• Accueil
  • Œuvres
  • Introduction Instructions Collaboration Sponsors / Collaborateurs Copyrights Contact Mentions légales
Bibliothek der Kirchenväter
Recherche
DE EN FR
Œuvres Thomas d'Aquin (1225-1274)

Edition Masquer
Summa theologiae

Articulus 4

IIª-IIae, q. 161 a. 4 arg. 1

Ad quartum sic proceditur. Videtur quod humilitas non sit pars modestiae vel temperantiae. Humilitas enim praecipue respicit reverentiam qua quis subiicitur Deo, ut dictum est. Sed ad virtutem theologicam pertinet quod habeat Deum pro obiecto. Ergo humilitas magis debet poni virtus theologica quam pars temperantiae seu modestiae.

IIª-IIae, q. 161 a. 4 arg. 2

Praeterea, temperantia est in concupiscibili. Humilitas autem videtur esse in irascibili, sicut et superbia, quae ei opponitur, cuius obiectum est arduum. Ergo videtur quod humilitas non sit pars temperantiae vel modestiae.

IIª-IIae, q. 161 a. 4 arg. 3

Praeterea, humilitas et magnanimitas circa eadem sunt, ut ex supra dictis patet. Sed magnanimitas non ponitur pars temperantiae, sed magis fortitudinis, ut supra habitum est. Ergo videtur quod humilitas non sit pars temperantiae vel modestiae.

IIª-IIae, q. 161 a. 4 s. c.

Sed contra est quod Origenes dicit, super Lucam, si vis nomen huius audire virtutis, quomodo etiam a philosophis appelletur, ausculta eandem esse humilitatem quam respicit Deus, quae ab illis metriotes dicitur, idest mensuratio sive moderatio, quae manifeste pertinet ad modestiam et temperantiam. Ergo humilitas est pars modestiae et temperantiae.

IIª-IIae, q. 161 a. 4 co.

Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est, in assignando partes virtutibus praecipue attenditur similitudo quantum ad modum virtutis. Modus autem temperantiae, ex quo maxime laudem habet, est refrenatio vel repressio impetus alicuius passionis. Et ideo omnes virtutes refrenantes sive reprimentes impetus aliquarum affectionum, vel actiones moderantes, ponuntur partes temperantiae. Sicut autem mansuetudo reprimit motum irae, ita etiam humilitas reprimit motum spei, qui est motus spiritus in magna tendentis. Et ideo, sicut mansuetudo ponitur pars temperantiae, ita etiam humilitas. Unde et philosophus, in IV Ethic., eum qui tendit in parva secundum suum modum, dicit non esse magnanimum, sed temperatum, quem nos humilem dicere possumus. Et inter alias partes temperantiae, ratione superius dicta, continetur sub modestia, prout Tullius de ea loquitur, inquantum scilicet humilitas nihil est aliud quam quaedam moderatio spiritus. Unde et I Pet. III dicitur, in incorruptibilitate quieti ac modesti spiritus.

IIª-IIae, q. 161 a. 4 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod virtutes theologicae, quae sunt circa ultimum finem, qui est primum principium in appetibilibus, sunt causae omnium aliarum virtutum. Unde ex hoc quod humilitas causatur ex reverentia divina, non excluditur quin humilitas sit pars modestiae vel temperantiae.

IIª-IIae, q. 161 a. 4 ad 2

Ad secundum dicendum quod partes principalibus virtutibus assignantur, non secundum convenientiam in subiecto vel in materia, sed secundum convenientiam in modo formali, ut dictum est. Et ideo, licet humilitas sit in irascibili sicut in subiecto, ponitur tamen pars modestiae et temperantiae propter modum.

IIª-IIae, q. 161 a. 4 ad 3

Ad tertium dicendum quod, licet magnanimitas et humilitas in materia conveniant, differunt tamen in modo, ratione cuius magnanimitas ponitur pars fortitudinis, humilitas autem pars temperantiae.

