Edition
ausblenden
Summa theologiae
Articulus 1
IIIª q. 28 a. 1 arg. 1
Ad primum sic proceditur. Videtur quod mater Dei non fuerit virgo in concipiendo Christum. Nulla enim proles quae habet patrem et matrem, ex virgine matre concipitur. Sed Christus non solum dicitur habere matrem, sed etiam patrem, dicitur enim Luc. II, erant pater et mater eius mirantes super his quae dicebantur de illo. Et infra eodem dicit, ecce, ego et pater tuus dolentes quaerebamus te. Ergo Christus non est conceptus ex virgine matre.
IIIª q. 28 a. 1 arg. 2
Praeterea, Matth. I probatur quod Christus fuerit filius Abrahae et David, per hoc quod Ioseph ex David descendit. Quae quidem probatio nulla videtur esse si Ioseph pater Christi non fuisset. Ergo videtur quod mater Christi eum ex semine Ioseph conceperit. Et ita non videtur fuisse virgo in concipiendo.
IIIª q. 28 a. 1 arg. 3
Praeterea, dicitur Galat. IV, misit Deus filium suum factum ex muliere. Mulier autem, consueto modo loquendi, dicitur quae est viro cognita. Ergo Christus non fuit conceptus ex virgine matre.
IIIª q. 28 a. 1 arg. 4
Praeterea, eorum quae sunt eiusdem speciei, est idem modus generationis, quia generatio recipit speciem a termino, sicut et ceteri motus. Sed Christus fuit eiusdem speciei cum aliis hominibus, secundum illud Philipp. II, in similitudinem hominum factus, et habitu inventus ut homo. Cum ergo alii homines generentur ex commixtione maris et feminae, videtur quod etiam Christus simili modo fuerit generatus. Et ita non videtur fuisse conceptus ex virgine matre.
IIIª q. 28 a. 1 arg. 5
Praeterea, quaelibet forma naturalis habet materiam sibi determinatam, extra quam esse non potest. Materia autem formae humanae videtur esse semen maris et feminae. Si ergo corpus Christi non fuerit conceptum ex semine maris et feminae, non vere fuisset corpus humanum, quod est inconveniens. Videtur igitur non fuisse conceptus ex virgine matre.
IIIª q. 28 a. 1 s. c.
Sed contra est quod dicitur Isaiae VII, ecce, virgo concipiet.
IIIª q. 28 a. 1 co.
Respondeo dicendum quod simpliciter confitendum est matrem Christi virginem concepisse, contrarium enim pertinet ad haeresim Ebionitarum et Cerinthi, qui Christum purum hominem arbitrantur, et de utroque sexu eum natum putaverunt. Quod Christus sit conceptus ex virgine, conveniens est propter quatuor. Primo, propter mittentis patris dignitatem conservandam. Cum enim Christus sit verus et naturalis Dei filius, non fuit conveniens quod alium patrem haberet quam Deum, ne Dei dignitas transferretur ad alium. Secundo, hoc fuit conveniens proprietati ipsius filii, qui mittitur. Qui quidem est verbum Dei. Verbum autem absque omni corruptione cordis concipitur, quinimmo cordis corruptio perfecti verbi conceptionem non patitur. Quia igitur caro sic fuit a verbo Dei assumpta ut esset caro verbi Dei, conveniens fuit quod etiam ipsa sine corruptione matris conciperetur. Tertio, hoc fuit conveniens dignitati humanitatis Christi, in qua locum peccatum habere non debuit, per quam peccatum mundi tollebatur, secundum illud Ioan. I, ecce, agnus Dei, scilicet innocens, qui tollit peccatum mundi. Non poterat autem esse quod in natura iam corrupta ex concubitu caro nasceretur sine infectione originalis peccati. Unde Augustinus dicit, in libro de nuptiis et concupiscentia, solus nuptialis concubitus ibi non fuit, scilicet in matrimonio Mariae et Ioseph, quia in carne peccati fieri non poterat sine ulla carnis concupiscentia, quae accidit ex peccato, sine qua concipi voluit qui futurus erat sine peccato. Quarto, propter ipsum finem incarnationis Christi, qui ad hoc fuit ut homines renascerentur in filios Dei, non ex voluntate carnis, neque ex voluntate viri, sed ex Deo, idest ex Dei virtute. Cuius rei exemplar apparere debuit in ipsa conceptione Christi. Unde Augustinus, in libro de sancta virginitate, oportebat caput nostrum, insigni miraculo, secundum corpus nasci de virgine, ut significaret membra sua de virgine Ecclesia secundum spiritum nascitura.
