Edition
ausblenden
Summa theologiae
Articulus 4
IIª-IIae, q. 155 a. 4 arg. 1
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod continentia sit melior quam temperantia. Dicitur enim Eccli. XXVI, omnis autem ponderatio non est digna continentis animae. Ergo nulla virtus potest continentiae adaequari.
IIª-IIae, q. 155 a. 4 arg. 2
Praeterea, quanto aliqua virtus meretur maius praemium, tanto potior est. Sed continentia videtur mereri maius praemium, dicitur enim II ad Tim. II, non coronabitur nisi qui legitime certaverit; magis autem certat continens, qui patitur vehementes concupiscentias pravas, quam temperatus, qui non habet eas vehementes. Ergo continentia est potior virtus quam temperantia.
IIª-IIae, q. 155 a. 4 arg. 3
Praeterea, voluntas est dignior potentia quam vis concupiscibilis. Sed continentia est in voluntate, temperantia autem in vi concupiscibili, ut ex dictis patet. Ergo continentia est potior virtus quam temperantia.
IIª-IIae, q. 155 a. 4 s. c.
Sed contra est quod Tullius et Andronicus ponunt continentiam adiunctam temperantiae sicut principali virtuti.
IIª-IIae, q. 155 a. 4 co.
Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est, nomen continentiae dupliciter accipitur. Uno modo, secundum quod importat cessationem ab omnibus delectationibus venereis. Et sic sumendo nomen continentiae, continentia est potior temperantia simpliciter dicta, ut patet ex his quae supra dicta sunt de praeeminentia virginitatis ad castitatem simpliciter dictam. Alio modo potest accipi nomen continentiae secundum quod importat resistentiam rationis ad concupiscentias pravas quae sunt in homine vehementes. Et secundum hoc, temperantia est multo potior quam continentia. Quia bonum virtutis laudabile est ex eo quod est secundum rationem. Plus autem viget bonum rationis in eo qui est temperatus, in quo etiam ipse appetitus sensitivus est subiectus rationi et quasi a ratione edomitus, quam in eo qui est continens, in quo appetitus sensitivus vehementer resistit rationi per concupiscentias pravas. Unde continentia comparatur ad temperantiam sicut imperfectum ad perfectum.
IIª-IIae, q. 155 a. 4 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod auctoritas illa potest dupliciter intelligi. Uno modo, secundum quod accipitur continentia prout abstinet ab omnibus venereis. Et hoc modo dicitur quod omnis ponderatio non est digna animae continentis, in genere castitatis, quia nec etiam fecunditas carnis, quae quaeritur in matrimonio, adaequatur continentiae virginali vel viduali, ut supra dictum est. Alio modo potest intelligi secundum quod nomen continentiae accipitur communiter pro omni abstinentia a rebus illicitis. Et sic dicitur quod omnis ponderatio non est digna animae continentis, quia non respicit aestimationem auri vel argenti, quae commutantur ad pondus.
IIª-IIae, q. 155 a. 4 ad 2
Ad secundum dicendum quod magnitudo concupiscentiae, seu debilitas eius, ex duplici causa procedere potest. Quandoque enim procedit ex causa corporali. Quidam enim ex naturali complexione sunt magis proni ad concupiscendum quam alii. Et iterum quidam habent opportunitates delectationum, concupiscentiam inflammantes, magis paratas quam alii. Et talis debilitas concupiscentiae diminuit meritum, magnitudo vero auget. Quandoque vero debilitas vel magnitudo concupiscentiae provenit ex causa spirituali laudabili, puta ex vehementia caritatis vel fortitudine rationis, sicut est in homine temperato. Et hoc modo debilitas concupiscentiae auget meritum, ratione suae causae, magnitudo vero minuit.
IIª-IIae, q. 155 a. 4 ad 3
Ad tertium dicendum quod voluntas propinquior est rationi quam vis concupiscibilis. Unde bonum rationis, ex quo virtus laudatur, maius esse ostenditur ex hoc quod pertingit non solum usque ad voluntatem, sed etiam usque ad vim concupiscibilem, quod accidit in eo qui est temperatus, quam si pertingat solum ad voluntatem, ut accidit in eo qui est continens.