Traduction Masquer
Summe der Theologie

Vierter Artikel. Die Demut ist ein Teil der Bescheidenheit oder Mäßigkeit.

a) Dem wird widersprochen. Denn: I. Die Demut unterwirft sich dem Menschen, um Gott zu ehren. Also ist sie eine theologische Tugend, da sie Gott zum Gegenstande hat. II. Die Mäßigkeit ist in der Begehrkraft, während die Demut in der Abwehrkraft sich zu finden scheint; wo auch der Stolz, ihr Gegensatz, seinen Sitz hat, dessen Gegenstand das Schwierige ist. Also ist die Demut kein Teil der Bescheidenheit oder Mäßigkeit. III. Die Demut und Hochherzigkeit beschäftigen sich mit Ein und demselben. Die Hochherzigkeit aber ist ein Teil der Stärke; also auch die Demut. Auf der anderen Seite sagt Origenes (hom. 8. in Luc.): „Willst du hören, wie die Philosophen diese Tugend (der Demut) genannt haben, so vernimm, sie sei die nämliche Tugend wie die μετρότης d. h. Maßhalten;“ was offenbar der Mäßigkeit oder Bescheidenheit entspricht.

b) Ich antworte, man müsse bei der Bestimmung, von welcher Tugend die eine ein Teil sei, vorzugsweise auf die Art und Weise des Vorgehens merken. Die Mäßigkeit nun hat ihr größtes Lob von da her, daß sie zügelt oder unterdrückt das Anstürmen der Leidenschaft. Alle Tugenden also, die in derselben Weise vorgehen, die also zügeln oder mäßigen einzelne Neigungen oder Thätigkeiten, werden als Teile der Mäßigkeit betrachtet. Wie aber die Sanftmut die Neigung des Zornes unterdrückt, so zügelt die Demut die Thätigkeit nach zu Großem hin. Wie also die Sanftmut ein Teil der Mäßigkeit ist, so auch die Demut. Deshalb sagt Aristoteles (4 Ethic. 3.), daß „jener, der maßvoll nach Geringem strebt, nicht zwar hochherzig, sondern gemäßigt ist;“ wir würden ihn demütig nennen. Und so nennt auch Cicero die Demut ein Maßhalten des Geistes. Dem stimmt bei 1. Petr. 3.: „In der Unvergänglichkeit eines ruhigen und maßvollen Geistes.“

c) I. Die theologischen Tugenden, welche sich unmittelbar mit Gott als dem nächsten Zwecke beschäftigen, der da im Bereiche des Begehrbaren das erste Princip der Thätigkeit ist, sind Ursachen oder Principien aller anderen Tugenden. Daß also die Demut verursacht wird von der Ehrfurcht vor Gott, schließt nicht aus, daß sie ein Teil der Mäßigkeit sei. II. Gemäß dem maßgebend bestimmenden Grunde in der Weise des Vorgehens, nicht gemäß ihrem Gegenstande oder ihrem Träger (Subjekt) werden die Teile einer Tugend bezeichnet. Die Demut kann also in der Abwehrkraft als ihrem Träger oder ihrem Subjekt ganz gut sein; und trotzdem wegen ihrer Weise des Vorgehens als Teil der Mäßigkeit bezeichnet werden. III. Der Gegenstand der Hochherzigkeit fällt mit dem der Demut zusammen; nicht aber ist die formal bestimmende Art und Weise des Vorgehens die nämliche. Danach gehört jene zur Stärke, diese zur Mäßigkeit.

  Imprimer   Rapporter une erreur
  • Afficher le texte
  • Référence bibliographique
  • Scans de cette version
Les éditions de cette œuvre
Summa theologiae
Traductions de cette œuvre
Summe der Theologie

Table des matières

Faculté de théologie, Patristique et histoire de l'Église ancienne
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Mentions légales
Politique de confidentialité