• Start
  • Werke
  • Einführung Anleitung Mitarbeit Sponsoren / Mitarbeiter Copyrights Kontakt Impressum
Bibliothek der Kirchenväter
Suche
DE EN FR
Werke Thomas von Aquin (1225-1274) Summa Theologiae

Übersetzung ausblenden
Summe der Theologie

Dritter Artikel. Der freie Wille ist ein Begchrungsvermögen.

a) Der freie Wille scheint vielmehr Erkenntniskraft zu sein. Denn: I. Damascenus sagt: „Mit der Vernunft ist allsobald der freie Wille verbunden.“ (2. orth. fide cap. 17.) Die Vernunft aber ist Erkenntniskraft. II. Freie Willensentscheidung ist dasselbe wie freies Urteil. Urteilen aber gehört der Vernunft an. III. Der freie Wille scheint in der freien Wahl zu bestehen. Wählen aber schließt in sich ein das Vergleichen des einen mit dem anderen, was der Kenntnis eigen ist. Auf der anderen Seite sagt Aristoteles (3 Ethic. cap. 2.): „Wahl ist das Verlangen nach dem, was in uns ist.“ Verlangen aber ist die Thätigkeit einer Begehrungskraft; und freier Wille ist in uns auf Grund der Wahl.

b) Ich antwone; dem freien Willen wesentlich eigen ist die Wahl. Denn deshalb sind wir frei, weil wir das eine festhalten und das andere abweisen können, was eben „wählen“ ist. Und deshalb muß man die Natur der Freiheit bemessen gemäß dem Umstände, daß es ihr zugehört zu wählen. Zur Thätigkeit des Auswählens aber gehört etwas von seiten der Erkenntnis und etwas von seiten des Begehrens. Von seiten des Erkennens wird aufgefaßt und beurteilt, was denn aus mehreren Dingen vorzuziehen sei. Von seiten der Begehrungskraft wird im Begehren angenommen, was durch Beratschlagung erkannt worden. Und deshalb läßt es Aristoteles zweifelhaft, ob die freie Wahl mehr der Vernunft angehöre oder mehr dem Willen. Denn er sagt, sie sei entweder eine begehrende Vernunft oder vernünftiges Begehren. In Ethic. 3, 5. aber neigt er mehr dazu hin, daß hier ein vernünftiges Begehren vorliege; denn er nennt die freie Wahl ein Verlangen, welches auf vorhergehender Beratschlagung beruht. Und davon ist der Grund, daß der eigenste Gegenstand der freien Wahl das ist, was zweckdienlich erscheint. Dies aber trägt den Charakter des Guten und wird nützlich genannt. Da also das Gute den Gegenstand des Willens bildet, so ist die freie Wahl in erster Linie ein Akt des Willens oder Begehrens; und demnach ist die Freiheit ein Begehrungsvermögen.

c) I. Die begehrenden Vermögen entsprechen und folgen den auffassenden; und danach spricht Damascenus. II. Das Urteil ist gleichsam der Schlußpunkt der Beratung. Die Beratschlagung aber erhält ihren Abschluß erstens durch die Entscheidung der Vernunft; und dann durch die Annahme dieser Entscheidung von seiten des begehrenden Vermögens. Deshalb sagt Aristoteles (I. c.): „Infolge der Beratschlagung urteilen wir und verlangen demgemäß.“ Und so heißt der freie Wille freie Willensentscheidung oder freies Urteil. III. Dieses Vergleichen gehört der vorausgehenden Beratschlagung an, die der Vernunft entspricht. Das Begehren aber hat wegen seiner Verbindung mit dem Vergleichen der Vernunft eine Ähnlichkeit mit dem Vergleichen selber, indem es das eine dem anderen vorzieht.

Edition ausblenden
Summa theologiae

Articulus 3

Iª q. 83 a. 3 arg. 1

Ad tertium sic proceditur. Videtur quod liberum arbitrium non sit potentia appetitiva, sed cognitiva. Dicit enim Damascenus quod cum rationali confestim comitatur liberum arbitrium. Sed ratio est potentia cognitiva. Ergo liberum arbitrium est potentia cognitiva.

Iª q. 83 a. 3 arg. 2

Praeterea, liberum arbitrium dicitur quasi liberum iudicium. Sed iudicare est actus cognitivae virtutis. Ergo liberum arbitrium est cognitiva potentia.

Iª q. 83 a. 3 arg. 3

Praeterea, ad liberum arbitrium praecipue pertinet electio. Sed electio videtur ad cognitionem pertinere, quia electio importat quandam comparationem unius ad alterum, quod est proprium cognitivae virtutis. Ergo liberum arbitrium est potentia cognitiva.

Iª q. 83 a. 3 s. c.

Sed contra est quod philosophus dicit, in III Ethic., quod electio est desiderium eorum quae sunt in nobis. Sed desiderium est actus appetitivae virtutis. Ergo et electio. Liberum autem arbitrium est secundum quod eligimus. Ergo liberum arbitrium est virtus appetitiva.

Iª q. 83 a. 3 co.

Respondeo dicendum quod proprium liberi arbitrii est electio, ex hoc enim liberi arbitrii esse dicimur, quod possumus unum recipere, alio recusato, quod est eligere. Et ideo naturam liberi arbitrii ex electione considerare oportet. Ad electionem autem concurrit aliquid ex parte cognitivae virtutis, et aliquid ex parte appetitivae, ex parte quidem cognitivae, requiritur consilium, per quod diiudicatur quid sit alteri praeferendum; ex parte autem appetitivae, requiritur quod appetendo acceptetur id quod per consilium diiudicatur. Et ideo Aristoteles in VI Ethic. sub dubio derelinquit utrum principalius pertineat electio ad vim appetitivam, vel ad vim cognitivam, dicit enim quod electio vel est intellectus appetitivus, vel appetitus intellectivus. Sed in III Ethic. in hoc magis declinat quod sit appetitus intellectivus, nominans electionem desiderium consiliabile. Et huius ratio est, quia proprium obiectum electionis est illud quod est ad finem, hoc autem, inquantum huiusmodi, habet rationem boni quod dicitur utile, unde cum bonum, inquantum huiusmodi, sit obiectum appetitus, sequitur quod electio sit principaliter actus appetitivae virtutis. Et sic liberum arbitrium est appetitiva potentia.

Iª q. 83 a. 3 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod potentiae appetitivae concomitantur apprehensivas. Et secundum hoc dicit Damascenus quod cum rationali confestim comitatur liberum arbitrium.

Iª q. 83 a. 3 ad 2

Ad secundum dicendum quod iudicium est quasi conclusio et determinatio consilii. Determinatur autem consilium, primo quidem per sententiam rationis, et secundo per acceptationem appetitus, unde philosophus dicit, in III Ethic., quod ex consiliari iudicantes desideramus secundum consilium. Et hoc modo ipsa electio dicitur quoddam iudicium, a quo nominatur liberum arbitrium.

Iª q. 83 a. 3 ad 3

Ad tertium dicendum quod ista collatio quae importatur in nomine electionis, pertinet ad consilium praecedens, quod est rationis. Appetitus enim, quamvis non sit collativus, tamen inquantum a vi cognitiva conferente movetur, habet quandam collationis similitudinem, dum unum alteri praeoptat.

  Drucken   Fehler melden
  • Text anzeigen
  • Bibliographische Angabe
  • Scans dieser Version
Editionen dieses Werks
Summa theologiae
Übersetzungen dieses Werks
Summe der Theologie

Inhaltsangabe

Theologische Fakultät, Patristik und Geschichte der alten Kirche
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Impressum
Datenschutzerklärung