IIIª q. 28 a. 1 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod, sicut Beda dicit, super Luc., pater salvatoris appellatur Ioseph, non quod vere, iuxta Photinianos, pater fuerit ei, sed quod, ad famam Mariae conservandam, pater sit ab hominibus existimatus. Unde et Luc. III dicitur, ut putabatur, filius Ioseph. Vel, sicut Augustinus dicit, in libro de bono coniugali, eo modo pater Christi dicitur Ioseph quo et vir Mariae intelligitur, sine commixtione carnis, ipsa copulatione coniugii, multo videlicet coniunctius quam si esset aliunde adoptatus. Neque enim propterea non erat appellandus Ioseph pater Christi quia non eum concumbendo genuerat, quandoquidem pater esset etiam ei quem, non ex sua coniuge procreatum, aliunde adoptasset.
IIIª q. 28 a. 1 ad 2
Ad secundum dicendum quod, sicut Hieronymus dicit, super Matth., cum Ioseph non sit pater domini salvatoris, ordo generationis eius usque ad Ioseph deducitur, primo quidem, quia non est consuetudinis Scripturarum ut mulierum in generationibus ordo texatur. Deinde, ex una tribu fuit Maria et Ioseph. Unde ex lege eam accipere cogebatur ut propinquam. Et, ut Augustinus dicit, in libro de nuptiis et concupiscentia, fuit generationum series usque ad Ioseph perducenda, ne in illo coniugio virili sexui, utique potiori, fieret iniuria, cum veritati nihil deperiret, quia ex semine David et Ioseph erat et Maria.
IIIª q. 28 a. 1 ad 3
Ad tertium dicendum quod, sicut Glossa dicit ibidem, mulierem pro femina posuit, more locutionis Hebraeorum. Usus enim Hebraeae locutionis mulieres dicit, non virginitate corruptas, sed feminas.
IIIª q. 28 a. 1 ad 4
Ad quartum dicendum quod ratio illa habet locum in his quae procedunt in esse per viam naturae, eo quod natura, sicut est determinata ad unum effectum, ita est etiam determinata ad unum modum producendi illum. Sed cum virtus supernaturalis divina possit in infinita, sicut non est determinata ad unum effectum, ita non est determinata ad modum producendi quemcumque effectum. Et ideo, sicut virtute divina fieri potuit ut primus homo de limo terrae formaretur, ita etiam fieri potuit ut divina virtute corpus Christi formaretur de virgine absque virili semine.
IIIª q. 28 a. 1 ad 5
Ad quintum dicendum quod, secundum philosophum, in libro de Generat. Animal., semen maris non est sicut materia in conceptione animalis, sed solum sicut agens, sola autem femina materiam subministrat in conceptu. Unde per hoc quod semen maris defuit in conceptione corporis Christi, non sequitur quod defuerit ei debita materia. Si tamen semen maris esset materia fetus concepti in animalibus, manifestum tamen est quod non est materia permanens in eadem forma, sed materia transmutata. Et quamvis virtus naturalis non possit transmutare ad certam formam nisi determinatam materiam, virtus tamen divina, quae est infinita, potest transmutare omnem materiam in quamcumque formam. Unde, sicut transmutavit limum terrae in corpus Adae, ita in corpus Christi transmutare potuit materiam a matre ministratam, etiam si non esset sufficiens materia ad naturalem conceptum.
