• Start
  • Werke
  • Einführung Anleitung Mitarbeit Sponsoren / Mitarbeiter Copyrights Kontakt Impressum
Bibliothek der Kirchenväter
Suche
DE EN FR
Werke Thomas von Aquin (1225-1274) Summa Theologiae

Edition ausblenden
Summa theologiae

Articulus 4

Iª q. 59 a. 4 arg. 1

Ad quartum sic proceditur. Videtur quod in Angelis sit irascibilis et concupiscibilis. Dicit enim Dionysius, IV cap. de Div. Nom., quod in Daemonibus est furor irrationabilis et concupiscentia amens. Sed Daemones eiusdem naturae sunt cum Angelis, quia peccatum non mutavit in eis naturam. Ergo in Angelis est irascibilis et concupiscibilis.

Iª q. 59 a. 4 arg. 2

Praeterea, amor et gaudium in concupiscibili sunt; ira vero, spes et timor in irascibili. Sed haec attribuuntur Angelis bonis et malis in Scripturis. Ergo in Angelis est irascibilis et concupiscibilis.

Iª q. 59 a. 4 arg. 3

Praeterea, virtutes quaedam dicuntur esse in irascibili et concupiscibili; sicut caritas et temperantia videntur esse in concupiscibili, spes autem et fortitudo in irascibili. Sed virtutes hae sunt in Angelis. Ergo in Angelis est concupiscibilis et irascibilis.

Iª q. 59 a. 4 s. c.

Sed contra est quod philosophus dicit, in III de anima, quod irascibilis et concupiscibilis sunt in parte sensitiva; quae non est in Angelis. Ergo in eis non est irascibilis et concupiscibilis.

Iª q. 59 a. 4 co.

Respondeo dicendum quod intellectivus appetitus non dividitur per irascibilem et concupiscibilem, sed solum appetitus sensitivus. Cuius ratio est quia cum potentiae non distinguantur secundum distinctionem materialem obiectorum, sed solum secundum rationem formalem obiecti; si alicui potentiae respondeat aliquod obiectum secundum rationem communem, non erit distinctio potentiarum secundum diversitatem propriorum quae sub illo communi continentur. Sicut si proprium obiectum potentiae visivae est color secundum rationem coloris, non distinguuntur plures potentiae visivae secundum differentiam albi et nigri, sed si proprium obiectum alicuius potentiae esset album inquantum album, distingueretur potentia visiva albi a potentia visiva nigri. Manifestum est autem ex dictis quod obiectum appetitus intellectivi, qui voluntas dicitur, est bonum secundum communem boni rationem, nec potest esse aliquis appetitus nisi boni. Unde in parte intellectiva appetitus non dividitur secundum distinctionem aliquorum particularium bonorum; sicut dividitur appetitus sensitivus, qui non respicit bonum secundum communem rationem, sed quoddam particulare bonum. Unde, cum in Angelis non sit nisi appetitus intellectivus, eorum appetitus non distinguitur per irascibilem et concupiscibilem, sed remanet indivisus; et vocatur voluntas.

Iª q. 59 a. 4 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod furor et concupiscentia metaphorice dicuntur esse in Daemonibus, sicut et ira quandoque Deo attribuitur, propter similitudinem effectus.

Iª q. 59 a. 4 ad 2

Ad secundum dicendum quod amor et gaudium, secundum quod sunt passiones, sunt in concupiscibili, sed secundum quod nominant simplicem voluntatis actum, sic sunt in intellectiva parte; prout amare est velle bonum alicui, et gaudere est quiescere voluntatem in aliquo bono habito. Et universaliter nihil horum dicitur de Angelis secundum passionem, ut Augustinus dicit, IX de Civ. Dei.

Iª q. 59 a. 4 ad 3

Ad tertium dicendum quod caritas, secundum quod est virtus, non est in concupiscibili, sed in voluntate. Nam obiectum concupiscibilis est bonum delectabile secundum sensum, huiusmodi autem non est bonum divinum, quod est obiectum caritatis. Et eadem ratione dicendum est quod spes non est in irascibili, quia obiectum irascibilis est quoddam arduum quod est sensibile, circa quod non est spes quae est virtus, sed circa arduum divinum. Temperantia autem, secundum quod est virtus humana, est circa concupiscentias delectabilium sensibilium, quae pertinent ad vim concupiscibilem. Et similiter fortitudo est circa audacias et timores quae sunt in irascibili. Et ideo temperantia, secundum quod est virtus humana, est in concupiscibili, et fortitudo in irascibili. Sed hoc modo non sunt in Angelis. Non enim in eis sunt passiones concupiscentiarum, vel timoris et audaciae, quas oporteat per temperantiam et fortitudinem regulare. Sed temperantia in eis dicitur, secundum quod moderate suam voluntatem exhibent secundum regulam divinae voluntatis. Et fortitudo in eis dicitur, secundum quod voluntatem divinam firmiter exequuntur. Quod totum fit per voluntatem; et non per irascibilem et concupiscibilem.

