Edition
ausblenden
Summa theologiae
Articulus 7
IIª-IIae, q. 141 a. 7 arg. 1
Ad septimum sic proceditur. Videtur quod temperantia non sit virtus cardinalis. Bonum enim virtutis moralis a ratione dependet. Sed temperantia est circa ea quae magis distant a ratione, scilicet circa delectationes quae sunt nobis et brutis communes, ut dicitur in III Ethic. Ergo temperantia non videtur esse principalis virtus.
IIª-IIae, q. 141 a. 7 arg. 2
Praeterea, quanto aliquid est magis impetuosum, tanto difficilius videtur esse ad refrenandum. Sed ira, quam refrenat mansuetudo, videtur esse impetuosior quam concupiscentia, quam refrenat temperantia, dicitur enim Prov. XXVII, ira non habet misericordiam, nec erumpens furor, et impetum concitati spiritus ferre quis poterit? Ergo mansuetudo est principalior virtus quam temperantia.
IIª-IIae, q. 141 a. 7 arg. 3
Praeterea, spes est principalior motus animae quam desiderium seu concupiscentia, ut supra habitum est. Sed humilitas refrenat praesumptionem immoderatae spei. Ergo humilitas videtur esse principalior virtus quam temperantia, quae refrenat concupiscentiam.
IIª-IIae, q. 141 a. 7 s. c.
Sed contra est quod Gregorius, in II Moral., ponit temperantiam inter virtutes principales.
IIª-IIae, q. 141 a. 7 co.
Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est, virtus principalis seu cardinalis dicitur quae principalius laudatur ex aliquo eorum quae communiter requiruntur ad rationem virtutis. Moderatio autem, quae in omni virtute requiritur, praecipue laudabilis est in delectationibus tactus, circa quae est temperantia, tum quia tales delectationes sunt magis nobis naturales, et ideo difficilius est ab eis abstinere et concupiscentias earum refrenare; tum etiam quia earum obiecta magis sunt necessaria praesenti vitae, ut ex dictis patet. Et ideo temperantia ponitur virtus principalis seu cardinalis.
IIª-IIae, q. 141 a. 7 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod tanto maior ostenditur agentis virtus, quanto in ea quae sunt magis distantia potest suam operationem extendere. Et ideo ex hoc ipso ostenditur maior virtus rationis quod potest etiam concupiscentias et delectationes maxime distantes moderari. Unde hoc pertinet ad principalitatem temperantiae.
IIª-IIae, q. 141 a. 7 ad 2
Ad secundum dicendum quod impetus irae causatur ex quodam accidente, puta ex aliqua laesione contristante, et ideo cito transit, quamvis magnum impetum habeat. Sed impetus concupiscentiae delectabilium tactus procedit ex causa naturali, unde est diuturnior et communior. Et ideo ad principaliorem virtutem pertinet ipsum refrenare.
IIª-IIae, q. 141 a. 7 ad 3
Ad tertium dicendum quod ea quorum est spes, sunt altiora his quorum est concupiscentia, et propter hoc spes ponitur passio principalis in irascibili. Sed ea quorum est concupiscentia et delectatio tactus, vehementius movent appetitum, quia sunt magis naturalia. Et ideo temperantia, quae in his modum statuit, est virtus principalis.
Übersetzung
ausblenden
Summe der Theologie
Siebenter Artikel. Die Mäßigkeit ist eine Kardinaltugend.
a) Dem scheint nicht so: I. Der Wert der moralischen Tugend hängt von ihrer Stellung zur Vernunft ab. Der Gegenstand der Mäßigkeit aber, die Ergötzungen nämlich des Tastsinnes, ist weit entfernt von der Vernunft. Also ist sie keine Haupttugend. II. Der Zorn scheint schwerer zu zügeln zu sein wie die Ergötzung; denn von ihm kommt ein stärkerer Anstoß: „Der Zorn hat kein Erbarmen sowie auch die ausbrechende Wut; und wer kann das Rasen des erregten Geistes aushalten?“ (Prov. 27.) Also ist die Sanftmut vielmehr eine Haupttugend. III. Die Hoffnung als Thätigkeit der Seele steht voran dem Verlangen und der Begierde. Die ungeregelte Vermessenheit der Hoffnung aber zügelt der demutsvolle Geist. Also ist die Demut vielmehr eine Haupttugend. Auf der anderen Seite steht die Autorität Gregors. (2. moral. 26.)
b) Ich antworte, Haupt- oder Kardinaltugend werde eine Tugend genannt, welche vorzugsweise Lob verdient, weil ein zur Tugend im allgemeinen gehöriges Element da die erste leitende Stelle einnimmt. Nun wird das Maßhalten für jede Tugend erfordert; zugleich aber ist dasselbe vorzugsweise lobenswert mit Rücksicht auf die Ergötzungen des Tastsinnes: 1. weil solche Ergötzungen so sehr unserer Natur entsprechen und deshalb die Begierden danach um so schwerer zu zügeln sind; 2. weil die Gegenstände derselben im höchsten Grade dem gegenwärtigen Leben notwendig sind. Und sonach ist die Mäßigkeit eine Kardinal- oder Haupttugend.
c) I. Um desto mehr zeigt sich die Stärke einer Kraft, je weiter sie bis zu sehr Fernstehendem reicht. Um so größer erscheint also die Kraft der Vernunft, weil sie sogar ihr so Fernstehendes, wie die Begierden und Ergötzungen des letzten und niedrigsten der Sinne, regeln kann. II. Der Anstoß im Zorne kommt aus etwas Zufälligem, Äußerlichen; nämlich von einer Verletzung, die da betrübt; und somit geht der Zorn schnell vorüber, wenn er auch heftig auftritt. Die Ursache der Ergötzlichkeiten und Begierlichkeiten des Tastsinnes aber ist eine in der Natur selbst gelegene, und somit ist sie im Menschen langwieriger und umfassender. Und danach besteht dafür eine Haupttugend. III. Worauf gehofft wird, das steht höher wie der Gegenstand der sinnlichen Begierde; und deshalb ist Hoffnung die Hauptleidenschaft in der Abwehrkraft. Was aber begehrt wird als Ergötzung des Tastsinnes, regt mehr das Begehren auf; denn es entspricht der Natur in höherem Grade. Und danach ist die Mäßigkeit, welche nach dieser Seite hin die rechte Mitte aufstellt, Haupttugend.