Übersetzung
ausblenden
Summe der Theologie
Erster Artikel. Maria blieb Jungfrau im Empfangen.
a) Dem wird widersprochen. Denn: I. Von Christo heißt es Luk. 2, 23., Er habe Vater und Mutter gehabt; „sie hätten sich gewundert über das, was über Ihn gesagt wurde“ . . . „Siehe, Dein Vater und ich haben Dich gesucht.“ Also ist Christus nicht empfangen von einer Jungfrau-Mutter. II. Matth. 1. wird bewiesen, daß Christus der Sohn Abrahams und Davids sei. Wenn aber Joseph nicht der Vater Christi wäre, so würde dieser Beweis gar nichts nützen; denn es wird eben bewiesen, daß Joseph von David her abstammt. III. Gal. 4. heißt es: „Gott sandte seinen Sohn, der gemacht worden ist aus dem Weibe.“ „Weib“ aber nennt die Schrift eine verheiratete Frau, die mit dem Manne ehelich zusammenlebt. IV. Christus war derselben Gattung angehörig wie die übrigen Menschen, nach Phil. 2.: „Er ist den Menschen ähnlich geworden und ward in Allem als Mensch erfunden.“ Also hatte Er auch das nämliche Entstehen wie die anderen Menschen, wie überhaupt die Dinge ein und derselben Gattung die Erzeugungsweise gemein haben. Also hatte Er Vater und Mutter. V. Jeder natürlichen Wesensform entspricht ein bestimmter specieller Stoff, außerhalb dessen sie nicht sein kann. Ein solcher Stoff für die menschliche Wesensform scheint zu sein der Same des Mannes und des Weibes. Also hatte Christus keinen wahren menschlichen Leib, wenn Er nicht in dieser Weise empfangen war. Auf der anderen Seite heißt es Isai. 7.: „Siehe, die Jungfrau wird empfangen.“
b) Ich antworte, man müsse schlechthin sagen, die Mutter Christi sei Jungfrau gewesen. Das Gegenteil ist die Ketzerei der Ebioniten und des Cerinth, die da Christum für einen bloßen Menschen hielten. Daß Christus von einer Jungfrau empfangen worden, ist nun zukömmlich wegen viererlei: 1. Wegen der Würde des Vaters, der Ihn sandte. Denn da Christus der wahre Sohn Gottes von Natur ist, so war es nicht zukömmlich, daß Er auf Erden einen Vater hatte, damit der Vater im Himmel nicht seine Würde mit einem anderen zu teilen hätte. 2. Wegen der Würde des Sohnes, der gesandt ward und der da ist das Wort Gottes. Denn das innere Wort des Herzens (verbum cordis) wird empfangen ohne Verletzung des Herzens; vielmehr läßt die Verderbnis des inneren Herzens die Empfängnis eines vollendeten Wortes (oder Idee) nicht zu. Weil also das Fleisch vom Worte Gottes so angenommen ward, daß es werde das Fleischdes göttlichen Wortes; deshalb war es zukömmlich, daß es ohne Verletzung der Mutter empfangen würde. 3. Wegen der Würde der menschlichen Natur in Christo: denn da durch sie „die Sünde der Welt hinweggenommen werden sollte“ (Joh. 1, 29.), durfte in ihr keine Sünde sein. Aus dem geschlechtlichen Zusammenleben aber konnte bei der verderbten menschlichen Natur keine menschliche Natur hervorgehen, die nicht angesteckt gewesen wäre von der Erbsünde. Deshalb sagt Augustin (1. de nupt. et conc. 12.): „Allein da war kein geschlechtliches Zusammenleben (in der Ehe zwischen Joseph und Maria); denn ein solches konnte im Fleische der Sünde nicht sich vollziehen ohne jene schamvolle Begierlichkeit, welche aus der Sünde kommt; da ohne Sünde empfangen werden wollte, der ohne Sünde sein sollte.“ 4. Wegen des Zweckes der Menschwerdung. Denn dadurch sollten die Menschen zu Kindern Gottes erhoben werden, „die nicht aus dem Willen des Fleisches, nicht aus dem Willen des Mannes, sondern aus Gott (nämlich durch die Tugendkraft selber) gezeugt werden“ (Joh. 1.). Und davon sollte das Beispiel die Empfängnis Christi sein. Deshalb schreibt Augustin (de s. Virginitate 6.): „Unser Haupt mußte überaus wunderbarerweise aus einer Jungfrau geboren werden, damit dadurch bezeichnet werde, seine Glieder würden erzeugt werden von der Kirche als einer Jungfrau gemäß der Kraft des heiligen Geistes.“
