• Accueil
  • Œuvres
  • Introduction Instructions Collaboration Sponsors / Collaborateurs Copyrights Contact Mentions légales
Bibliothek der Kirchenväter
Recherche
DE EN FR
Œuvres Thomas d'Aquin (1225-1274)

Edition Masquer
Summa theologiae

Articulus 1

IIª-IIae, q. 161 a. 1 arg. 1

Ad primum sic proceditur. Videtur quod humilitas non sit virtus. Virtus enim importat rationem boni. Sed humilitas videtur importare rationem mali poenalis, secundum illud Psalmi. Humiliaverunt in compedibus pedes eius. Ergo humilitas non est virtus.

IIª-IIae, q. 161 a. 1 arg. 2

Praeterea, virtus et vitium opponuntur. Sed humilitas quandoque sonat in vitium, dicitur enim Eccli. XIX, est qui nequiter se humiliat. Ergo humilitas non est virtus.

IIª-IIae, q. 161 a. 1 arg. 3

Praeterea, nulla virtus opponitur alii virtuti. Sed humilitas videtur opponi virtuti magnanimitatis, quae tendit in magna, humilitas autem ipsa refugit. Ergo videtur quod humilitas non sit virtus.

IIª-IIae, q. 161 a. 1 arg. 4

Praeterea, virtus est dispositio perfecti, ut dicitur in VII Physic. Sed humilitas videtur esse imperfectorum, unde et Deo non convenit humiliari, qui nulli subiici potest. Ergo videtur quod humilitas non sit virtus.

IIª-IIae, q. 161 a. 1 arg. 5

Praeterea, omnis virtus moralis est circa actiones vel passiones, ut dicitur in II Ethic. Sed humilitas non connumeratur a philosopho inter virtutes quae sunt circa passiones, nec etiam continetur sub iustitia, quae est circa actiones. Ergo videtur quod non sit virtus.

IIª-IIae, q. 161 a. 1 s. c.

Sed contra est quod Origenes dicit, exponens illud Luc. I, respexit humilitatem ancillae suae, proprie in Scripturis una de virtutibus humilitas praedicatur, ait quippe salvator, discite a me, quia mitis sum et humilis corde.

IIª-IIae, q. 161 a. 1 co.

Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est, cum de passionibus ageretur, bonum arduum habet aliquid unde attrahit appetitum, scilicet ipsam rationem boni, et habet aliquid retrahens, scilicet ipsam difficultatem adipiscendi, secundum quorum primum insurgit motus spei, et secundum aliud motus desperationis. Dictum est autem supra quod circa motus appetitivos qui se habent per modum impulsionis, oportet esse virtutem moralem moderantem et refrenantem, circa illos autem qui se habent per modum retractionis, oportet esse virtutem moralem firmantem et impellentem. Et ideo circa appetitum boni ardui necessaria est duplex virtus. Una quidem quae temperet et refrenet animum, ne immoderate tendat in excelsa, et hoc pertinet ad virtutem humilitatis. Alia vero quae firmat animum contra desperationem, et impellit ipsum ad prosecutionem magnorum secundum rationem rectam, et haec est magnanimitas. Et sic patet quod humilitas est quaedam virtus.

IIª-IIae, q. 161 a. 1 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod, sicut Isidorus dicit, in libro Etymol., humilis dicitur quasi humi acclinis, idest, imis inhaerens. Quod quidem contingit dupliciter. Uno modo, ex principio extrinseco, puta cum aliquis ab alio deiicitur. Et sic humilitas est poena. Alio modo, a principio intrinseco. Et hoc potest fieri quandoque quidem bene, puta cum aliquis, considerans suum defectum, tenet se in infimis secundum suum modum; sicut Abraham dixit ad dominum, Gen. XVIII, loquar ad dominum meum, cum sim pulvis et cinis. Et hoc modo humilitas ponitur virtus. Quandoque autem potest fieri male, puta cum homo, honorem suum non intelligens, comparat se iumentis insipientibus, et fit similis illis.