Übersetzung
ausblenden
Summe der Theologie
Vierter Artikel. Die Mäßigkeit ist vollkommener wie die Enthaltsamkeit.
a) Das scheint nicht. Denn: I. „Kein Abwägen steht auf der gleichen Stufe mit einer enthaltsamen Seele;“ heißt es Ekkli. 26. II. Der Lohn hängt von der Größe des Verdienstes ab. Paulus aber sagt (2. Tim. 2.): „Es wird nicht gekrönt außer wer rechtmäßig gekämpft hat.“ Nun besteht die Enthaltsamkeit im Widerstehen, muß also kämpfen mit den heftigsten Leidenschaften, die der mäßige nicht in solchem Grade hat. Also ist sie besser wie die Mäßigkeit. III. Der Wille ist ein höheres Vermögen wie die Begehrkraft. Die Enthaltsamkeit aber ist im Willen, die Mäßigkeit in der Begehrkraft. Also ist jene besser als diese. Auf der anderen Seite nennt Cicero (2. de lnv.) sowohl wie Andronicus die Enthaltsamkeit eine Nebentugend der Mäßigkeit.
b) Ich antworte; wird die Enthaltsamkeit (s. oben) verstanden als die Entfernung von allen geschlechtlichen Freuden, so steht sie höher als die Mäßigkeit, wenn diese schlechthin genommen wird; wie die Jungfräulichkeit höher steht als die Keuschheit. Wird jedoch die Enthaltsamkeit aufgefaßt als das Widerstehen gegenüber den schlechten Begierlichkeiten, die heftig in einem Menschen auftreten; so ist bei weitem lobenswerter die Mäßigkeit. Denn kraftvoller ist das Gut der Vernunft im mäßigen, wo das sinnliche Begehren selber als bereits bezwungen der Vernunft Unterthan ist; wie im enthaltsamen, wo das sinnliche Begehren noch heftig der Vernunft widersteht. Danach also — und das ist die gewöhnliche Bedeutung des Wortes „Enthaltsamkeit“ — ist die Mäßigkeit vollkommener wie die Enthaltsamkeit.
c) I. Wird jene Stelle so verstanden, daß die vollkommene Enthaltsamkeit (s. oben) gemeint ist, so wiegt im Bereiche der Keuschheit nichts die Enthaltsamkeit auf; denn auch nicht die Fruchtbarkeit des Fleisches in der Ehe ist ein Ersatz für die jungfräuliche oder witwenhafte Enthaltsamkeit. Wird der Name im übertragenen Sinne genommen dafür, daß man sich von allem Unerlaubten enthält; so wird damit gesagt, keine Schätze von Gold und Silber, die dem Wägen unterliegen, seien damit zu vergleichen. II. Die Ursache für die Heftigkeit der Begierde rührt 1. von etwas Körperlichem her. Denn manche besitzen eine solche körperliche Komplexion, daß sie zum Begehren mehr geneigt sind; oder die Gelegenheit dazu haben sie häufiger. Da vermehrt die Heftigkeit oder Größe der Begierlichkeiten das Verdienst; die Schwäche der Begierlichkeit vermindert dasselbe. Es ist 2. die Ursache für die mehr oder minder große und heftige Begierde bisweilen eine geistige und zwar lobwerte; wie die Größe der heiligen Liebe oder die Kraft der Vernunft, z. B. im mäßigen Menschen. Und so vermindert die Größe der Begierde das Verdienst, ihre Schwäche erhöht dasselbe; denn der Geist ist im letzteren Falle stärker. III. Der Wille steht der Vernunft näher wie die Begehrkraft. Die Größe des vernunftgemäßen Guten also wird dadurch mehr gezeigt, daß es bis zu der in größerer Ferne stehenden Begehrkraft vordringt, um sie zu regeln; wie dadurch daß es nur den Willen erreicht. Das Erstere ist bei der Mäßigkeit der Fall; das Zweite bei der Enthaltsamkeit.