• Start
  • Werke
  • Einführung Anleitung Mitarbeit Sponsoren / Mitarbeiter Copyrights Kontakt Impressum
Bibliothek der Kirchenväter
Suche
DE EN FR
Werke Thomas von Aquin (1225-1274) Summa Theologiae

Edition ausblenden
Summa theologiae

Articulus 3

Iª-IIae q. 8 a. 3 arg. 1

Ad tertium sic proceditur. Videtur quod eodem actu voluntas feratur in finem, et in id quod est ad finem. Quia secundum philosophum, ubi est unum propter alterum, ibi est unum tantum. Sed voluntas non vult id quod est ad finem, nisi propter finem. Ergo eodem actu movetur in utrumque.

Iª-IIae q. 8 a. 3 arg. 2

Praeterea, finis est ratio volendi ea quae sunt ad finem, sicut lumen est ratio visionis colorum. Sed eodem actu videtur lumen et color. Ergo idem est motus voluntatis quo vult finem, et ea quae sunt ad finem.

Iª-IIae q. 8 a. 3 arg. 3

Praeterea, idem numero motus naturalis est qui per media tendit ad ultimum. Sed ea quae sunt ad finem, comparantur ad finem sicut media ad ultimum. Ergo idem motus voluntatis est quo voluntas fertur in finem, et in ea quae sunt ad finem.

Iª-IIae q. 8 a. 3 s. c.

Sed contra, actus diversificantur secundum obiecta. Sed diversae species boni sunt finis, et id quod est ad finem, quod dicitur utile. Ergo non eodem actu voluntas fertur in utrumque.

Iª-IIae q. 8 a. 3 co.

Respondeo dicendum quod, cum finis sit secundum se volitus, id autem quod est ad finem, inquantum huiusmodi, non sit volitum nisi propter finem; manifestum est quod voluntas potest ferri in finem sine hoc quod feratur in ea quae sunt ad finem; sed in ea quae sunt ad finem, inquantum huiusmodi, non potest ferri, nisi feratur in ipsum finem. Sic ergo voluntas in ipsum finem dupliciter fertur, uno modo, absolute secundum se; alio modo, sicut in rationem volendi ea quae sunt ad finem. Manifestum est ergo quod unus et idem motus voluntatis est quo fertur in finem, secundum quod est ratio volendi ea quae sunt ad finem, et in ipsa quae sunt ad finem. Sed alius actus est quod fertur in ipsum finem absolute. Et quandoque praecedit tempore, sicut cum aliquis primo vult sanitatem, et postea, deliberans quomodo possit sanari, vult conducere medicum ut sanetur. Sicut etiam et circa intellectum accidit, nam primo aliquis intelligit ipsa principia secundum se; postmodum autem intelligit ea in ipsis conclusionibus, secundum quod assentit conclusionibus propter principia.

Iª-IIae q. 8 a. 3 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod ratio illa procedit secundum quod voluntas fertur in finem, ut est ratio volendi ea quae sunt ad finem.

Iª-IIae q. 8 a. 3 ad 2

Ad secundum dicendum quod quandocumque videtur color, eodem actu videtur lumen, potest tamen videri lumen sine hoc quod videatur color. Et similiter quandocumque quis vult ea quae sunt ad finem, vult eodem actu finem, non tamen e converso.

Iª-IIae q. 8 a. 3 ad 3

Ad tertium dicendum quod in executione operis, ea quae sunt ad finem se habent ut media, et finis ut terminus. Unde sicut motus naturalis interdum sistit in medio, et non pertingit ad terminum; ita quandoque operatur aliquis id quod est ad finem, et tamen non consequitur finem. Sed in volendo est e converso, nam voluntas per finem devenit ad volendum ea quae sunt ad finem; sicut et intellectus devenit in conclusiones per principia, quae media dicuntur. Unde intellectus aliquando intelligit medium, et ex eo non procedit ad conclusionem. Et similiter voluntas aliquando vult finem, et tamen non procedit ad volendum id quod est ad finem.

Iª-IIae q. 8 a. 3 ad 4

Ad illud vero quod in contrarium obiicitur, patet solutio per ea quae supra dicta sunt. Nam utile et honestum non sunt species boni ex aequo divisae, sed se habent sicut propter se et propter alterum. Unde actus voluntatis in unum potest ferri sine hoc quod feratur in alterum, sed non e converso.

