• Start
  • Werke
  • Einführung Anleitung Mitarbeit Sponsoren / Mitarbeiter Copyrights Kontakt Impressum
Bibliothek der Kirchenväter
Suche
DE EN FR
Werke Thomas von Aquin (1225-1274) Summa Theologiae

Übersetzung ausblenden
Summe der Theologie

Fünfter Artikel. Die Grade des Zornes bestimnrt Aristoteles (4 Ethic. 5.) richtig, indem er sagt, einige zornige seien hitzig, andere bitter, andere nachtragend.

a) Dies scheint von keinerlei Bedeutung. Denn: I. Bittere im Zorne nennt Aristoteles jene, „die nicht leicht vom Zorne ablassen.“ Das betrifft aber nur den Umstand der Zeit. II. Nachtragend nennt er jene, „die nicht ablassen, bis Bestrafung erfolgt ist.“ Dies betrifft ebensalls nur die Zeit. III. Der Herr selbst bestimmt Matth. 5. die Grade des Zornes gemäß dem Schweigen, dem Worte „Racha“ und dem Worte „Narr“, — was mit den obigen Graden nicht stimmt. Auf der anderen Seite nennt Gregor drei Gattungen Zornmutes: den Zorn, die Thorheit, die Wut. Dem „Zorne“ teilt er schnelle Beweglichkeit zu und dies stimmt mit den „hitzigen“; der „Thorheit“ langer Dauer und das stimmt mit den „bitteren“; der „Wut“ die Einhaltung der geeigneten Zeit für die Rache, was den „nachtragenden“ eigen ist. Damit stimmt zudem überein Damascenus. (2. de orth. fide 16.)

b) Ich antworte, Gregor von Nyssa und Damascenus beziehen diese Einteilung zumal auf die Leidenschaft des Zornes. (Vgl. I., II. Kap. 46, Art. 8.) Mit Rücksicht auf die Sünde des Zornes berücksichtigen diese Grade zuvörderst den Ursprung des Zornes. Das geht zuvörderst auf die „hitzigen“, die leicht und aus beliebigen Ursachen sich erzürnen. Dann wird berücksichtigt die Dauer des Zornes und dies in zweifacher Weise; insoweit nämlich die Ursache des Zornes, die Beleidigung, groß war, deshalb lange im Gedächtnisse haftet und Trauer verursacht; das geht auf die „bitteren“; — und insofern die Rache oder Vergeltung selbst in Betracht kommt, deren geeignete Zeit jemand sucht; das geht auf die „nachtragenden“.

c) I. In diesen Gattungsstufen des Zornes kommt nicht so sehr die Zeit in Betracht wie die Leichtigkeit, sich zu erzürnen. II. Die „bitteren“ haben einen andauernden Zorn, weil die innere Ursache, die Trauer über das zugefügte Leid, länger dauert und sie ihren Zorn nicht äußerlich bethätigen können. Die „nachtragenden“ aber haben lang andauernden Zorn wegen des Begehrens nach Rache und somit ruht ihr Zorn nur mit der Ausübung der Vergeltung oder Rache. III. Die Stufen bei Matth. 5. werden nicht nach den Stufen oder Gattungen des Zornes bezeichnet, sondern gemäß der Entwicklung der menschlichen Thätigkeit. Denn zuerst wird etwas im Herzen erfaßt; dafür steht: „Wer seinem Bruder zürnt.“ Dann wird der Zorn in einigen äußeren Zeichen offenbar, ehe er seine Wirkung erzielt; dafür steht: „Wer ihm (dem Nächsten) sagt Racha,“ was ein unartikulierter Laut ist. Endlich erhält der Zorn seine Wirkung unter dem Gesichtspunkte der Vergeltung. Der geringste Nachteil nun, den man dem Nächsten zufügen kann, besteht in bestimmten ausdrücklichen Worten; dafür steht: „Wer ihm sagt Narr.“ Das Eine also fügt immer zum Anderen noch ein Übel hinzu. Ist demnach das Erste, die Auffassung im Herzen, bereits Todsünde; so ist dies um so mehr das Zweite und Dritte. So entspricht demgemäß jedem Grade etwas zur ewigen Verdammnis Gehöriges; und zwar das Geringste dem Erstgenannten: „das Gericht,“ wo (Aug. I. de serm. Dom. 9.) der Verteidigung stattgegeben wird. Dem Zweitgenannten entspricht der „Rat“, wo die Richter untereinander sich begleichen. Dem Drittgenannten entspricht die „Hölle“, nämlich die unzweifelhafte Verdammnis.

Edition ausblenden
Summa theologiae

Articulus 5

IIª-IIae, q. 158 a. 5 arg. 1

Ad quintum sic proceditur. Videtur quod inconvenienter determinentur species iracundiae a philosopho, in IV Ethic., ubi dicit quod iracundorum quidam sunt acuti, quidam amari, quidam difficiles sive graves. Quia secundum ipsum, amari dicuntur quorum ira difficile solvitur et multo tempore manet. Sed hoc videtur pertinere ad circumstantiam temporis. Ergo videtur quod etiam secundum alias circumstantias possunt accipi aliae species irae.

