Edition
Masquer
Summa theologiae
Articulus 2
IIª-IIae, q. 155 a. 2 arg. 1
Ad secundum sic proceditur. Videtur quod materia continentiae non sint concupiscentiae delectationum tactus. Dicit enim Ambrosius, in I de Offic., quod generale decorum ita est ac si aequabilem formam atque universitatem honestatis habeat in omni actu suo continentem. Sed non omnis actus humanus pertinet ad delectationes tactus. Ergo continentia non est solum circa concupiscentias delectationum tactus.
IIª-IIae, q. 155 a. 2 arg. 2
Praeterea, nomen continentiae ex hoc sumitur quod aliquis tenet se in bono rationis rectae, sicut dictum est. Sed quaedam aliae passiones vehementius abducunt hominem a ratione recta quam concupiscentiae delectabilium tactus, sicut timor periculorum mortis, qui stupefacit hominem; et ira, quae est insaniae similis, ut Seneca dicit. Ergo continentia non dicitur proprie circa concupiscentias delectationum tactus.
IIª-IIae, q. 155 a. 2 arg. 3
Praeterea, Tullius dicit, in II Rhet., quod continentia est per quam cupiditas consilii gubernatione regitur. Cupiditas autem magis consuevit dici divitiarum quam delectabilium tactus, secundum illud I ad Tim. ult., radix omnium malorum cupiditas. Ergo continentia non est proprie circa concupiscentias delectationum tactus.
IIª-IIae, q. 155 a. 2 arg. 4
Praeterea, delectationes tactus non solum sunt in rebus venereis, sed etiam in esu. Sed continentia solum circa usum venereorum consuevit dici. Ergo non est propria materia eius concupiscentia delectationum tactus.
IIª-IIae, q. 155 a. 2 arg. 5
Praeterea, inter delectationes tactus quaedam sunt, non humanae, sed bestiales, tam in cibis, utpote si quis delectaretur in esu carnium humanarum; quam etiam in venereis, puta in abusu bestiarum vel puerorum. Sed circa huiusmodi non est continentia, ut dicitur in VII Ethic. Non ergo propria materia continentiae sunt concupiscentiae delectationum tactus.
IIª-IIae, q. 155 a. 2 s. c.
Sed contra est quod philosophus dicit, in VII Ethic., quod continentia et incontinentia sunt circa eadem circa quae temperantia et intemperantia. Sed temperantia et intemperantia sunt circa concupiscentias delectationum tactus, ut supra habitum est. Ergo etiam continentia et incontinentia sunt circa eandem materiam.
IIª-IIae, q. 155 a. 2 co.
Respondeo dicendum quod nomen continentiae refrenationem quandam importat, inquantum scilicet tenet se aliquis ne passiones sequatur. Et ideo proprie continentia dicitur circa illas passiones quae impellunt ad aliquid prosequendum, in quibus laudabile est ut ratio retrahat hominem a prosequendo, non autem proprie est circa illas passiones quae important retractionem quandam, sicut timor et alia huiusmodi; in his enim laudabile est firmitatem servare in prosequendo quod ratio dictat ut supra dictum est. Est autem considerandum quod naturales inclinationes principia sunt omnium supervenientium, ut supra dictum est. Et ideo passiones tanto vehementius impellunt ad aliquid prosequendum, quanto magis sequuntur inclinationem naturae. Quae praecipue inclinat ad ea quae sunt sibi necessaria, vel ad conservationem individui, sicut sunt cibi; vel ad conservationem speciei, sicut sunt actus venerei. Quorum delectationes ad tactum pertinent. Et ideo continentia et incontinentia proprie dicuntur circa concupiscentias delectationum tactus.
IIª-IIae, q. 155 a. 2 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod, sicut nomen temperantiae potest communiter accipi in quacumque materia, proprie tamen dicitur in illa materia in qua est optimum hominem refrenari; ita etiam continentia proprie dicitur in materia in qua est optimum et difficillimum continere, scilicet in concupiscentiis delectationum tactus. Communiter autem et secundum quid potest dici in quacumque alia materia. Et hoc modo utitur Ambrosius nomine continentiae.
