Edition
Masquer
Summa theologiae
Articulus 4
Iª-IIae q. 9 a. 4 arg. 1
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod voluntas non moveatur ab aliquo exteriori. Motus enim voluntatis est voluntarius. Sed de ratione voluntarii est quod sit a principio intrinseco, sicut et de ratione naturalis. Non ergo motus voluntatis est ab aliquo extrinseco.
Iª-IIae q. 9 a. 4 arg. 2
Praeterea, voluntas violentiam pati non potest, ut supra ostensum est. Sed violentum est cuius principium est extra. Ergo voluntas non potest ab aliquo exteriori moveri.
Iª-IIae q. 9 a. 4 arg. 3
Praeterea, quod sufficienter movetur ab uno motore, non indiget moveri ab alio. Sed voluntas sufficienter movet seipsam. Non ergo movetur ab aliquo exteriori.
Iª-IIae q. 9 a. 4 s. c.
Sed contra, voluntas movetur ab obiecto, ut dictum est. Sed obiectum voluntatis potest esse aliqua exterior res sensui proposita. Ergo voluntas potest ab aliquo exteriori moveri.
Iª-IIae q. 9 a. 4 co.
Respondeo dicendum quod, secundum quod voluntas movetur ab obiecto, manifestum est quod moveri potest ab aliquo exteriori. Sed eo modo quo movetur quantum ad exercitium actus, adhuc necesse est ponere voluntatem ab aliquo principio exteriori moveri. Omne enim quod quandoque est agens in actu et quandoque in potentia, indiget moveri ab aliquo movente. Manifestum est autem quod voluntas incipit velle aliquid, cum hoc prius non vellet. Necesse est ergo quod ab aliquo moveatur ad volendum. Et quidem, sicut dictum est, ipsa movet seipsam, inquantum per hoc quod vult finem, reducit seipsam ad volendum ea quae sunt ad finem. Hoc autem non potest facere nisi consilio mediante, cum enim aliquis vult sanari, incipit cogitare quomodo hoc consequi possit, et per talem cogitationem pervenit ad hoc quod potest sanari per medicum, et hoc vult. Sed quia non semper sanitatem actu voluit, necesse est quod inciperet velle sanari, aliquo movente. Et si quidem ipsa moveret seipsam ad volendum, oportuisset quod mediante consilio hoc ageret, ex aliqua voluntate praesupposita. Hoc autem non est procedere in infinitum. Unde necesse est ponere quod in primum motum voluntatis voluntas prodeat ex instinctu alicuius exterioris moventis, ut Aristoteles concludit in quodam capitulo Ethicae Eudemicae.
Iª-IIae q. 9 a. 4 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod de ratione voluntarii est quod principium eius sit intra, sed non oportet quod hoc principium intrinsecum sit primum principium non motum ab alio. Unde motus voluntarius etsi habeat principium proximum intrinsecum, tamen principium primum est ab extra. Sicut et primum principium motus naturalis est ab extra, quod scilicet movet naturam.
Iª-IIae q. 9 a. 4 ad 2
Ad secundum dicendum quod hoc non sufficit ad rationem violenti, quod principium sit extra, sed oportet addere quod nil conferat vim patiens. Quod non contingit, dum voluntas ab exteriori movetur, nam ipsa est quae vult, ab alio tamen mota. Esset autem motus iste violentus, si esset contrarius motui voluntatis. Quod in proposito esse non potest, quia sic idem vellet et non vellet.
Iª-IIae q. 9 a. 4 ad 3
Ad tertium dicendum quod voluntas quantum ad aliquid sufficienter se movet, et in suo ordine, scilicet sicut agens proximum, sed non potest seipsam movere quantum ad omnia, ut ostensum est. Unde indiget moveri ab alio sicut a primo movente.
