Edition
Masquer
Summa theologiae
Articulus 3
IIª-IIae q. 60 a. 3 arg. 1
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod iudicium ex suspicione procedens non sit illicitum. Suspicio enim videtur esse opinio incerta de aliquo malo, unde et philosophus, in VI Ethic., ponit quod suspicio se habet et ad verum et ad falsum. Sed de singularibus contingentibus non potest haberi opinio nisi incerta. Cum igitur iudicium humanum sit circa humanos actus, qui sunt in singularibus et contingentibus, videtur quod nullum iudicium esset licitum, si ex suspicione iudicare non liceret.
IIª-IIae q. 60 a. 3 arg. 2
Praeterea, per iudicium illicitum fit aliqua iniuria proximo. Sed suspicio mala in sola opinione hominis consistit, et sic non videtur ad iniuriam alterius pertinere. Ergo suspicionis iudicium non est illicitum.
IIª-IIae q. 60 a. 3 arg. 3
Praeterea, si sit illicitum, oportet quod ad iniustitiam reducatur, quia iudicium est actus iustitiae, ut dictum est. Sed iniustitia ex suo genere semper est peccatum mortale, ut supra habitum est. Ergo suspicionis iudicium semper esset peccatum mortale, si esset illicitum. Sed hoc est falsum, quia suspiciones vitare non possumus, ut dicit Glossa Augustini super illud I ad Cor. IV, nolite ante tempus iudicare. Ergo iudicium suspiciosum non videtur esse illicitum.
IIª-IIae q. 60 a. 3 s. c.
Sed contra est quod Chrysostomus, super illud Matth. VII, nolite iudicare etc., dicit, dominus hoc mandato non prohibet Christianos ex benevolentia alios corripere, sed ne per iactantiam iustitiae suae Christiani Christianos despiciant, ex solis plerumque suspicionibus odientes ceteros et condemnantes.
IIª-IIae q. 60 a. 3 co.
Respondeo dicendum quod, sicut Tullius dicit, suspicio importat opinionem mali quando ex levibus indiciis procedit. Et contingit ex tribus. Uno quidem modo, ex hoc quod aliquis in seipso malus est, et ex hoc ipso, quasi conscius suae malitiae, faciliter de aliis malum opinatur, secundum illud Eccle. X, in via stultus ambulans, cum ipse sit insipiens, omnes stultos aestimat. Alio modo provenit ex hoc quod aliquis male afficitur ad alterum. Cum enim aliquis contemnit vel odit aliquem, aut irascitur vel invidet ei, ex levibus signis opinatur mala de ipso, quia unusquisque faciliter credit quod appetit. Tertio modo provenit ex longa experientia, unde philosophus dicit, in II Rhet., quod senes sunt maxime suspiciosi, quia multoties experti sunt aliorum defectus. Primae autem duae suspicionis causae manifeste pertinent ad perversitatem affectus. Tertia vero causa diminuit rationem suspicionis, inquantum experientia ad certitudinem proficit, quae est contra rationem suspicionis. Et ideo suspicio vitium quoddam importat, et quanto magis procedit suspicio, tanto magis est vitiosum. Est autem triplex gradus suspicionis. Primus quidem gradus est ut homo ex levibus indiciis de bonitate alicuius dubitare incipiat. Et hoc est veniale et leve peccatum, pertinet enim ad tentationem humanam, sine qua vita ista non ducitur, ut habetur in Glossa super illud I ad Cor. IV, nolite ante tempus iudicare. Secundus gradus est cum aliquis pro certo malitiam alterius aestimat ex levibus indiciis. Et hoc, si sit de aliquo gravi, est peccatum mortale, inquantum non est sine contemptu proximi, unde Glossa ibidem subdit, etsi ergo suspiciones vitare non possumus, quia homines sumus, iudicia tamen, idest definitivas firmasque sententias, continere debemus. Tertius gradus est cum aliquis iudex ex suspicione procedit ad aliquem condemnandum. Et hoc directe ad iniustitiam pertinet. Unde est peccatum mortale.
IIª-IIae q. 60 a. 3 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod in humanis actibus invenitur aliqua certitudo, non quidem sicut in demonstrativis, sed secundum quod convenit tali materiae, puta cum aliquid per idoneos testes probatur.
IIª-IIae q. 60 a. 3 ad 2
Ad secundum dicendum quod ex hoc ipso quod aliquis malam opinionem habet de alio sine causa sufficienti, indebite contemnit ipsum. Et ideo iniuriatur ei.
IIª-IIae q. 60 a. 3 ad 3
Ad tertium dicendum quod quia iustitia et iniustitia est circa exteriores operationes, ut dictum est, tunc iudicium suspiciosum directe ad iniustitiam pertinet quando ad actum exteriorem procedit. Et tunc est peccatum mortale, ut dictum est. Iudicium autem interius pertinet ad iustitiam secundum quod comparatur ad exterius iudicium ut actus interior ad exteriorem, sicut concupiscentia ad fornicationem, et ira ad homicidium.
