. 2

Praeterea, intellectus ponitur inter dona spiritus sancti, et correspondet fidei, ut supra habitum est. Sed prudentia est alia virtus a fide, ut per supradicta patet. Ergo intellectus non pertinet ad prudentiam.

IIª-IIae q. 49 a. 2 arg. 3

Praeterea, prudentia est singularium operabilium, ut dicitur in VI Ethic. Sed intellectus est universalium cognoscitivus et immaterialium; ut patet in III de anima. Ergo intellectus non est pars prudentiae.

IIª-IIae q. 49 a. 2 s. c.

Sed contra est quod Tullius ponit intelligentiam partem prudentiae, et Macrobius intellectum, quod in idem redit.

IIª-IIae q. 49 a. 2 co.

Respondeo dicendum quod intellectus non sumitur hic pro potentia intellectiva, sed prout importat quandam rectam aestimationem alicuius extremi principii quod accipitur ut per se notum, sicut et prima demonstrationum principia intelligere dicimur. Omnis autem deductio rationis ab aliquibus procedit quae accipiuntur ut prima. Unde oportet quod omnis processus rationis ab aliquo intellectu procedat. Quia igitur prudentia est recta ratio agibilium, ideo necesse est quod totus processus prudentiae ab intellectu derivetur. Et propter hoc intellectus ponitur pars prudentiae.

IIª-IIae q. 49 a. 2 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod ratio prudentiae terminatur, sicut ad conclusionem quandam, ad particulare operabile, ad quod applicat universalem cognitionem, ut ex dictis patet. Conclusio autem singularis syllogizatur ex universali et singulari propositione. Unde oportet quod ratio prudentiae ex duplici intellectu procedat. Quorum unus est qui est cognoscitivus universalium. Quod pertinet ad intellectum qui ponitur virtus intellectualis, quia naturaliter nobis cognita sunt non solum universalia principia speculativa, sed etiam practica, sicut nulli esse malefaciendum, ut ex dictis patet. Alius autem intellectus est qui, ut dicitur in VI Ethic., est cognoscitivus extremi, idest alicuius primi singularis et contingentis operabilis, propositionis scilicet minoris, quam oportet esse singularem in syllogismo prudentiae, ut dictum est. Hoc autem primum singulare est aliquis singularis finis, ut ibidem dicitur. Unde intellectus qui ponitur pars prudentiae est quaedam recta aestimatio de aliquo particulari fine.

IIª-IIae q. 49 a. 2 ad 2

Ad secundum dicendum quod intellectus qui ponitur donum spiritus sancti est quaedam acuta perspectio divinorum, ut ex supradictis patet. Aliter autem ponitur intellectus pars prudentiae, ut dictum est.

IIª-IIae q. 49 a. 2 ad 3

Ad tertium dicendum quod ipsa recta aestimatio de fine particulari et intellectus dicitur, inquantum est alicuius principii; et sensus, inquantum est particularis. Et hoc est quod philosophus dicit, in VI Ethic., horum, scilicet singularium, oportet habere sensum, hic autem est intellectus. Non autem hoc est intelligendum de sensu particulari quo cognoscimus propria sensibilia, sed de sensu interiori quo de particulari iudicamus.

Übersetzung ausblenden
Summe der Theologie

Zweiter Artikel. Das vernünftige Verständnis ist ein Teil der Klugheit.

a) Dem ist nicht so. Denn: I. Das vernünftige Verständnis wird als Tugend in der Vernunft neben der Klugheit aufgeführt. Also ist es nicht ein Teil derselben. II. Das Verständnis ist eine Gabe des heiligen Geistes und entspricht so dem Glauben. Die Klugheit aber ist eine andere Tugend wie der Glaube. III. Die Klugheit richtet sich auf die besondere Thätigkeit, das Verständnis aber auf das Allgemeine. Auf der anderen Seite wird das Verständnis von Cicero und Makrobius als Teil der Klugheit angeführt.

b) Ich antworte, das Verständnis der Vernunft stehe hier nicht im selben Sinne wie das Vernunftvermögen, sondern wie die rechte Wertschätzung jenes allgemeinen Princips, das da an und durch sich gekannt ist. Alles Vorgehen der Vernunft aber geht aus wie von der Grundlage vom Allgemeinen, was an sich und kraft seiner selbst, an erster Stelle aufgefaßt wird. Also hat jedes Vorgehen der Vernunft ein Verständnis solcher allgemeiner Grundprincipien zur Voraussetzung. Die Klugheit nun ist die rechte Richtschnur in der Vernunft im Bereiche des menschlichen Thätigseins. Also muß sie vom Verständnisse der allgemeinen von Natur aus gekannten Grundprincipien ausgehen. Und danach ist das vernünftige Verständnis ein Teil der Klugheit.

c) I. Die Klugheit gelangt zum besonderen einzelnen Thätigsein und zu dessen Richtschnur, wie zu einer gewissen Folgerung, welche von einem allgemeinen Grundsatze und einem mit der Auffassung des Besonderen beschäftigten Satze hervorgeht. Also wird für die Klugheit ein doppeltes vernünftiges Verständnis erfordert: 1. das Verständnis der allgemeinen Grundsätze, was die erwähnte Tugend in der Vernunft ist, und zwar sowohl was die ersten spekulativen Principien anbelangt als auch die ersten praktischen, z. B. „man solle nichts Böses thun;“ — 2. das Verständnis des dem Allgemeinen durchaus Entgegengesetzten, nämlich das Verständnis von etwas erstem Einzelnem, wodurch der Untersatz im Syllogismus hergestellt wird. Und dieses erste Einzelne ist ein besonderer beschränkter Zweck, den man sich vornimmt, und der zumal vom jedesmaligen Talente oder der besonderen natürlichen Hinneigung im einzelnen Menschen herkommt. Dieses letztere Verständnis nun wird als ein Teil der Klugheit bezeichnet; es ist die rechte Wertschätzung eines besonderen Zweckes. II. Das Verständnis als Gabe des heiligen Geistes ist ein scharfes Durchdringen in den göttlichen Dingen. (Kap. 8, Art. 1 u. 2.) So wird es hier nicht aufgefaßt. III. Die eben erwähnte rechte Wertschätzung des besonderen einzelnen Zweckes wird „Verständnis“ genannt, insoweit sie den Charakter eines Ersten, eines Princips hat; sie heißt „Sinn“, soweit sie etwas Besonderes, Beschränktes betrifft. So unterscheidet Aristoteles. (6 Ethic. 11.) Es ist dies der innere Sinn, kraft dessen wir über Einzelheiten und über das Besondere urteilen.

  Drucken   Fehler melden
  • Text anzeigen
  • Bibliographische Angabe
  • Scans dieser Version
Editionen dieses Werks
Summa theologiae
Übersetzungen dieses Werks
Summe der Theologie

Inhaltsangabe

Theologische Fakultät, Patristik und Geschichte der alten Kirche
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Impressum
Datenschutzerklärung