• Home
  • Works
  • Introduction Guide Collaboration Sponsors / Collaborators Copyrights Contact Imprint
Bibliothek der Kirchenväter
Search
DE EN FR
Works Thomas Aquinas (1225-1274)

Translation Hide
Summe der Theologie

Erster Artikel. Die Ironie, vermittelst deren jemand Geringeres über sich sagt als wirklich in ihm sich findet, ist Sünde.

a) Dies scheint nicht. Denn: I. Keine Sünde kommt davon her, daß Gott stärkt und beisteht. Dies ist aber hier der Fall. Denn Prov. 30. heißt es: „Das Gesicht, welches erzählt hat der Mann, mit dem Gott ist und der, gestärkt von Gott, gesagt hat: Ich bin der thörichtste aller Menschen.“ Und Amos 7. heißt es: „Es antwortete Amos: Ich bin kein Prophet.“ II. Gregor schreibt an Augustin, den Bischof von Canterbury (op. 31.): Sache gutgearteter Menschen ist es, ihre Schuld da anzuerkennen, wo keine ist.“ Alle Sünde aber widerstreitet einem gutgearteten Geiste. Also die Ironie, wo man zu geringfügig von sich spricht, ist keine Sünde. III. Den Hochmut fliehen ist keine Sünde. „Einzelne aber sagen zu wenig über sich selbst, damit sie das Prahlen von vornherein vermeiden (4 Etehic. 7.) Also ist die Ironie keine Sünde. Auf der anderen Seite schreibt Augustin (de verb. apostoli 29.): „Wenn du der Demut zufolge lügst, wirst du Sünder durch die Lüge, wenn du es früher nicht warst.“

b) Ich antworte, daß jemand zu geringschätzig von sich spricht, könne in zweifacher Weise geschehen: 1. so, daß man bei der Wahrheit bleibt, indem man größere Vorzüge, die man thatsächlich hat, verschweigt, und Geringeres mitteilt, was man ebenfalls als in sich selbst thatsächlich vorhanden anerkennt; und das ist nicht die Sünde der Ironie, es müßten denn besondere Umstände die Sachlage ändern; — 2. so, daß man der Wahrheit abweicht und von sich selbst z. B. etwas Verächtliches aussagt, was man nicht als wirklich im Innern vorhanden anerkennt, oder wenn man von sich einen großen Vorzug ableugnet, den man trotzdem als im Innern vorhanden anerkennen muß; und danach ist die Ironie Sünde.

c) I. In doppelter Weise spricht man von Weisheit und Thorheit. Denn es giebt eine Weisheit gemäß dem Göttlichen, welche von der weltlichen oder menschlichen Thorheit begleitet ist, wie 1. Kor. 3. es heißt: „Wer unter euch da glaubt, weise zu sein in dieser Welt, der werde Thor, damit er weise sei.“ Und dann giebt es eine weltliche Weisheit, welche „Thorheit ist bei Gott.“ Jener also, der von Gott gestärkt wird, bekennt sich als den größten Thor nach der Meinung der Menschen, weil er nämlich all jenes Menschliche verachtet, was menschliche Weisheit erstrebt. Deshalb folgt da gleich: „Und die Weisheit der Menschen ist nicht in mir… und ich lernte kennen die Wissenschaft der Heiligen.“ Oder kann „menschliche Weisheit“ jene nennen, die kraft der Arbeit der Vernunft gewonnen wird; und „Weisheit der Heiligen“ jene, welche Gott unmittelbar einflößt. Amos nun leugnete, daß er infolge seiner Herkunft Prophet sei; denn er war nicht vom Geschlechte der Propheten; wonach er hinzufügt: „und nicht Sohn eines Propheten.“ II. Dem gutgearteten Geiste ist es eigen, nach der Vollkommenheit der Gerechtigkeit zu streben. Und deshalb rechnet er es sich als Schuld an; nicht nur wenn er von der Gerechtigkeit im allgemeinen abweicht, wahrhaft Schuld ist, sondern auch wenn er der vollkommenen Gerechtigkeit ermangelt, was nicht immer eine Schuld einschließt. Nicht aber nennt er Schuld, was er nicht als Schuld ansieht; dies wäre die Sünde der Ironie. III. Der Mensch muß nicht sündigen, damit er eine Sünde vermeide, er soll also nicht lügen, um den Hochmut zu vermeiden: „Nicht so muß man sich vor der Anmaßung in acht nehmen, daß die Wahrheit beiseite gelassen werde,“ sagt der heilige Augustin (tract. 43. in Joann.); und Gregor (26. moral. 3.): „Unvorsichtig sind die demütigen, die sich Lügen verwickeln.“