Traduction
Masquer
Summe der Theologie
Vierter Artikel. Der Wille wird von einem ihm äußerlichen Princip bewegt.
a) Das scheint nicht sein zu können. Denn: .Die Willensbewegung ist eine freiwillige. Zum Wesen des Frei willigen gehört es aber, daß es vom innerlichen Princip ausgehe, wie ja auch das rein Natürliche. Also kann die Willensbewegung von keinem äußerlichen Princip herrühren. I. Dem Willen kann keine Gewalt angethan werden. Gewaltsam oder erzwungen für ein Wesen ist aber alles das, „dessen Princip außen ist.“ Also kann kein äußerliches Princip den Willen in Thätigkeit setzen. II. Hinreichend wird der Wille von sich selbst aus bewegt. Also bedarf er keiner anderen bewegenden Kraft. Auf der anderen Seite wird der Wille vom Gegenstande aus bewegt. Dieser Gegenstand aber kann eine dem Sinne vorgelegte außen befindliche Sache sein. Also.
b) Ich antworte, es leide keinen Zweifel, daß, soweit der Gegenstand in Betracht kommt, der Wille von etwas außen Befindlichem bewegt werden kann. Aber auch von seiten des Subjekts, soweit die Ausübung der Wirksamkeit, das exercitium actus nämlich, erwogen wird, muß man annehmen, daß der Wille von einem ihm äußerlichen Princip bewegt werde. Denn was bisweilen in Thätigkeit ist und bisweilen nicht, vielmehr an sich betrachtet nur im Vermögen zur Thätigkeit sich findet, bedarf dessen daß es in Thätigkeit gesetzt werde von etwas außen Befindlichem. Offenbar aber fängt der Wille an, etwas zu wollen, da er dies früher nicht wollte. Also ist es erforderlich, daß er von etwas bewegt werde zum Wollen. Und zwar bewegt sich der Wille selbst, insoweit er dadurch daß er den Zweck thatsächlich will, sich selbst hinüberführt zum thatsächlichen Wollen dessen, was zur Erreichung des Zweckes dient. Dies kann aber der Wille nicht, ohne daß eine Beratschlagung dies vermittelte. Denn wenn jemand gesund werden will, fängt er an, darüber nachzudenken, durch welche Mittel er dies erreichen kann; und durch dieses Nachdenken kommt er dazu, daß er durch den Arzt geheilt werden kann und dies will er dann. Weil er aber nicht immer die Gesundheit wollte, ist es erforderlich, daß ein bewegendes Princip vorausgesetzt wird, vermittelst dessen er angefangen hat, die Gesundheit zu wollen. Und bewegte sich der Wille nun selbst, um auch dies zu wollen, so müßte wieder Beratschlagung vorausgesetzt werden, die sich wiederum auf Grund eines vorhergehenden Willensaktes vollzöge. Das kann aber nicht bis ins Endlose so weiter gehen. Also muß man ein dem Willen äußerliches Princip annehmen, welches zur ersten Willensbewegung den Anstoß giebt. So schließt Aristoteles in einem Kapitel (18.) der Eth. Eudemicae.
c) I. Es ist nicht gesagt, daß das innerliche Princip, von dem das Freiwillige seiner Natur nach ausgeht, das erste Princip sei, welches nicht vom Anstoße seitens eines andern Princips kommt. Das nächste Princip also im freiwilligen Akte ist innen, im Akte; das erste aber ist außen; — wie ja auch das erste Princip für die natürliche Bewegung außen ist, was nämlich die ganze Natur in Thätigkeit setzt. II. Es genügt nicht zum Wesen des Gewaltsamen, daß davon „das Princip außen sei“, sondern es gehört noch dazu, daß „dasjenige, was Gewalt leidet, nichts zur Thätigkeit beiträgt“; was nicht stattfindet, wenn der Wille von einem außen stehenden Princip in Thätigkeit gesetzt wird. Denn der Wille selbst will, trotzdem er von einem ihm äußerlichen Princip her den Anstoß zur Thätigkeit erhalten hat. Dann nur wäre diese Bewegung eine gewaltsame, wenn sie der eigenen Bewegung des Willens entgegenliefe; was hier unmöglich ist, da sonst der Wille wollen würde und zugleich nicht wollen. III. AIs nächstes Princip bewegt sich der Wille in ausreichender Weise. Aber er kann sich nicht selber bewegen mit Rücksicht auf alles und in durchaus allseitiger Weise. Also bedarf er dessen, daß er von etwas Anderem in erster Linie bewegt sei.