Traduction
Masquer
Summe der Theologie
Dritter Artikel. Ein Urteil, auf bloßen Verdacht gegründet, ist nicht erlaubt.
a.) Ein solches Urteil ist wohl erlaubt. Denn: I. Verdacht will sagen eine ungewisse Meinung haben rücksichtlich eines Übels. Die einzelnen Handlungen aber als zufällig und mit Freiheit geschehende lassen keine gewisse, zuverlässige Meinung zu, da aller Gewißheit Gegenstand das Notwendige ist. Also muß man geradezu auf bloßen Verdacht hin über die menschlichen Handlungen urteilen. II. Unerlaubtes Urteil ist ein dem Nächsten angethaenes Unrecht. Der böse Verdacht aber besteht nur in der Meinung des einzelnen Menschen; also ist damit kein Unrecht für den Nächsten verbunden. III. „Verdächtigungen können wir nicht meiden,“ sagt Augustin (traot. 90. in Joan.). Da also Unrecht thun immer schwere Sünde ist, soweit die „Art“ in Betracht kommt, so wäre die schwere Sünde nicht zu vermeiden. Also ist ein Urteil aus bloßem Verdacht nicht unerlaubt. Auf der anderen Seite sagt Chrysostomus zu Matth. 7. (Nolite judicare): „Der Herr verbietet durch dieses Gebot nicht, andere aus Wohlwollen zu bessern; aber Er will nicht, daß man aus Anmaßung und auf bloße Verdachtsgründe hin über andere urteile.“
b) Ich antworte, nach Cicero besage der Verdacht die Meinung, daß ein Übel vorhanden sei, und zwar auf Grund leichter Anzeichen. Das kommt nun 1. daher, daß jemand in sich böse ist und somit leicht argwohnt, die anderen thäten auch Böses, nach Ekkle. 10.: „Der Thor wandelt auf seinem Wege; und da er selber ein Thor ist, meint er, die anderen seien es auch;“ — 2. daher, daß jemand eine Abneigung gegen jemanden hat, ihn verachtet, beneidet 20.; er argwohnt Schlechtes dann auf leichte Anzeichen hin, weil jeder gern glaubt das, wonach er begehrt; — 3. daher, daß man eine lange Erfahrung hat. Deshalb nennt Aristoteles (2 Rhet. 13.) die Greise im höchsten Grade argwöhnisch, weil sie oft die Fehler der anderen zu ihrem Nachteile erfahren haben. Die beiden ersten Beweggründe nun schließen offenbar eine Verkehrtheit in der Hinneigung ein. Der dritte vermindert das Wesen des Verdachtes; denn die Erfahrung führt zur Gewißheit, welche dem Wesen des Verdachtes oder Argwohns entgegen ist. Verdacht also oder Argwohn ist ein Fehler; und je umfassender er ist, ein desto größerer Fehler ist er. Nun giebt es drei Stufen im Verdachte: 1. Die erste Stufe ist, daß der Mensch auf schwache Anzeichen hin an der Güte des anderen zu zweifeln beginnt, und das ist eine läßliche Sünde; dies ist „Versuchung, ohne welche das menschliche Leben nicht besteht.“ (Aug. l. c. in III.) 2. Der zweite Grad besteht darin, daß jemand auf leichte Anzeichen hin die Schuld des Nächsten für gewiß erachtet; und betrifft dies etwas Schwerwiegendes, so ist es Todsünde, da es ohne die Verachtung des Nächsten nicht besteht. Deshalb folgt oben bei Augustin (l. c. III.): „Wir müssen uns aber fester Urteile und Ansichten enthalten.“ 3. Der dritte Grad ist, wenn ein Richter auf schwache Anzeichen hin jemanden verurteilt; und das ist geradezu Ungerechtigkeit und Todsünde.
c) I. Durch geeignete Zeugen kann in den menschlichen Handlungen in etwa Gewißheit, wie eine solche Menschlichem entspricht, erlangt werden. II. Der ohne zureichende Ursache eine schlechte Meinung vom anderen hat, verachtet diesen ungebührlicherweise und thut ihm also Unrecht. III. Da die Gerechtigkeit mit dem Thätigsein nach außen hin zu thun hat, so ist ein argwöhnisches Urteil in dem Falle offen ungerecht, wenn es sich im äußeren Thätigsein äußert; und da ist es Todsünde. Das innere Urteil aber gehört zur Ungerechtigkeit gemäß seiner Beziehung zum Urteil, das nach außen sich offenbart; wie also überhaupt der innere Akt zum entsprechenden äußeren im Verhältnisse steht, wie der Zorn z. B. zum Totschlag.