Edition
Hide
Summa theologiae
Articulus 1
IIª-IIae q. 81 a. 1 arg. 1
Ad primum sic proceditur. Videtur quod religio non ordinet hominem solum ad Deum. Dicitur enim Iac. I, religio munda et immaculata apud Deum et patrem haec est, visitare pupillos et viduas in tribulatione eorum, et immaculatum se custodire ab hoc saeculo. Sed visitare pupillos et viduas dicitur secundum ordinem ad proximum, quod autem dicit immaculatum se custodire ab hoc saeculo, pertinet ad ordinem quo ordinatur homo in seipso. Ergo religio non solum dicitur in ordine ad Deum.
IIª-IIae q. 81 a. 1 arg. 2
Praeterea, Augustinus dicit, in X de Civ. Dei, quia Latina loquendi consuetudine, non imperitorum, verum etiam doctissimorum, cognationibus humanis atque affinitatibus et quibuscumque necessitudinibus dicitur exhibenda religio; non eo vocabulo vitatur ambiguum cum de cultu deitatis vertitur quaestio, ut fidenter dicere valeamus religionem non esse nisi cultum Dei. Ergo religio dicitur non solum in ordine ad Deum, sed etiam in ordine ad propinquos.
IIª-IIae q. 81 a. 1 arg. 3
Praeterea, ad religionem videtur latria pertinere. Latria autem interpretatur servitus, ut Augustinus dicit, in X de Civ. Dei. Servire autem debemus non solum Deo, sed etiam proximis, secundum illud Gal. V, per caritatem spiritus servite invicem. Ergo religio importat etiam ordinem ad proximum.
IIª-IIae q. 81 a. 1 arg. 4
Praeterea, ad religionem pertinet cultus. Sed homo dicitur non solum colere Deum, sed etiam proximum, secundum illud Catonis, cole parentes. Ergo etiam religio nos ordinat ad proximum, et non solum ad Deum.
IIª-IIae q. 81 a. 1 arg. 5
Praeterea, omnes in statu salutis existentes Deo sunt subiecti. Non autem dicuntur religiosi omnes qui sunt in statu salutis, sed solum illi qui quibusdam votis et observantiis et ad obediendum aliquibus hominibus se adstringunt. Ergo religio non videtur importare ordinem subiectionis hominis ad Deum.
IIª-IIae q. 81 a. 1 s. c.
Sed contra est quod Tullius dicit, II Rhet., quod religio est quae superioris naturae, quam divinam vocant, curam caeremoniamque affert.
IIª-IIae q. 81 a. 1 co.
Respondeo dicendum quod, sicut Isidorus dicit, in libro Etymol., religiosus, ut ait Cicero, a religione appellatus, qui retractat et tanquam relegit ea quae ad cultum divinum pertinent. Et sic religio videtur dicta a religendo ea quae sunt divini cultus, quia huiusmodi sunt frequenter in corde revolvenda, secundum illud Prov. III, in omnibus viis tuis cogita illum. Quamvis etiam possit intelligi religio ex hoc dicta quod Deum reeligere debemus, quem amiseramus negligentes, sicut Augustinus dicit, X de Civ. Dei. Vel potest intelligi religio a religando dicta, unde Augustinus dicit, in libro de vera Relig., religet nos religio uni omnipotenti Deo. Sive autem religio dicatur a frequenti lectione, sive ex iterata electione eius quod negligenter amissum est, sive a religatione, religio proprie importat ordinem ad Deum. Ipse enim est cui principaliter alligari debemus, tanquam indeficienti principio; ad quem etiam nostra electio assidue dirigi debet, sicut in ultimum finem; quem etiam negligenter peccando amittimus, et credendo et fidem protestando recuperare debemus.