Übersetzung ausblenden
Summe der Theologie

Vierter Artikel. Im Engel sind nicht zwei sich gegenüberstehende Vermögen wie die Begehrkraft und Streitkraft; die concupiscibilis und irascibilis.

a) Letztere scheinen in den Engeln sich vorzufinden. Denn: I. Dionysius sagt (4. de div. nom.): „In den Dämonen ist vernunftlose Wut und unsinnige Gier.“ Die Natur der Engel und Dämonen aber ist ein und dieselbe. II. Liebe und Freude sind in der Begehrkraft; Zorn, Hoffnung, Furcht in der Streitkraft. Das alles aber wird in der Schrift von Engeln und Dämonen ausgesagt. III. Einige Tugenden haben ihren Sitz in diesen beiden Kräften; wie die Liebe und Mäßigkeit in der Begehrkraft, die Hoffnung und Stärke in der Streitkraft. Diese Tugenden aber sind in den Engeln. Auf der anderen Seite sagt Aristoteles (III. de anima), diese zwei Vermögen seien nur im sinnlichen Teile. Also sind sie nicht in den Engeln.

b) Ich antworte, nur das sinnliche Begehrungsvermögen werde geteilt in eine Begehrkraft und eine Streitkraft, eine concuscibilis et irascibilis; nicht der geistige Wille. Der Grund davon ist, daß die Unterschiede in den Vermögen sich nicht richten nach der stofflichen subjektiven Verschiedenheit der Gegenstände, denen die Vermögen zugewendet sind; sondern nur nach der formalen Verschiedenheit, welche in der Auffassung der Vernunft gründet. Hat also ein Vermögen zum Gegenstande eine allgemeine Form oder Eigenschaft, so begründen die Unterabteilungen dieser Form oder Eigenschaft keine neue Vermögen. Der eigene Gegenstand der Sehkraft z. B. ist die Farbe im allgemeinen; und damit ist ausgesprochen, daß das Weiße oder Schwarze in der Sehkraft einen Unterschied nicht mehr begründen. Bestände aber für das Weiße als Weißes ein eigenes Vermögen, so müßte für das Schwarze als solches ebenfalls eines sein. Nun ist aber der Gegenstand des Willens nach der allgemeinen Natur des Guten das Gute an sich. Für etwas somit, was nicht ein Gut ist und nicht als solches erscheint, kann es kein Begehren geben. Also keine besonderen Güter können einen Unterschied im Vermögen des vernünftigen Willens begründen; wie das beim sinnlichen Begehrungsvermögen der Fall, das da zum Gegenstande hat nicht das Gute im allgemeinen, sondern das beschränkte Gute, dem ein anderes gegenübersteht. Da also in den Engeln nur Vernunft ist als Erkenntnisvermögen und kein sinnlicher Teil, so ist auch da nur der unteilbare vernünftige Wille.

c) I. Wut und Begier werden von den Dämonen nur figürlich ausgesagt, wie auch Gott Zorn z. B. zugeschrieben wird. II. Liebe und Freude, insofern sie Leidenschaften sind, existieren in der Begehrkraft; insoweit sie einen einfachen Willensakt ausdrücken, sind sie im vernünftigen Willen. Da heißt „lieben“ nichts Anderes, als einem Gutes wollen, und sich „freuen“ heißt ruhen in einem Gute, was man hat. Nichts davon wird über die Engel ausgesagt, insoweit es Leidenschaft ist, wie 9. de civ. Dei cap. 5. es heißt. III. Die Liebe als Tugend ist nicht in der Begehrkraft, sondern im vernünftigen Willen; denn der Gegenstand der Begehrkraft ist das Gute, was den Sinn ergötzt. Das aber ist nicht das güttüche Gut, der Gegenstand der heiligen Liebe. Ebenso ist auch die Hoffnung als Tugend nicht iw der Streit- oder Abwehrkraft; denn deren Gegenstand ist etwas Schwieriges, wie dies die Sinne auffassen. Die Hoffnung aber geht auf die Schwierigkeit, Gott zu besitzen. Die Mäßigkeit, soweit sie eine menschliche Tugend ist, regelt die Begierden nach dem, was für die Sinne ergötzlich ist; und deshalb ist sie in der Begehrkraft. Ebenso ist es der Fall mit der Stärke, die in der Streitkraft ihren Sitz hat, weil sie die Furcht, Kühnheit etc. regelt. In dieser Weise aber sind diese Tugenden nicht in den Engeln, die keine sinnlichen Leidenschaften zu regeln haben. Da wird vielmehr Mäßigkeit dies genannt, daß sie nach dem Maße des göttlichen Willens ihren Willen darbieten; und Stärke, daß sie den göttlichen Willen ohne Schranken erfüllen; was alles vermittelst des geistigen Willens geschieht.

  Drucken   Fehler melden
  • Text anzeigen
  • Bibliographische Angabe
  • Scans dieser Version
Editionen dieses Werks
Summa theologiae
Übersetzungen dieses Werks
Summe der Theologie

Inhaltsangabe

Theologische Fakultät, Patristik und Geschichte der alten Kirche
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Impressum
Datenschutzerklärung