• Start
  • Werke
  • Einführung Anleitung Mitarbeit Sponsoren / Mitarbeiter Copyrights Kontakt Impressum
Bibliothek der Kirchenväter
Suche
DE EN FR
Werke Thomas von Aquin (1225-1274) Summa Theologiae

Edition ausblenden
Summa theologiae

Articulus 4

Iª-IIae q. 10 a. 4 arg. 1

Ad quartum sic proceditur. Videtur quod voluntas ex necessitate moveatur a Deo. Omne enim agens cui resisti non potest, ex necessitate movet. Sed Deo, cum sit infinitae virtutis, resisti non potest, unde dicitur Rom. IX, voluntati eius quis resistit? Ergo Deus ex necessitate movet voluntatem.

Iª-IIae q. 10 a. 4 arg. 2

Praeterea, voluntas ex necessitate movetur in illa quae naturaliter vult, ut dictum est. Sed hoc est unicuique rei naturale, quod Deus in ea operatur, ut Augustinus dicit, XXVI contra Faustum. Ergo voluntas ex necessitate vult omne illud ad quod a Deo movetur.

Iª-IIae q. 10 a. 4 arg. 3

Praeterea, possibile est quo posito non sequitur impossibile. Sequitur autem impossibile, si ponatur quod voluntas non velit hoc ad quod Deus eam movet, quia secundum hoc, operatio Dei esset inefficax. Non ergo est possibile voluntatem non velle hoc ad quod Deus eam movet. Ergo necesse est eam hoc velle.

Iª-IIae q. 10 a. 4 s. c.

Sed contra est quod dicitur Eccli. XV, Deus ab initio constituit hominem, et reliquit eum in manu consilii sui. Non ergo ex necessitate movet voluntatem eius.

Iª-IIae q. 10 a. 4 co.

Respondeo dicendum quod, sicut Dionysius dicit, IV cap. de Div. Nom., ad providentiam divinam non pertinet naturam rerum corrumpere, sed servare. Unde omnia movet secundum eorum conditionem, ita quod ex causis necessariis per motionem divinam consequuntur effectus ex necessitate; ex causis autem contingentibus sequuntur effectus contingenter. Quia igitur voluntas est activum principium non determinatum ad unum, sed indifferenter se habens ad multa, sic Deus ipsam movet, quod non ex necessitate ad unum determinat, sed remanet motus eius contingens et non necessarius, nisi in his ad quae naturaliter movetur.

Iª-IIae q. 10 a. 4 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod voluntas divina non solum se extendit ut aliquid fiat per rem quam movet, sed ut etiam eo modo fiat quo congruit naturae ipsius. Et ideo magis repugnaret divinae motioni, si voluntas ex necessitate moveretur, quod suae naturae non competit; quam si moveretur libere, prout competit suae naturae.

Iª-IIae q. 10 a. 4 ad 2

Ad secundum dicendum quod naturale est unicuique quod Deus operatur in ipso ut sit ei naturale, sic enim unicuique convenit aliquid, secundum quod Deus vult quod ei conveniat. Non autem vult quod quidquid operatur in rebus, sit eis naturale, puta quod mortui resurgant. Sed hoc vult unicuique esse naturale, quod potestati divinae subdatur.

Iª-IIae q. 10 a. 4 ad 3

Ad tertium dicendum quod, si Deus movet voluntatem ad aliquid, incompossibile est huic positioni quod voluntas ad illud non moveatur. Non tamen est impossibile simpliciter. Unde non sequitur quod voluntas a Deo ex necessitate moveatur.

Übersetzung ausblenden
Summe der Theologie

Vierter Artikel. Der Willensakt vollzieht sich nicht mit Notwendigkeit, sondern frei unter der bestimmenden und bewegenden Kraft Gottes.