IIª-IIae, q. 155 a. 2 ad 2
Ad secundum dicendum quod circa timorem non proprie laudatur continentia, sed magis firmitas animi, quam fortitudo importat. Ira autem impetum quidem facit ad aliquid prosequendum, iste tamen impetus magis sequitur apprehensionem animalem, prout scilicet aliquis apprehendit se esse ab alio laesum, quam inclinationem naturalem. Et ideo dicitur quidem aliquis secundum quid continens irae, non tamen simpliciter.
IIª-IIae, q. 155 a. 2 ad 3
Ad tertium dicendum quod huiusmodi exteriora bona, sicut honores, divitiae et huiusmodi, ut philosophus dicit, in VII Ethic., videntur quidem secundum se esse eligibilia, non autem quasi necessaria ad conservationem naturae. Et ideo circa ea non dicimus simpliciter aliquos continentes vel incontinentes, sed secundum quid, apponendo quod sint continentes vel incontinentes vel lucri, vel honoris, vel alicuius huiusmodi. Et ideo vel Tullius communiter usus est nomine continentiae, prout comprehendit sub se etiam continentiam secundum quid, vel accipit cupiditatem stricte pro concupiscentia delectabilium tactus.
IIª-IIae, q. 155 a. 2 ad 4
Ad quartum dicendum quod delectationes venereorum sunt vehementiores quam delectationes ciborum. Et ideo circa venerea magis consuevimus continentiam et incontinentiam dicere quam circa cibos, licet, secundum philosophum, circa utrumque possit dici.
IIª-IIae, q. 155 a. 2 ad 5
Ad quintum dicendum quod continentia est bonum rationis humanae, et ideo attenditur circa passiones quae possunt esse homini connaturales. Unde philosophus dicit, in VII Ethic., quod si aliquis tenens puerum concupiscat eum vel comedere, vel ad venereorum inconvenientem delectationem, sive sequatur concupiscentiam sive non, non dicetur simpliciter continens, sed secundum quid.
Traduction
Masquer
Summe der Theologie
Zweiter Artikel. Den Gegenstand der Enthaltsamkeit bilden die Begierden nach den Ergötzlichkeiten des Tastsinnes.
a) Das Gegenteil wird behauptet. Denn: I. Ambrosius (l. de offic. 46.) sagt: „Der allgemeine Anstand ist so, daß er in allen Thätigkeiten eine gleichmäßige Form und umfassende Ehrbarkeit in sich enthält.“ Nicht aber jede Thätigkeit gehört zu den Ergötzlichkeiten des Tastsinnes. II. Der Name „Enthaltsamkeit“ bedingt, daß sich jemand in dem der geraden, gesunden Vernunft entsprechenden Guten hält. Manche andere Leidenschaften aber treiben mit größerer Heftigkeit den Menschen von der Vernunft ab als die Begierden nach den Ergötzlichkeiten des Tastsinnes; wie z. B. die Furcht vor Todesgefahren und der Zorn, welcher wie vernunftlos macht, nach Seneca (1. de ira cap. 11). III. Nach Cicero (2. de Inv.) ist es „die Enthaltsamkeit, vermittelst deren die Begierde durch das Anraten der Vernunft geleitet wird.“ Begierde aber wird, so allein stehend, mehr auf Reichtümer bezogen wie auf das Ergötzen des Tastsinnes, nach 1. Tim. ult.: „Die Wurzel aller Übel ist die Begierde“; nämlich die Geldgier. IV. Auch im Gebrauche der Speisen findet sich Ergötzen des Tastsinnes. Die Enthaltsamkeit pflegt aber nur mit Rücksicht auf den Gebrauch des Geschlechtlichen ausgesagt zu werden. V. Manche Ergötzlichkeiten des Tastsinnes sind tierisch, wie der Geschmack an Menschenfteisch, der Mißbrauch des geschlechtlichen Teiles der Tiere oder der Kinder. Auf Derartiges erstreckt sich aber nicht die Enthaltsamkeit. (7 Ethic. 5.) Also sind nicht so im allgemeinen die Ergötzlichkeiten des Tastsinnes Gegenstand der Enthaltsamkeit. Auf der anderen Seite heißt es 7 Ethic. 4.: „Enthaltsamkeit und Unenthaltsamkeit beschäftigen sich mit dem Nämlichen, was Gegenstand der Mäßigkeit und Unmäßigkeit ist;“ also mit den Begierlichkeiten nach dem Ergötzlichen des Tastsinnes.