IIª-IIae, q. 161 a. 1 ad 2

Ad secundum dicendum quod, sicut dictum est, humilitas, secundum quod est virtus, in sui ratione importat quandam laudabilem deiectionem ad ima. Hoc autem quandoque fit solum secundum signa exteriora, secundum fictionem. Unde haec est falsa humilitas, de qua Augustinus dicit, in quadam epistola, quod est magna superbia, quia scilicet videtur tendere ad excellentiam gloriae. Quandoque autem fit secundum interiorem motum animae. Et secundum hoc humilitas proprie ponitur virtus, quia virtus non consistit in exterioribus, sed principaliter in interiori electione mentis, ut patet per philosophum, in libro Ethicorum.

IIª-IIae, q. 161 a. 1 ad 3

Ad tertium dicendum quod humilitas reprimit appetitum, ne tendat in magna praeter rationem rectam. Magnanimitas autem animum ad magna impellit secundum rationem rectam. Unde patet quod magnanimitas non opponitur humilitati, sed conveniunt in hoc quod utraque est secundum rationem rectam.

IIª-IIae, q. 161 a. 1 ad 4

Ad quartum dicendum quod perfectum dicitur aliquid dupliciter. Uno modo, simpliciter, in quo scilicet nullus defectus invenitur, nec secundum suam naturam, nec per respectum ad aliquid aliud. Et sic solus Deus est perfectus, cui secundum naturam divinam non competit humilitas, sed solum secundum naturam assumptam. Alio modo potest dici aliquid perfectum secundum quid, puta secundum suam naturam, vel secundum statum aut tempus. Et hoc modo homo virtuosus est perfectus. Cuius tamen perfectio in comparatione ad Deum deficiens invenitur, secundum illud Isaiae XL, omnes gentes, quasi non sint, sic sunt coram eo. Et sic cuilibet homini potest convenire humilitas.

IIª-IIae, q. 161 a. 1 ad 5

Ad quintum dicendum quod philosophus intendebat agere de virtutibus secundum quod ordinantur ad vitam civilem, in qua subiectio unius hominis ad alterum secundum legis ordinem determinatur, et ideo continetur sub iustitia legali. Humilitas autem, secundum quod est specialis virtus, praecipue respicit subiectionem hominis ad Deum, propter quem etiam aliis humiliando se subiicit.

Traduction Masquer
Summe der Theologie

Erster Artikel. Die Demut ist eine Tugend.

a) Dies scheint nicht. Denn: I. Die Tugend ist ein Gut; die Demut aber schließt das Übel der Strafe in sich ein, nach Ps. 104.: „Sie demütigten mit Fesseln seine Füße.“ II. Tugend und Laster stehen sich gegenüber. Demut wird aber manchmal im schlechten Sinne genommen, wie Ekkli. 19.: „Es giebt, die boshafterweise sich demütigen.“ III. Keine Tugend steht einer anderen gegenüber. Die Demut aber scheint gegenüberzustehen der Prachtliebe, die nach Großem strebt; während die Demut vor Großem zurückscheut. IV. „Die Tugend ist eine Verfassung dessen, was bereits vollkommen ist.“ (7 Physic.) Die Demut aber findet sich nur im unvollkommenen, und deshalb auch nicht in Gott, der niemandem Unterthan sein kann. V. Aristoteles zählt die Demut weder unter den Tugenden auf, die sich mit den Leidenschaften beschäftigen, noch als Teil der Gerechtigkeit, die sich auf Thätigkeiten richtet. Also ist sie keine Tugend. Auf der anderen Seite sagt Origenes zu Luk. 1. (Respexit humilitatem): „Recht eigentlich gepriesen wird in der Schrift unter den Tugenden nur die Demut; denn der Heiland sagt: Lernet von mir wie ich sanftmütig bin und demütig von Herzen.“

