Edition
ausblenden
Summa theologiae
Articulus 3
IIª-IIae q. 118 a. 3 arg. 1
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod avaritia non opponatur liberalitati. Quia super illud Matth. V, beati qui esuriunt et sitiunt iustitiam, dicit Chrysostomus quod est duplex iustitia, una generalis, et alia specialis, cui opponitur avaritia. Et hoc idem philosophus dicit, in V Ethic. Ergo avaritia non opponitur liberalitati.
IIª-IIae q. 118 a. 3 arg. 2
Praeterea, peccatum avaritiae in hoc consistit quod homo transcendit mensuram in rebus possessis. Sed huiusmodi mensura statuitur per iustitiam. Ergo avaritia directe opponitur iustitiae, et non liberalitati.
IIª-IIae q. 118 a. 3 arg. 3
Praeterea, liberalitas est virtus media inter duo vitia contraria, ut patet per philosophum, in II et IV Ethic. Sed avaritia non habet peccatum contrarium oppositum, ut patet per philosophum, in V Ethic. Ergo avaritia non opponitur liberalitati.
IIª-IIae q. 118 a. 3 s. c.
Sed contra est quod, sicut dicitur Eccle. V, avarus non impletur pecunia, et qui amat divitias fructum non capiet ex eis. Sed non impleri pecunia, et inordinate eas amare, est contrarium liberalitati, quae in appetitu divitiarum medium tenet. Ergo avaritia opponitur liberalitati.
IIª-IIae q. 118 a. 3 co.
Respondeo dicendum quod avaritia importat immoderantiam quandam circa divitias dupliciter. Uno modo, immediate circa ipsam acceptionem et conservationem divitiarum, inquantum scilicet aliquis acquirit pecuniam ultra debitum aliena subripiendo vel retinendo. Et sic opponitur iustitiae. Et hoc modo accipitur avaritia Ezech. XXII, ubi dicitur, principes eius in medio eius quasi lupi rapientes praedam ad effundendum sanguinem, et avare lucra sectanda. Alio modo, importat immoderantiam circa interiores affectiones divitiarum, puta cum quis nimis amat vel desiderat divitias, aut nimis delectatur in eis, etiam si nolit rapere aliena. Et hoc modo avaritia opponitur liberalitati, quae moderatur huiusmodi affectiones, ut dictum est. Et sic accipitur avaritia II ad Cor. IX, praeparent repromissam benedictionem hanc paratam esse sic quasi benedictionem, non quasi avaritiam, Glossa, ut scilicet doleant pro dato, et parum sit quod dent.
IIª-IIae q. 118 a. 3 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod Chrysostomus et philosophus loquuntur de avaritia primo modo dicta. Avaritiam autem secundo modo dictam nominat philosophus illiberalitatem.
IIª-IIae q. 118 a. 3 ad 2
Ad secundum dicendum quod iustitia proprie statuit mensuram in acceptionibus et conservationibus divitiarum secundum rationem debiti legalis, ut scilicet homo nec accipiat nec retineat alienum. Sed liberalitas constituit mensuram rationis principaliter quidem in interioribus affectionibus, et per consequens in exteriori acceptione et conservatione pecuniarum et emissione earum secundum quod ex interiori affectione procedunt, non observando rationem debiti legalis, sed debiti moralis, quod attenditur secundum regulam rationis.
IIª-IIae q. 118 a. 3 ad 3
Ad tertium dicendum quod avaritia secundum quod opponitur iustitiae, non habet vitium oppositum, quia avaritia consistit in plus habendo quam debeat secundum iustitiam, et huic opponitur minus habere, quod non habet rationem culpae, sed poenae. Sed avaritia secundum quod opponitur liberalitati, habet vitium prodigalitatis oppositum.
Übersetzung
ausblenden
Summe der Theologie
Dritter Artikel. Der Geiz steht entgegen der Freigebigkeit.
a) Dies wird bestritten. Denn: I. Zu Matth. 5. (Beati qui esuriunt) bemerkt Chrysostomus (15. in Matth.) „Doppelt ist die Gerechtigkeit: die eine bezieht sich auf Alles, die andere steht speciell dem Geize gegenüber;“ vgl. Aristoteles 5 Ethic. 2. Also ist der Geiz im Gegensatze zur Gerechtigkeit. II. Der Geiz ist ein Überschreiten des gebührenden Maßes in den besessenen Dingen. Derartiges Maß aber wird durch die Gerechtigkeit festgesetzt. III. Die Freigebigkeit steht in der Mitte zwischen zwei einander entgegengesetzten Lastern. (2 Ethic. 7.) Der Geiz aber hat kein im Gegensatze zu ihm stehendes Laster. (5 Ethic. 1.) Also steht der Geiz nicht der Freigebigkeit gegenüber. Auf der anderen Seite heißt es Ekkle. 5.: „Der geizige wird nicht vom Gelde gesättigt und wer das Geld liebt, wird keine Frucht davon haben.“ Ungeregelt aber das Geld lieben und nie davon genug haben, steht entgegen der Freigebigkeit, welche im Begehren nach Geld die Mitte einhält.
b) Ich antworte, der Geiz schließe mit Rücksicht auf den Reichtum Maßlosigkeit in doppelter Weise in sich ein: 1. unmittelbar, soweit es auf das Annehmen und Aufbewahren von Geld und Gut ankommt, wenn nämlich jemand Geld erwirbt über das ihm geschuldete Maß hinaus dadurch daß er fremdes Gut an sich reißt und behält; und danach ist der Geiz entgegengesetzt der Gerechtigkeit; wie dies Ezechiel 22. nimmt: „Seine Fürsten in seiner Mitte wie Wölfe, welche Beute rauben, um Blut zu vergießen; und wie geizige, die nur auf Gewinn sinnen.“ Sodann 2. mittelbar, wenn jemand zu viel sein eigenes Geld liebt oder über das Maß hinaus danach begehrt oder zu sehr sich daran ergötzt; und danach steht der Geiz gegenüber der Freigebigkeit, welche dergleichen innere Neigungen regelt, Demgemäß sagt Paulus (2. Kor. 9.): „Sie mögen dafür sorgen, daß der versprochene Segen bereit sei; und daß derselbe so ein wirklicher Segen und nicht Geiz werde,“ nämlich: „daß es ihnen nicht leid thue, weil sie geben, und es nur wenig sei, was sie geben.“
c) I. Da ist die Rede vom Geize nach der erstgenannten Auffassung; den Geiz in der zweiten Weise nennt Aristoteles: Mangel an Freigebigkeit. II. Die Gerechtigkeit bestimmt die rechte Mitte zwischen Empfangen und Geben nach dem Gesetze, daß der Mensch kein fremdes Gut nehme und behalte; die Freigebigkeit regelt die Anhänglichkeit an das Geld von seiten der inneren Leidenschaften und ist da bloß von moralischer Verpflichtung die Rede. III. Der Geiz als der Gerechtigkeit entgegengesetzt hat kein ihm entgegengesetztes Laster. Denn der Geiz will mehr haben als was geschuldet ist; und diesem steht entgegen das „weniger haben“, was nicht Schuld, sondern Strafe ist. Der Geiz aber als der Freigebigkeit entgegen hat als entgegengesetztes Laster die Verschwendung.