b) Ich antworte, „Enthaltsamkeit“ besage eine gewisse Zügelung, insofern nämlich jemand sich dessen „enthält“, daß er nicht den Leidenschaften folge. Enthaltsam ist man also vorzugsweise mit Bezug auf das, was dazu antreibt, etwas zu erreichen; worin es lobenswert ist, daß die Vernunft den Menschen von diesem Antreiben abziehe. Deshalb ist man im eigentlichen Sinne des Wortes nicht mit Bezug auf jene Leidenschaften enthaltsam, welche von etwas abziehen wie z.B. die Furcht. Denn in diesen Leidenschaften ist es lobenswert, fest zu bleiben im Verfolge dessen, was die Vernunft anordnet. (Kap. 123, Art. 3 u. 4.) Nun sind die der Natur selber entsprechenden Leidenschaften die Principien aller anderen, die noch hinzutreten. Und also treiben die Leidenschaften um so heftiger dazu an, etwas zu erreichen, je mehr sie der Hinneigung der Natur folgen; diese letztere aber treibt in erster Linie zu dem an, was wie die Speise notwendig ist zur Erhaltung des Einzelwesens oder wie das Geschlechtliche notwendig zur Erhaltung der Gattung. Darauf aber beziehen sich gerade die Ergötzungen des Tastsinnes. Also sind letztere der Gegenstand der Enthaltsamkeit.
c) I. Wie die Mäßigkeit auf das Verschiedenste sich richtet, im eigentlichen Sinne aber genommen den Menschen in dem zügelt, was im Menschen das Beste stört; so wird die Enthaltsamkeit vorzugsweise auf das bezogen, worin es am besten und am schwierigsten ist, enthaltsam zu sein; nämlich auf die Ergötzungen des Tastsinnes. Im allgemeinen aufgefaßt aber kann sie für Alles gebraucht werden; und so faßt sie Ambrosius auf. II. Mit Bezug auf die Furcht ist die Enthaltsamkeit nicht lobenswert; da ist es vielmehr die Festigkeit und Stärke. Der Zorn aber treibt wohl zu etwas an; aber dieser Antrieb folgt vielmehr der sinnlichen Wahrnehmung, es sei etwas schädlich, wie der natürlichen Hinneigung. Deshalb wird jemand mit Bezug auf den Zorn nicht schlechthin enthaltsam genannt. III. Ehre, Reichtum sind zwar an sich Güter und somit begehrenswert; aber sie sind nicht erfordert für die Erhaltung der Natur. Mit Bezug auf sie setzen wir hinzu, wie beim Zorne, „enthaltsam rücksichtlich der Ehre“ etc.; wir sagen aber nicht davon „schlechthin“ das Enthaltsame aus. Cicero spricht also im allgemeinen Sinne von Enthaltsamkeit oder er meint unter „Begierde“ die Begierlichkeiten nach den Ergötzungen des Tastsinnes. IV. Die Ergötzungen am Geschlechtlichen sind heftiger; und deshalb pflegen wir mit Bezug auf sie mehr von Enthaltsamkeit zu sprechen als mit Bezug auf Speisen. V. Die Enthaltsamkeit ist ein der menschlichen Vernunft entsprechendes Gut. Sonach wird sie beurteilt gemäß den Leidenschaften, die dem Menschen natürlich sein können. Deshalb sagt Aristoteles (l. c.): „Wenn jemand ein Kind festhält und dasselbe zu verzehren begehrt oder zu geschlechtlichem Vergnügen zu gebrauchen, so wird er, mag er dieses Begehren unterdrücken oder befolgen, nicht schlechthin enthaltsam oder unenthaltsam genannt, sondern nur in gewisser Beziehung.“ Denn das sind unnatürliche Begierden.“