IIª-IIae q. 81 a. 1 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod religio habet duplices actus. Quosdam quidem proprios et immediatos, quos elicit, per quos homo ordinatur ad solum Deum, sicut sacrificare, adorare et alia huiusmodi. Alios autem actus habet quos producit mediantibus virtutibus quibus imperat, ordinans eos in divinam reverentiam, quia scilicet virtus ad quam pertinet finis, imperat virtutibus ad quas pertinent ea quae sunt ad finem. Et secundum hoc actus religionis per modum imperii ponitur esse visitare pupillos et viduas in tribulatione eorum, quod est actus elicitus a misericordia, immaculatum autem custodire se ab hoc saeculo imperative quidem est religionis, elicitive autem temperantiae vel alicuius huiusmodi virtutis.
IIª-IIae q. 81 a. 1 ad 2
Ad secundum dicendum quod religio refertur ad ea quae exhibentur cognationibus humanis, extenso nomine religionis, non autem secundum quod religio proprie dicitur. Unde Augustinus, parum ante verba inducta, praemittit, religio distinctius non quemlibet, sed Dei cultum significare videtur.
IIª-IIae q. 81 a. 1 ad 3
Ad tertium dicendum quod cum servus dicatur ad dominum, necesse est quod ubi est propria et specialis ratio dominii, ibi sit specialis et propria ratio servitutis. Manifestum est autem quod dominium convenit Deo secundum propriam et singularem quandam rationem, quia scilicet ipse omnia fecit, et quia summum in omnibus rebus obtinet principatum. Et ideo specialis ratio servitutis ei debetur. Et talis servitus nomine latriae designatur apud Graecos. Et ideo ad religionem proprie pertinet.
IIª-IIae q. 81 a. 1 ad 4
Ad quartum dicendum quod colere dicimus homines quos honorificatione, vel recordatione, vel praesentia frequentamus. Et etiam aliqua quae nobis subiecta sunt coli a nobis dicuntur, sicut agricolae dicuntur ex eo quod colunt agros, et incolae dicuntur ex eo quod colunt loca quae inhabitant. Quia tamen specialis honor debetur Deo, tanquam primo omnium principio, etiam specialis ratio cultus ei debetur, quae Graeco nomine vocatur eusebia vel theosebia, ut patet per Augustinum, X de Civ. Dei.
IIª-IIae q. 81 a. 1 ad 5
Ad quintum dicendum quod quamvis religiosi dici possint communiter omnes qui Deum colunt, specialiter tamen religiosi dicuntur qui totam vitam suam divino cultui dedicant, a mundanis negotiis se abstrahentes. Sicut etiam contemplativi dicuntur non qui contemplantur, sed qui contemplationi totam vitam suam deputant. Huiusmodi autem non se subiiciunt homini propter hominem sed propter Deum, secundum illud apostoli, Gal. IV, sicut Angelum Dei excepistis me, sicut Christum Iesum.
Translation
Hide
Summe der Theologie
Erster Artikel. Die Religion oder Gottesverehrung bezieht den Menschen nur auf Gott.
a) Dies scheint nicht so schlechthin wahr zu sein. Denn: I. Jak. 1. heißt es: „Die reine, makellose Religion bei Gott und dem Vater ist die, die Waisen und Witwen zu besuchen in ihrer Trübsal und unbefleckt zu behüten vor dieser Welt.“ Das aber gehört zur Beziehung des Menschen auf den Nächsten oder auf sich selbst; und nicht auf Gott. II. Augustin (10. de civ. Dei 1.) sagt: „Weil nach dem Gebrauche der lateinisch sprechenden und zwar nicht nur der unerfahrenen, sondern auch der im höchsten Grade gelehrten Männer man gegenüber den menschlichen Verwandtschaften und Bekanntschaften und sonstigen Verbindungen „Religion“, d. h. Treue bewahren soll, so ist bei diesem Worte „religio“ die Zweideutigkeit nicht vermieden, wenn über die Verehrung Gottes gesprochen werden soll, so daß wir etwa, ohne Furcht, mißverstanden zu werden, schlechthin sagen könnten: die Religion sei allein der Kult Gottes.