• Start
  • Werke
  • Einführung Anleitung Mitarbeit Sponsoren / Mitarbeiter Copyrights Kontakt Impressum
Bibliothek der Kirchenväter
Suche
DE EN FR
Werke Thomas von Aquin (1225-1274) Summa Theologiae

Übersetzung ausblenden
Summe der Theologie

Zweiter Artikel. Die Furcht wird eingeteilt in eine kindliche, anfängliche, knechtische und weltliche.

a) Diese Einteilung ist unzulässig. Denn: I. Damascenus (3. de orth. fide 15.) nimmt sechs Arten Furcht an, nämlich noch die Trägheit und das Erröten. II. Jede von diesen vier genannten Arten Furcht ist entweder gut oder schlecht. Die Furcht aber, soweit sie der Natur allein entspricht, ist weder gut noch schlecht; — denn sie ist im Teufel, der „glaubt und zittert“; und sie ist in Christo, der „anfing zu fürchten und Angst zu haben.“ Mark. 4. Diese also fehlt in der Aufzählung. III. Wie kindliche Furcht, so müßte auch eine Furcht der Gattin gegenüber dem Manne, nämlich die keusche Furcht, angesetzt sein. IV. Die knechtische, die weltliche, die anfängliche, alle diese drei Arten Furcht haben zum Gegenstande die Strafe. Also ist da kein Unterschied. V. Es giebt eine Begierlichkeit der Augen, welche auf die Güter der Welt geht; und eine des Fleisches, die auf das eigene Ergötzen sich richtet. Also muß auch die weltliche Furcht, welche auf die äußeren Güter sich richtet, unterschieden werden von der Menschenfurcht, kraft deren jemand Schaden für die eigene Person fürchtet. Auf der anderen Seite steht die Autorität des Petrus Lombardus. (34. dist. 3. Sent.)

b) Ich antworte; wir sprechen jetzt von der Furcht, insoweit wir kraft derselben in einer gewissen Weise Gott zu- oder von Ihm abgewendet werden. Denn bisweilen trennt sich der Mensch von Gott wegen eines Übels, das er fürchtet; und das ist die Menschen- oder die weltliche Furcht. Bisweilen hängt er Gott an wegen eines Übels, das er fürchtet. Wenn nämlich jemand Gott anhängt, weil er das Übel der Strafe fürchtet, so ist das knechtische Furcht; hängt er Ihm an, weil er das Übel der Schuld, die Sünde fürchtet, so ist das kindliche Furcht; denn Sache der Kinder ist es, die Beleidigungen des Vaters zu fürchten. Hängt er Gott an aus beiden Gründen zusammen, so ist es die anfängliche Furcht. Wie aber das Übel der Schuld gefürchtet werden kann, ist I., II. Kap. 42, Art. 3 erklärt worden.

c) I. