Traduction
Masquer
Summe der Theologie
Vierter Artikel. Der Sitz der Gerechtigkeit ist im Willen.
a) Dem scheint nicht so zu sein. Denn: I. Die Gerechtigkeit wird oft „Wahrheit“ genannt, die doch in der Vernunft sich findet. II. Die Gerechtigkeit schließt die Beziehung zu einem anderen ein. Beziehen aber den einen auf den anderen ist Sache der Vernunft. III. Die Gerechtigkeit ist eine moralische Tugend. Also ist ihr Sitz das, was kraft Teilnahme an etwas Anderem nur und nicht dem inneren Wesen nach vernünftig ist. Das ist aber die Begehr- und Abwehrkraft im sinnlichen Teile. Auf der anderen Seite sagt Anselmus (de Verit. 13.): „Die Gerechtigkeit ist die Geradheit des Willens, die um ihrer selbst willen festgehalten wird.“
b) Ich antworte, jenem Vermögen gehöre eine Tugend an, dessen Thätigkeit durch diese Tugend gemessen werden soll. Nicht aber deshalb werden wir „gerecht“ genannt, weil wir etwas recht erkennen. Also die Vernunft ist von vornherein nicht der Sitz für die Gerechtigkeit. Weil wir nun „gerecht“ genannt werden, weil wir etwas recht thun, davon aber das nächste Princip eine begehrende Kraft ist, so muß die Gerechtigkeit in einem begehrenden Vermögen sich finden. Geben aber jedem das Seine kann nicht vom sinnlichen Begehren ausgehen, denn das sinnliche Erfassen erstreckt sich nicht auf das Erfassen des Verhältnisses zwischen dem einen und dem anderen; das ist eigen der Vernunft. Also kann die Gerechtigkeit nicht in den sinnlichen Kräften, sondern nur im vernünftigen Begehrungsvermögen, im Willen, sich finden.
c) I. Der Wille ist vernünftiges Begehren. Die Geradheit der Vernunft also, welche „Wahrheit“ genannt wird, behält, auch insoweit sie dem Willen als Richtschnur eingeprägt ist, wegen dessen Nähe zur Vernunft, den Namen „Wahrheit“; und so wird die Gerechtigkeit manchmal „Wahrheit“ genannt. II. Der Wille richtet sich auf seinen Gegenstand gemäß der Auffassung der Vernunft, der es entspricht, den einen zum anderen hinzubeziehen; und somit kann der Wille wollen mit Bezug auf den anderen; das aber heißt „Gerechtigkeit“. III. Alles Begehren ist von Natur danach angethan, der Vernunft zu gehorchen und so an deren Vorzügen teilzunehmen; nicht die sinnlichen Kräfte allein sind dazu geeignet, sondern auch der Wille.
Edition
Masquer
Summa theologiae
Articulus 4
IIª-IIae q. 58 a. 4 arg. 1
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod iustitia non sit in voluntate sicut in subiecto. Iustitia enim quandoque veritas dicitur. Sed veritas non est voluntatis, sed intellectus. Ergo iustitia non est in voluntate sicut in subiecto.
IIª-IIae q. 58 a. 4 arg. 2
Praeterea, iustitia est circa ea quae sunt ad alterum. Sed ordinare aliquid ad alterum est rationis. Iustitia ergo non est in voluntate sicut in subiecto, sed magis in ratione.
IIª-IIae q. 58 a. 4 arg. 3
Praeterea, iustitia non est virtus intellectualis, cum non ordinetur ad cognitionem. Unde relinquitur quod sit virtus moralis. Sed subiectum virtutis moralis est rationale per participationem, quod est irascibilis et concupiscibilis, ut patet per philosophum, in I Ethic. Ergo iustitia non est in voluntate sicut in subiecto, sed magis in irascibili et concupiscibili.
IIª-IIae q. 58 a. 4 s. c.
Sed contra est quod Anselmus dicit, quod iustitia est rectitudo voluntatis propter se servata.
IIª-IIae q. 58 a. 4 co.
Respondeo dicendum quod illa potentia est subiectum virtutis ad cuius potentiae actum rectificandum virtus ordinatur. Iustitia autem non ordinatur ad dirigendum aliquem actum cognoscitivum, non enim dicimur iusti ex hoc quod recte aliquid cognoscimus. Et ideo subiectum iustitiae non est intellectus vel ratio, quae est potentia cognoscitiva. Sed quia iusti dicimur in hoc quod aliquid recte agimus; proximum autem principium actus est vis appetitiva; necesse est quod iustitia sit in aliqua vi appetitiva sicut in subiecto. Est autem duplex appetitus, scilicet voluntas, quae est in ratione; et appetitus sensitivus consequens apprehensionem sensus, qui dividitur per irascibilem et concupiscibilem, ut in primo habitum est. Reddere autem unicuique quod suum est non potest procedere ex appetitu sensitivo, quia apprehensio sensitiva non se extendit ad hoc quod considerare possit proportionem unius ad alterum, sed hoc est proprium rationis. Unde iustitia non potest esse sicut in subiecto in irascibili vel concupiscibili, sed solum in voluntate. Et ideo philosophus definit iustitiam per actum voluntatis, ut ex supradictis patet.
IIª-IIae q. 58 a. 4 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod quia voluntas est appetitus rationalis, ideo rectitudo rationis, quae veritas dicitur, voluntati impressa, propter propinquitatem ad rationem, nomen retinet veritatis. Et inde est quod quandoque iustitia veritas vocatur.
IIª-IIae q. 58 a. 4 ad 2
Ad secundum dicendum quod voluntas fertur in suum obiectum consequenter ad apprehensionem rationis. Et ideo, quia ratio ordinat in alterum, voluntas potest velle aliquid in ordine ad alterum, quod pertinet ad iustitiam.
IIª-IIae q. 58 a. 4 ad 3
Ad tertium dicendum quod rationale per participationem non solum est irascibilis et concupiscibilis, sed omnino appetitivum, ut dicitur in I Ethic., quia omnis appetitus obedit rationi. Sub appetitivo autem comprehenditur voluntas. Et ideo voluntas potest esse subiectum virtutis moralis.