“ Also auch mit Bezug auf nahestehende Personen spricht man von „Religion“. III. Zur Religion gehört auch der Dienst Gott gegenüber, den wir latria nennen. Dienen aber müssen wir nicht allein Gott, sondern auch den Mitmenschen, nach Galat. 5.: „Durch die Liebe des Geistes diene einer dem anderen.“ Also besagt „Religion“ auch die Beziehung zum Nächsten. IV. Zur „Religion“ gehört der Kult oder die Verehrung. Wir verehren aber auch die Eltern. V. Alle, die im Stande der Gnade sich befinden, sind Gott unterworfen. Man nennt aber „Religiöse“ jene, die nicht allein im Stande der Gnade sind, sondern auch durch gewisse Gebräuche und Gelübde sich verpflichten. Also besagt „Religion“ nicht die Unterwerfung des menschlichen Geistes Gott gegenüber. Auf der anderen Seite sagt Cicero (2. de lnv.): „Die Religion ist eine Tugend, welche die Verehrung einer gewissen höheren Natur, die göttliche genannt, regelt und vorschreibt.“
b) Ich antworte: Mag man, wie Cicero, das Wort relgiio von relegere ableiten, daß man nämlich häufig bedenkt und gleichsam immer wieder liest das, was zum Kulte Gottes gehört; oder mit Augustin (10. de civ. Dei 4.) von reeligere daß „wir nämlich Gott wiedererwählen müssen, wenn wir Ihn durch die Sünde verloren hatten;“ oder mit demselben (de vera Religg. in fine) von religare, „weil die Religion uns wiederverbindet mit Gott'“ — sie schließt in allen Fällen recht eigentlich die Beziehung zu Gott ein. Denn mit Ihm müssen wir in erster Linie verbunden sein wie mit dem nie mangelnden Princip; zu Ihm muß unsere freie Wahl sich stets wenden als dem letzten Endzwecke; Ihn verlieren wir durch Nachlässigkeit in der Sünde, Ihn gewinnen wir wieder durch den Glauben und dessen Bekenntnis.
c) I. Die Religion oder Gottesverehrung hat 1. unmittelbare Thätigkeiten, wie anbeten, opfern etc. Andere Thätigkeiten gehören ihr 2. mittelbar an, indem sie andere Tugenden hinlenkt zur Ehrerbietigkeit vor Gott; wie ja die Tugend, welche auf den Zweck sich richtet, befiehlt den Tugenden, welche auf das Zweckdienliche gehen. Und in letzter Weise sind Thätigkeiten der Gottesverehrung: die Witwen und Waisen in ihren Trübsalen besuchen, was unmittelbar der Barmherzigkeit angehört; und: makellos sich bewahren vor dieser Welt, was unmittelbar der Mäßigkeit angehört. II. Nicht im eigentlichen Sinne wird da „Religion“ gebraucht. Deshalb schickte Augustin die Worte voraus: „Wird der Ausdruck religio im besonderen Sinne genommen, so bezeichnet er keine andere beliebige, sondern nur die Verehrung Gottes.“ III. Die Herrschaft kommt Gott zu in besonderer, einzig dastehender Weise, weil Er Alles gemacht hat und Er in allen Dingen den Vorrang besitzt. Also gebührt Ihm auch ein besonderer, einzig dastehender Dienst; und dieser wird mit einem griechischen Namen latria genannt, gehört also zur „Religion“. IV. Wir verehren Menschen durch unsere Anerkennung, durch unser Denken an sie, durch unseren Besuch. Weil aber Gott eine besondere, ganz eigene Anerkennung geschuldet wird als dem ersten Princip des All, so gebührt ihm eine ganz besondere Verehrung oder ein eigenster Kult, von den Griechen εὐσέβεια oder θεοσεβία genannt, (Aug. de civ. Dei 1.) V. Im besonderen Sinne nennt man „Religiöse“ jene, die ihr ganzes Leben dem Kulte Gottes widmen und sich von den weltlichen Geschäften zurückziehen; wie ja auch „Beschauliche“ im besonderen Sinne genannt werden, welche der geistigen Beschauung ihr ganzes Leben widmen. Dieselben unterwerfen sich nicht einem Menschen als solchen, sondern im Menschen Gott selber, nach Gal. 4.: „Wie einen Engel Gottes habt ihr mich auf genommen, wie Christum Jesum.“