Edition
Masquer
Summa theologiae
Articulus 2
IIª-IIae, q. 166 a. 2 arg. 1
Ad secundum sic proceditur. Videtur quod studiositas non sit temperantiae pars. Studiosus enim dicitur aliquis secundum studiositatem. Sed universaliter omnis virtuosus vocatur studiosus, ut patet per philosophum, qui frequenter sic utitur nomine studiosi. Ergo studiositas est generalis virtus, et non est pars temperantiae.
IIª-IIae, q. 166 a. 2 arg. 2
Praeterea, studiositas, sicut dictum est, ad cognitionem pertinet. Sed cognitio non pertinet ad virtutes morales, quae sunt in appetitiva animae parte, sed magis ad intellectuales, quae sunt in parte cognoscitiva, unde et sollicitudo est actus prudentiae, ut supra habitum est. Ergo studiositas non est pars temperantiae.
IIª-IIae, q. 166 a. 2 arg. 3
Praeterea, virtus quae ponitur pars alicuius principalis virtutis, assimilatur ei quantum ad modum. Sed studiositas non assimilatur temperantiae quantum ad modum. Quia temperantiae nomen sumitur ex quadam refrenatione, unde magis opponitur vitio quod est in excessu. Nomen autem studiositatis sumitur e contrario ex applicatione animae ad aliquid, unde magis videtur opponi vitio quod est in defectu, scilicet negligentiae studendi, quam vitio quod est in excessu, scilicet curiositati. Unde, propter horum similitudinem, dicit Isidorus, in libro Etymol., quod studiosus dicitur quasi studiis curiosus. Ergo studiositas non est pars temperantiae.
IIª-IIae, q. 166 a. 2 s. c.
Sed contra est quod Augustinus dicit, in libro de moribus Eccle., curiosi esse prohibemur, quod magnae temperantiae munus est. Sed curiositas prohibetur per studiositatem moderatam. Ergo studiositas est pars temperantiae.
IIª-IIae, q. 166 a. 2 co.
Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est, ad temperantiam pertinet moderari motum appetitus, ne superflue tendat in id quod naturaliter concupiscitur. Sicut autem naturaliter homo concupiscit delectationes ciborum et venereorum secundum naturam corporalem, ita secundum animam naturaliter desiderat cognoscere aliquid, unde et philosophus dicit, in I Metaphys., quod omnes homines naturaliter scire desiderant. Moderatio autem huius appetitus pertinet ad virtutem studiositatis. Unde consequens est quod studiositas sit pars potentialis temperantiae, sicut virtus secundaria ei adiuncta ut principali virtuti. Et comprehenditur sub modestia, ratione superius dicta.
IIª-IIae, q. 166 a. 2 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod prudentia est completiva omnium virtutum moralium, ut dicitur in VI Ethic. Inquantum igitur cognitio prudentiae ad omnes virtutes pertinet, intantum nomen studiositatis, quae proprie circa cognitionem est, ad omnes virtutes derivatur.
IIª-IIae, q. 166 a. 2 ad 2
Ad secundum dicendum quod actus cognoscitivae virtutis imperatur a vi appetitiva, quae est motiva omnium virium, ut supra habitum est. Et ideo circa cognitionem duplex bonum potest attendi. Unum quidem, quantum ad ipsum actum cognitionis. Et tale bonum pertinet ad virtutes intellectuales, ut scilicet homo circa singula aestimet verum. Aliud autem est bonum quod pertinet ad actum appetitivae virtutis, ut scilicet homo habeat appetitum rectum applicandi vim cognoscitivam sic vel aliter, ad hoc vel ad illud. Et hoc pertinet ad virtutem studiositatis. Unde computatur inter virtutes morales.
IIª-IIae, q. 166 a. 2 ad 3
Ad tertium dicendum quod, sicut philosophus dicit, in II Ethic., ad hoc quod homo fiat virtuosus, oportet quod servet se ab his ad quae maxime inclinat natura. Et inde est quod, quia natura praecipue inclinat ad timendum mortis pericula et ad sectandum delectabilia carnis, quod laus virtutis fortitudinis praecipue consistit in quadam firmitate persistendi contra huiusmodi pericula, et laus virtutis temperantiae in quadam refrenatione a delectabilibus carnis. Sed quantum ad cognitionem, est in homine contraria inclinatio. Quia ex parte animae, inclinatur homo ad hoc quod cognitionem rerum desideret, et sic oportet ut homo laudabiliter huiusmodi appetitum refrenet, ne immoderate rerum cognitioni intendat. Ex parte vero naturae corporalis, homo inclinatur ad hoc ut laborem inquirendi scientiam vitet. Quantum igitur ad primum, studiositas in refrenatione consistit, et secundum hoc ponitur pars temperantiae. Sed quantum ad secundum laus huius virtutis consistit in quadam vehementia intentionis ad scientiam rerum percipiendam, et ex hoc nominatur. Primum autem est essentialius huic virtuti quam secundum. Nam appetitus cognoscendi per se respicit cognitionem, ad quam ordinatur studiositas. Sed labor addiscendi est impedimentum quoddam cognitionis, unde respicitur ab hac virtute per accidens, quasi removendo prohibens.