IIª-IIae, q. 158 a. 5 arg. 2

Praeterea, difficiles, sive graves, dicit esse quorum ira non commutatur sine cruciatu vel punitione. Sed hoc etiam pertinet ad insolubilitatem irae. Ergo videtur quod idem sint difficiles et amari.

IIª-IIae, q. 158 a. 5 arg. 3

Praeterea, dominus, Matth. V, ponit tres gradus irae, cum dicit, qui irascitur fratri suo; et, qui dixerit fratri suo, raca; et, qui dixerit fratri suo, fatue qui quidem gradus ad praedictas species non referuntur. Ergo videtur quod praedicta divisio irae non sit conveniens.

IIª-IIae, q. 158 a. 5 s. c.

Sed contra est quod Gregorius Nyssenus dicit quod tres sunt irascibilitatis species, scilicet ira quae vocatur fellea; et mania, quae dicitur insania; et furor. Quae tria videntur esse eadem tribus praemissis, nam iram felleam dicit esse quae principium et motum habet, quod philosophus attribuit acutis; maniam vero dicit esse iram quae permanet et in vetustatem devenit, quod philosophus attribuit amaris; furorem autem dicit esse iram quae observat tempus in supplicium, quod philosophus attribuit difficilibus. Et eandem etiam divisionem ponit Damascenus, in II libro. Ergo praedicta philosophi distinctio est conveniens.

IIª-IIae, q. 158 a. 5 co.

Respondeo dicendum quod praedicta distinctio potest referri vel ad passionem irae, vel etiam ad ipsum peccatum irae. Quomodo autem referatur ad passionem irae, supra habitum est, cum de passione irae ageretur. Et sic praecipue videtur poni a Gregorio Nysseno et Damasceno. Nunc autem oportet accipere distinctionem harum specierum secundum quod pertinent ad peccatum irae, prout ponitur a philosopho. Potest enim inordinatio irae ex duobus attendi. Primo quidem, ex ipsa irae origine. Et hoc pertinet ad acutos, qui nimis cito irascuntur, et ex qualibet levi causa. Alio modo, ex ipsa irae duratione, eo scilicet quod ira nimis perseverat. Quod quidem potest esse dupliciter. Uno modo, quia causa irae, scilicet iniuria illata, nimis manet in memoria hominis, unde ex hoc homo diutinam tristitiam concipit; et ideo sunt sibi ipsis graves et amari. Alio modo contingit ex parte ipsius vindictae, quam aliquis obstinato appetitu quaerit et hoc pertinet ad difficiles sive graves, qui non dimittunt iram quousque puniant.

IIª-IIae, q. 158 a. 5 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod in speciebus praedictis non principaliter consideratur tempus, sed facilitas hominis ad iram, vel firmitas in ira.

IIª-IIae, q. 158 a. 5 ad 2

Ad secundum dicendum quod utrique, scilicet amari et difficiles, habent iram diuturnam, sed propter aliam causam. Nam amari habent iram permanentem propter permanentiam tristitiae, quam interius tenent clausam, et quia non prorumpunt ad exteriora iracundiae signa, non possunt persuaderi ab aliis; nec ex seipsis recedunt ab ira, nisi prout diuturnitate temporis tristitia aboletur, et sic deficit ira. Sed in difficilibus est ira diuturna propter vehemens desiderium vindictae. Et ideo tempore non digeritur, sed per solam punitionem quiescit.

IIª-IIae, q. 158 a. 5 ad 3

Ad tertium dicendum quod gradus irae quos dominus ponit, non pertinent ad diversas irae species, sed accipiuntur secundum processum humani actus. In quibus primo aliquid in corde concipitur. Et quantum ad hoc dicit, qui irascitur fratri suo. Secundum autem est cum per aliqua signa exteriora manifestatur exterius, etiam antequam prorumpat in effectum. Et quantum ad hoc dicit, qui dixerit fratri suo, raca, quod est interiectio irascentis. Tertius gradus est quando peccatum interius conceptum ad effectum perducitur. Est autem effectus irae nocumentum alterius sub ratione vindictae. Minimum autem nocumentorum est quod fit solo verbo. Et ideo quantum ad hoc dicit, qui dixerit fratri suo, fatue. Et sic patet quod secundum addit supra primum, et tertium supra utrumque. Unde si primum est peccatum mortale, in casu in quo dominus loquitur, sicut dictum est, multo magis alia. Et ideo singulis eorum ponuntur correspondentia aliqua pertinentia ad condemnationem. Sed in primo ponitur iudicium, quod minus est, quia, ut Augustinus dicit, in iudicio adhuc defensionis locus datur. In secundo vero ponit Concilium, in quo iudices inter se conferunt quo supplicio damnari oporteat. In tertio ponit Gehennam ignis, quae est certa damnatio.

  Drucken   Fehler melden
  • Text anzeigen
  • Bibliographische Angabe
  • Scans dieser Version
Editionen dieses Werks
Summa theologiae
Übersetzungen dieses Werks
Summe der Theologie

Inhaltsangabe

Theologische Fakultät, Patristik und Geschichte der alten Kirche
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Impressum
Datenschutzerklärung