Edition
ausblenden
Summa theologiae
Articulus 4
IIª-IIae, q. 148 a. 4 arg. 1
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod inconvenienter species gulae distinguantur a Gregorio, qui, XXX Moral., dicit. Quinque modis nos gulae vitium tentat, aliquando namque indigentiae tempora praevenit; aliquando lautiores cibos quaerit; aliquando quae sumenda sunt praeparari accuratius appetit; aliquando in ipsa quantitate sumendi mensuram refectionis excedit; aliquando ipso aestu immensi desiderii aliquis peccat. Et continentur in hoc versu, praepropere, laute, nimis, ardenter, studiose. Praedicta enim diversificantur secundum diversas circumstantias. Sed circumstantiae, cum sint accidentia actuum, non diversificant speciem. Ergo secundum praedicta non diversificantur species gulae.
IIª-IIae, q. 148 a. 4 arg. 2
Praeterea, sicut tempus est quaedam circumstantia, ita et locus. Si ergo secundum tempus una species gulae accipitur, videtur quod, pari ratione, secundum locum et alias circumstantias.
IIª-IIae, q. 148 a. 4 arg. 3
Praeterea, sicut temperantia observat debitas circumstantias, ita etiam et aliae virtutes morales. Sed in vitiis quae opponuntur aliis virtutibus moralibus non distinguuntur species secundum diversas circumstantias. Ergo nec in gula.
IIª-IIae, q. 148 a. 4 s. c.
Sed contra est verbum Gregorii inductum.
IIª-IIae, q. 148 a. 4 co.
Respondeo dicendum quod, sicut dictum est, gula importat inordinatam concupiscentiam edendi. In esu autem duo considerantur, scilicet ipse cibus qui comeditur, et eius comestio. Potest ergo inordinatio concupiscentiae attendi dupliciter. Uno quidem modo, quantum ad ipsum cibum qui sumitur. Et sic, quantum ad substantiam vel speciem cibi, quaerit aliquis cibos lautos, idest pretiosos; quantum ad qualitatem, quaerit cibos nimis accurate praeparatos, quod est studiose; quantum autem ad quantitatem, excedit in nimis edendo. Alio vero modo attenditur inordinatio concupiscentiae quantum ad ipsam sumptionem cibi, vel quia praevenit tempus debitum comedendi, quod est praepropere; vel quia non servat modum debitum in edendo, quod est ardenter. Isidorus vero comprehendit primum et secundum sub uno, dicens quod gulosus excedit in cibo secundum quid, quantum, quomodo et quando.
IIª-IIae, q. 148 a. 4 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod corruptio diversarum circumstantiarum facit diversas species gulae propter diversa motiva, ex quibus moralium species diversificantur. In eo enim qui quaerit lautos cibos, excitatur concupiscentia ex ipsa specie cibi in eo vero qui praeoccupat tempus, deordinatur concupiscentia propter impatientiam morae; et idem patet in aliis.
IIª-IIae, q. 148 a. 4 ad 2
Ad secundum dicendum quod in loco et in aliis circumstantiis non invenitur aliud differens motivum pertinens ad usum cibi, quod faciat aliam speciem gulae.
IIª-IIae, q. 148 a. 4 ad 3
Ad tertium dicendum quod in quibuscumque aliis vitiis diversae circumstantiae habent diversa motiva, oportet accipi diversas species vitiorum secundum diversas circumstantias. Sed hoc non contingit in omnibus, ut dictum est.
Übersetzung
ausblenden
Summe der Theologie
Vierter Artikel. Die fünf Gattungen der Gaumenlust werden gemäß den fünf Bedingungen unterschieden: vorschnell, kostbar, allzuviel, zu gierig, zu schwierig.
a) Dies scheint falsch. Denn: I. Gregor (30. moral. 13.) schreibt: „In fünf verschiedenen Weisen versucht die Gaumenlust. Manchmal nämlich kommt sie der rechten Zeit des Bedürfnisses zuvor; manchmal sucht sie zu kostbare Speisen; manchmal ist sie zu schwierig rücksichtlich der Zubereitung; manchmal überschreitet sie das Maß im Nehmen selber der Speisen; manchmal verlangt sie zu eifrig nach Speise.“ Aber all dies sind nur Umstände, von denen kein Unterschied in den Gattungen ausgehen kann. II. Es müßten dann auch gemäß den Orten, wo man ißt, und ähnlichen Umständen verschiedene Gattungen angenommen werden. III. Wie die Mäßigkeit, so müssen auch alle anderen Tugenden die gebührenden Umstände beachten. Danach aber entstehen in den letzteren keine verschiedenen Gattungen. Auf der anderen Seite steht die Autorität Gregors.
b) Ich antworte; im Essen ist zu beachten das, was gegessen wird, und das Essen selber. Ungeregelt kann also die entsprechende Begierde sein: 1. mit Rücksicht auf die Speise; und so kann sie der Substanz nach zu kostbar, oder der Beschaffenheit nach in allzu gesuchter Weise zubereitet oder dem Umfange nach zu viel sein; — 2. mit Rücksicht auf das Essen selber; und danach kann man zu zeitig, vor der gegebenen Zeit nämlich, die Speise zu sich nehmen, oder zu gierig essen; vgl. Isidor. (2. de summo Bono.)
c) I. Hier kommen die Beweggründe in Betracht, wodurch ja die moralischen Akte der Gattung nach unterschieden werden. Denn wer zu kostbare Speisen sucht, wird erregt durch die Schönheit und die Substanz der Speise; wer vorschnell oder zu zeitig ißt, dessen Begierde ist ungeregelt wegen der Ungeduld im Warten etc. II. Im Orte und den anderen Umständen findet sich kein verschiedener Beweggrund für den Gebrauch der Speise, der da eine andere Gattung Gaumenlust veranlassen sollte. III. Wo in einer beliebigen Tugend durch die Umstände eine Verschiedenheit in den Beweggründen hervorgerufen wird; — da sind verschiedene Gattungen. Das trifft aber nicht zu in allen Tugenden.