c) I. Darauf antwortet Beda (sup. Luc. l. c. 7.): „Vater Jesu wird Joseph genannt; nicht als ob Er, wie die Photinianer lästern, wirklich der Vater des Herrn nach dem Fleische wäre, sondern weil Er, um dem guten Rufe Marias nicht zu schaden, als solcher von allen betrachtet wurde.“ „Deshalb heißt es Luk. 3.: „ut putabatur“, wie man meinte.“ Augustin erklärt dazu (2. de conc. Evang. 1.): „Vater Christi wird Joseph genannt in der Weise wie er auch Mann Mariä heißt, weil er ohne geschlechtliche Verbindung, allein kraft der geschlossenen Ehe, Maria und Jesu näher stand als sonst ein Beschützer vor der Welt hätte stehen können. Denn nicht deshalb brauchte man davor zurückzuweichen, Joseph den Vater Christi zu nennen, weil er Ihn nicht gezeugt hatte, da Joseph doch auch Vater demjenigen gewesen wäre, den er zwar nicht gezeugt, aber an Kindesstatt angenommen hätte.“ II. Dazu erklärt Hieronymus: „Obgleich Joseph nicht der Vater Christi des Herrn war, wird doch die Reihe der Stammväter bis zu Joseph geführt: 1. Weil es in der heiligen Schrift nicht Sitte ist, daß Frauen in der Reihe der Stammlisten als Glieder erscheinen; — 2. weil aus ein und demselben Stamme waren Maria und Joseph, wonach gemäß dem Gesetze Joseph veranlaßt war, Maria als aus dem nämlichen Stamme zur Frau zu nehmen.“ Augustin erklärt zudem (1. de nupt. et conc. 11.): „Die Reihe der Stammliste mußte bis zu Joseph geführt werden, damit in jener Ehe dem männlichen Geschlechte als dem voranstehenden kein Unrecht geschähe, da ja doch an der Wahrheit nicht gerüttelt wird, insofern Maria und Joseph beide aus dem Samen David waren.“ III. Darauf antwortet Augustin (23. cont. Faust. 7.): „Er setzt da Weib nach der Redeweise der Hebräer; dieses Wort bedeutet hier nicht den Verlust der Jungfräulichkeit;“ dafür dient das Wort „Frau“. IV. Dieser Einwurf gilt im Bereiche der natürlichen Kräfte, insofern jede natürliche Kraft einen beschränkten Wirkungskreis und somit einen ganz bestimmten Stoff als Gegenstand des Einwirkens hat. Die göttliche Kraft aber ist nicht auf einen bestimmten Stoff beschränkt. Wie also der Herr denersten Menschen aus Erde machen konnte, so konnte der Leib Christi aus der Jungfrau geformt werden ohne männlichen Samen. V. Nach Aristoteles (1. de gener. animal. 2.) ist der männliche Same nicht wie der Stoff, aus dem geformt wird, sondern enthält nur die formende, wirkende Kraft; die Frau allein leiht den Stoff, aus dem geformt wird. Also deshalb fehlte nicht der gebührende Stoff, weil der Same des Mannes fehlte. Wäre jedoch auch der männliche Same der Stoff für die Frucht; so ist es doch offenbar ein Stoff, der nicht in der nämlichen Form bleibt, sondern der geändert wird. Und mag eine natürliche Kraft wohl nur einen gewissen, bestimmten Stoff zu einer bestimmten Form hin verändern können; die göttliche Kraft vermag jeglichen Stoff so zu ändern, daß er jeder beliebigen Form unterstehen kann. Wie sie also die Erde in der Weise geändert hat, daß sie Stoff wurde für den Körper Adams; so konnte sie den Stoff, welchen die Jungfrau enthielt, verändern, daß er geeignet würde für den Leib Christi.