a) Die Bewegung des Willens von seiten Gottes scheint Notwendigkeit im Thätigsein des Willens zur Folge zu haben. Denn: I. Gott kann kein Widerstand geleistet werden nach Röm. 9, 19.: „Wer widersteht seinem Willen.“ Wo aber kein Widerstand gegen einen wirksamen Einfluß möglich ist, da kann auch keine Freiheit bestehen. II. Der Wille richtet sich mit Notwendigkeit auf das, was er kraft seiner Natur will; wie oben gesagt worden. Das ist aber jedem Wesen natürlich, daß Gott in ihm wirkt, wie Augustin sagt. (26. contra Faustum. c. 3.) III. Möglich ist nur das, unter dessen Voraussetzung und Annahme nichts Unmögliches folgt. Unmöglich aber ist, daß, wenn vorausgesetzt wird, Gott bewege den Willen, der letztere nicht wolle; weil danach das Einwirken Gottes unwirksam wäre. Also ist es nicht möglich, daß der Wille das nicht wolle, wozu Gott ihn hinbewegt. Also ist das Gegenteil notwendig. Auf der anderen Seite heißt es Ekkli. 15.: „Gott bildete im Anfange den Menschen und ließ ihn in der Gewalt seines Ratschlusses.“ Also Gottes bewegende Kraft hat mit Rücksicht auf den Willen keinerlei Notwendigkeit zur Folge.

b) Ich antworte, daß nach Dionysius (4. de div. nom.) der göttlichen Vorsehung es eigen ist, die Naturen der Dinge zu bewahren; nicht, sie zu verderben. Alle Wesen setzt sie deshalb in Thätigkeit je nach deren natürlichen Verhältnissen. Und somit folgt aus Ursachen, die mit Notwendigkeit wirken, der von Gott ausgehenden Bethätigung zufolge die Wirkung mit Notwendigkeit; aus frei wirkenden Ursachen aber folgt freie Thätigkeit. Weil nun der Wille ein wirksames Princip ist, das nicht nach einer genau bestimmten Richtung hin immer die gleiche Wirkung zur Folge hat, sondern von sich aus gleichgültig vielen Arten von Wirkungen gegenübersteht, so daß er etwas oder auch das Gegenteil davon wirken kann; so setzt Gott den Willen in der Weise in Bewegung, daß derselbe kraft dieses Einflusses nicht zu einer einzigen Wirkung von vornherein die Bestimmung in sich empfängt, sondern daß seine Bewegung frei und dem Fallen zugänglich, zufällig, bleibt; ausgenommen in den Dingen, zu welchen hin der Wille kraft seiner eigenen Natur bewegt wird.

c) I. Der göttliche Wille hat nicht nur die Kraft, daß vermittelst des Wesens, das er bewegt, etwas überhaupt geschieht; sondern zugleich, daß es in einer Weise geschieht, wie es der Natur des betreffenden Wesens entspricht. Mehr also würde es mit der von Gott ausgehenden Bethätigung oder Bewegung in Widerspruch stehen, wenn der Wille unter diesem Einflüsse mit Notwendigkeit thätig wäre, als wenn er frei wirkte, wie dieses seiner Natur entspricht. II. Jedem Wesen ist dies natürlich, daß Gott in ihm so wirkt, wie es der Natur dieses Wesens zukommt; und das ist ihm natürlich, was Gott will, daß es ihm natürlich sei. Denn gemäß der Weise kommt einem Wesen etwas zu, wie Gott will, daß es ihm zukommt. Gott ist eben der Urheber der Natur. Nicht aber will Gott, daß, was auch immer Er in den Dingen wirkt, dies ihnen natürlich sei; wie z. B. daß die Toten auferstehen. Nach seinem Willen jedoch soll es ihrer Natur entsprechen, daß sie Gottes Macht unterliegen. III. Damit daß Gott den Willen zu etwas hinbewegt, ist es allerdings nicht verträglich; und es steht sonach dieses Beide nicht zusammen, daß der Wille in diesem Falle nicht in Thätigkeit sei. Dies nennt man aber nicht von seiten des Willens von vornherein und ohne Voraussetzung etwas Unmögliches; so daß daraus nicht folgt, der Wille könne nicht anders, er wirke also mit Notwendigkeit; sondern nur, daß der Wille thatsächlich das will und nicht jenes und somit nicht beides zusammen thatsächlich will.

  Drucken   Fehler melden
  • Text anzeigen
  • Bibliographische Angabe
  • Scans dieser Version
Editionen dieses Werks
Summa theologiae
Übersetzungen dieses Werks
Summe der Theologie

Inhaltsangabe

Theologische Fakultät, Patristik und Geschichte der alten Kirche
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Impressum
Datenschutzerklärung