Edition Hide
Summa theologiae

Articulus 1

IIª-IIae q. 113 a. 1 arg. 1

Ad primum sic proceditur. Videtur quod ironia, per quam aliquis minora de se fingit, non sit peccatum. Nullum enim peccatum procedit ex divina confortatione. Ex qua procedit quod aliquis de se minora dicat, secundum illud Prov. XXX, visio quam locutus est vir cum quo est Deus, et qui, Deo secum morante confortatus, ait, stultissimus sum virorum. Et Amos VII dicitur, respondit Amos, non sum propheta. Ergo ironia, per quam aliquis minora de se dicit, non est peccatum.

IIª-IIae q. 113 a. 1 arg. 2

Praeterea, Gregorius dicit, in epistola ad Augustinum Anglorum episcopum, bonarum mentium est ibi suas culpas agnoscere ubi culpa non est. Sed omne peccatum repugnat bonitati mentis. Ergo ironia non est peccatum.

IIª-IIae q. 113 a. 1 arg. 3

Praeterea, fugere superbiam non est peccatum. Sed aliqui minora de seipsis dicunt fugientes tumidum, ut philosophus dicit, IV Ethic. Ergo ironia non est peccatum.

IIª-IIae q. 113 a. 1 s. c.

Sed contra est quod Augustinus dicit, in libro de verbis Apost., cum humilitatis causa mentiris, si non eras peccator antequam mentireris, mentiendo efficeris.

IIª-IIae q. 113 a. 1 co.

Respondeo dicendum quod hoc quod aliqui minora de se dicant, potest contingere dupliciter. Uno modo, salva veritate, dum scilicet maiora quae sunt in seipsis, reticent; quaedam vero minora detegunt et de se proferunt, quae tamen in se esse recognoscunt. Et sic minora de se dicere non pertinet ad ironiam, nec est peccatum secundum genus suum, nisi per alicuius circumstantiae corruptionem. Alio modo aliquis dicit minora a veritate declinans, puta cum asserit de se aliquid vile quod in se non recognoscit; aut cum negat de se aliquid magnum quod tamen percipit in seipso esse. Et sic pertinet ad ironiam, et est semper peccatum.

IIª-IIae q. 113 a. 1 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod duplex est sapientia, et duplex stultitia. Est enim quaedam sapientia secundum Deum, quae humanam vel mundanam stultitiam habet adiunctam, secundum illud I ad Cor. III, si quis inter vos sapiens videtur esse in hoc saeculo, stultus fiat, ut sit sapiens. Alia vero est sapientia mundana, quae, ut ibidem subditur. Stultitia est apud Deum. Ille ergo qui a Deo confortatur. Confitetur se esse stultissimum secundum reputationem humanam, quia scilicet mundana contemnit, quae hominum sapientia quaerit. Unde et ibidem subditur, et sapientia hominum non est mecum, et postea subdit, et novi sanctorum scientiam. Vel potest dici sapientia hominum esse quae humana ratione acquiritur, sapientia vero sanctorum quae ex divina inspiratione habetur. Amos autem negavit se esse prophetam origine, quia scilicet non erat de genere prophetarum. Unde et ibidem subdit, nec filius prophetae.

IIª-IIae q. 113 a. 1 ad 2

Ad secundum dicendum quod ad bonitatem mentis pertinet ut homo ad iustitiae perfectionem tendat. Et ideo in culpam reputat non solum si deficiat a communi iustitia, quod vere culpa est, sed etiam si deficiat a iustitiae perfectione, quod quandoque culpa non est. Non autem culpam dicit quod pro culpa non recognoscit, quod ad ironiae mendacium pertineret.

IIª-IIae q. 113 a. 1 ad 3

Ad tertium dicendum quod homo non debet unum peccatum facere ut aliud vitet. Et ideo non debet mentiri qualitercumque ut vitet superbiam. Unde Augustinus dicit, super Ioan., non ita caveatur arrogantia ut veritas relinquatur. Et Gregorius dicit quod incaute sunt humiles qui se mentiendo illaqueant.

  Print   Report an error
  • Show the text
  • Bibliographic Reference
  • Scans for this version
Editions of this Work
Summa theologiae
Translations of this Work
Summe der Theologie

Contents

Faculty of Theology, Patristics and History of the Early Church
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Imprint
Privacy policy