Übersetzung ausblenden
Summe der Theologie

Dritter Artikel. Nicht kraft ein und desselben Aktes richtet sich der Wille auf den Zweck und das Zweckdienliche.

a) Dementgegen scheint Aristoteles zu sein, der da schreibt: I. „Wo eines nur deshalb ist, weil es auf Grund von etwas Anderem ist, ist insoweit nur eines.“ (5 Topic. 2.) II. Der Zweck ist der Grund für das Wollen des Zweckdienlichen, wie das Licht für das Gefärbte der Grund ist, daß dieses gesehen wird. Mit einem Sehakte aber wird gesehen das Licht und die Farbe. Also ein und dieselbe Willensbewegung erreicht den Zweck und das Zweckdienliche. III. Die eine nämliche Bewegung im Bereiche der stofflichen Natur geht durch den vermittelnden Zwischenraum bis zum Schlußpunkte. Das Zweckdienliche aber steht im nämlichen Verhältnisse zum Zwecke wie der zu durchmessende Zwischenraum zum Schlußpunkte.Also. Auf der anderen Seite hängt die Verschiedenheit der Akte ab von der Verschiedenheit der Gegenstände derselben. Verschieden aber im Bereiche des Guten der Gattung nach ist das „Nützliche“, also Zweckdienliche, vom Zwecke. Also bestehen für beide auch verschiedene Willensakte.

b) Ich antworte; da der Zweck an und für sich gewollt wird, das Zweckdienliche aber als solches nur auf Grund des Zweckes, so ist es offenbar, daß der Wille sich richten kann auf den Zweck, ohne daß er sich richtet auf das Zweckdienliche. Aber er kann umgekehrt nicht auf das Zweckdienliche sich richten, ohne daß er zugleich auf den Zweck gerichtet sei. Und so also ist der Wille in doppelter Weise auf den Zweck selber gerichtet: 1. insoweit letzterer an und für sich besteht und für sich allein betrachtet wird; 2. insoweit er Grund ist, um das Zweckdienliche zu wollen. Offenbar also ist es ein und dieselbe Willensbewegung, vermittelst deren der Wille sich auf den Zweck richtet und auf das Zweckdienliche, insoweit der Zweck der Grund ist zu wollen das Zweckdienliche. Aber davon verschieden ist der Willensakt, vermittelst dessen der Wille auf den Zweck, an und für sich allein betrachtet, sich richtet und bisweilen geht er der Zeit nach vorher; wie wenn jemand die Gesundheit will und nachher denkt er nach, auf welche Weise er geheilt werden kann, er will dann den Arzt rufen, damit er geheilt werde. So ist es auch bei der Vernunft der Fall. Denn zuerst erkennt jemand die Principien selber an und für sich; nachher erkennt er in den Schlußfolgerungen das, gemäß dem er denselben auf Grund der Principien zustimmt.

c) I. Dieser Einwurf spricht vom Willen, insoweit er auf den Zweck sich richtet als den Grund, um das Zweckdienliche zu wollen. II. So oft die Farbe gesehen wird, schaut man auch das Licht. Aber man kann das Licht sehen, ohne daß die Farbe gesehen wird. Und ebenso will jemand, der das Zweckdienliche will, mit ein und demselben Akte den Zweck; denn auf Grund desselben richtet sich der Wille auf das Zweckdienliche. Aber nicht umgekehrt. Der Wille kann auch den Zweck allein an und für sich wollen. III. In der Ausführung geht die Herstellung des Zweckdienlichen voran der Erreichung des Zweckes. Wie also bei einer Bewegung jemandmitten stehen bleiben kann und den Schlußpunkt nicht erreicht; so kann auch bisweilen jemand etwas dem Zwecke Dienendes thun und doch den Zweck nicht erreichen. Beim Wollen aber, in der Absicht also, ist das Gegenteil der Fall. Denn der Wille kommt durch den Zweck erst dazu, zu wollen das, was zum Zwecke führt. So kommt auch die Vernunft durch die Erkenntnis der Principien zur Kenntnis der Schlußfolgerungen; und bleibt deshalb bei den Principien als den vermittelnden Faktoren manchmal stehen, ohne daß sie bis zur Schlußfolgerung fortschreitet. Und ähnlich will der Wille manchmal den Zweck; aber geht nicht weiter voran, um das Zweckdienliche zu wollen. „Nützlich“ und „Wohlanständig“ stehen im nämlichen Verhältnisse wie „An und für sich“ und „Auf Grund von etwas Anderem“. Also kann der Wille das Eine wollen ohne das Andere.

  Drucken   Fehler melden
  • Text anzeigen
  • Bibliographische Angabe
  • Scans dieser Version
Editionen dieses Werks
Summa theologiae
Übersetzungen dieses Werks
Summe der Theologie

Inhaltsangabe

Theologische Fakultät, Patristik und Geschichte der alten Kirche
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Impressum
Datenschutzerklärung