Traduction
Masquer
Summe der Theologie
Zweiter Artikel. Die Wißbegierde ist ein Teil der Mäßigkeit.
a) Dies scheint nicht. Denn: I. Das Wissen dient für alle Tugenden; also ist Wißbegierde eine allgemeine Tugend. II. Die Wißbegierde hat zum Gegenstande die Kenntnis. Diese aber gehört nicht zu den moralischen Tugenden, die im begehrenden Teile sind. Also ist die Wißbegierde ein Teil der Klugheit, die in der Vernunft ist. III. Jene Tugend, welche Teil einer Haupttugend sein soll, muß dieser in der Art und Weise des Vorgehens ähnlich sein. Nun besteht das Vorgehen der Mäßigkeit in einem Zügeln und Zurückhalten. Die Wißbegierde aber umgekehrt begehrt. Also ist die Wißbegierde kein Teil der Mäßigkeit, sondern vielmehr steht sie zu dieser in einem gewissen Gegensatze. Auf der anderen Seite sagt Augustin (de morib. Eccl. 21.): „Wir sollen nicht neugierig sein; dies ist eine große Aufgabe der Mäßigkeit.“ Die Neugierde aber wird gezügelt durch die Wißbegierde. Also ist diese ein Teil der Mäßigkeit.
b) Ich antworte, der Mäßigkeit entspreche es, das Begehren zu zügeln, damit dasselbe nicht maßlos nach etwas strebe, wohin sein Streben bereits von Natur gerichtet ist. Wie aber der Mensch von Natur nach den Ergötzungen des Tastsinnes strebt, so strebt er von Natur nach Wissen. Die Maßhaltung in diesem letzteren Begehren nun gehört der Wißbegierde an. Also ist die Wißbegierde eine Nebentugend der Mäßigkeit, auf welche die Kraft der Mäßigkeit überfließt, wie Kap. 160, Art. 2 gefagt worden.
c) I. Die Klugheit vollendet alle Tugenden. Insoweit also die Kenntnis der Klugheit sich auf alle Tugenden erstreckt, wird auch der Name der Wißbegierde auf alle Tugenden angewandt. II. Die Thätigkeit der Erkenntniskraft wird vom begehrenden Teile anbefohlen, der alle Erkenntniskräfte in Thätigkeit setzt. Also muß man mit Rücksicht auf die Erkenntnis ein doppeltes Gut unterscheiden: 1. das des Erkenntnisaktes selber; und solches Gut gehört den Tugenden an, die in der Vernunft ihren Sitz haben; — 2. das des Begehrens, daß nämlich der Mensch sein Begehren darauf lenke, dies zu wissen und es so zu wissen, wie es sich gebührt. Und das gehört der Tugend der Wißbegierde an. Somit ist sie eine moralische Tugend. III. Damit der Mensch tugendhaft werde (2 Ethic. ult.), muß er sich in dem etwas einschränken, wozu im höchsten Grade die Natur hinneigt. Deshalb besteht das Lob der Stärke in der Festigkeit mitten in Todesgefahren, welche die Natur im höchsten Grade fürchtet; und das Lob der Mäßigkeit in der Zügelung der Begierden des Tastsinnes, wozu die Natur im höchsten Grade hinneigt. Mit Rücksicht auf die Kenntnis aber besteht im Menschen eine doppelte Strömung, die einen Gegensatz einschließt. Denn von seiten des Geistes begehrt der Mensch im höchsten Grade nach Wissen; und danach ist es lobenswert, solches Begehren zu zügeln, daß es nicht zu einem maßlosen werde. Von seiten des Körpers aber fürchtet der Mensch die mit der Forschung verbundene Arbeit. Mit Rücksicht auf das Erste also ist die Wißbegierde ein Teil der Mäßigkeit; mit Rücksicht aus das Zweite wird die Stärke der Absicht und des Verlangens nach Wissen gelobt, wonach keine Arbeit gescheut wird, und danach wird die betreffende Tugend benannt. Das Erstere aber ist dieser Tugend wesentlicher wie das Zweite; denn der Drang nach Wissen richtet sich seinem Wesen nach auf die Kenntnis, welche Gegenstand der Wißbegierde ist; dagegen ist die Mühe im Lernen und Forschen ein Hindernis und mit Bezug darauf ist die Wißbegierde nur ein Entfernen dieses Hindernisses.