b) Ich antworte, das schwer zu erreichende Gute habe etwas Anziehendes, nämlich den Charakter selber des Guten; und etwas Abstoßendes, nämlich die Schwierigkeit. Gemäß dem Charakter des Guten ersteht die Bewegung der Hoffnung; die Schwierigkeit läßt erstehen die Verzweiflung. Nun ist oben gesagt worden, bezüglich der begehrenden Thätigkeiten, die antreiben, müsse eine Tugend sein, welche zügelt; und bezüglich der abstehenden, sich zurückziehenden Thätigkeiten müsse eine Tugend sein, die festigt und anspornt. Also existiert mit Rücksicht auf das schwer erreichbare Gute eine doppelte Tugend: eine, welche zügelt und zurückhält, daß man nicht maßlos zum Erhabenen strebe; das ist die Demut; — und eine andere, die bei Schwierigkeiten anspornt und festigt; das ist die Hochherzigkeit. Somit ist die Demut eine Tugend.

c) I. Man kann dem Niedrigen in doppelter Weise anhängen: einmal kraft eines außenstehenden Princips, wenn jemand z. B. vom anderen niedergeworfen wird; und so ist die Demut eine Strafe; — dann kraft des innerlichen Princips. Geschieht dies im Bereiche des Guten, wenn z. B., wie Abraham sprach (Gen. 18.): „Ich will zu meinem Herrn sprechen, da ich Staub und Asche bin,“ jemand seine Ohnmacht sieht und demnach sich je nach seiner Weise dem Verächtlichsten anschließt, so ist es Tugend und zwar die Tugend der Demut; geschieht es im Bereiche des Schlechten, wie wenn jemand seinen Vorzug nicht versteht und sich für dem Tiere gleich erachtet, so ist dies Sünde. II. Insofern die Demut in sich einschließt ein lobenswertes Hinabsteigen zum Niedrigen, ist sie Tugend. Geschieht dies bloß dem Äußeren nach, ist es also Verstellung; so ist dies falsche Demut, von der Augustin sagt (ep. 189.): „sie sei ein großer Hochmut;“ weil man so nämlich zu größerem Ruhme gelangen will. Die wahre Demut als Tugend besteht im Innern der Seele; ist ja doch die Tugend überhaupt nicht in den äußeren Akten, sondern in der inneren Auswahl des Geistes. III. Die Demut unterdrückt das Begehren nach dem Erhabenen, so bald dieses nicht nach der rechten geraden Vernunft sich verhält. Die Prachtliebe treibt den Geist zu Großem an gemäß der gesunden Vernunft. Das ist also kein Gegensatz. IV. Vollkommen schlechthin, also ohne jeden Mangel, ist nur Gott. Es kann etwas jedoch auch vollkommen genannt werden je nach seiner Natur oder seinem Zustande oder gemäß der Zeit; und in diesem letzteren Sinne ist der tugendhafte vollkommen, dessen Vollkommenheit aber vor Gott nur als Mangel dasteht, nach Isai. 40.: „Alle Völker sind vor Dir, als ob sie nichts wären.“ Jedem Menschen kommt also Demut zu. V. Aristoteles handelt von den Tugenden nur mit Rücksicht auf das bürgerliche Leben, in welchem die Unterwürfigkeit des einen unter den anderen durch das Gesetz bestimmt und somit in der öffentlichen Gerechtigkeit enthalten ist. Die Demut aber als Tugend unterwirft vor Allem den Geist Gott dem Herrn und um Gottes willen unterwirft sich der demütige den anderen.

  Imprimer   Rapporter une erreur
  • Afficher le texte
  • Référence bibliographique
  • Scans de cette version
Les éditions de cette œuvre
Summa theologiae
Traductions de cette œuvre
Summe der Theologie

Table des matières

Faculté de théologie, Patristique et histoire de l'Église ancienne
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Mentions légales
Politique de confidentialité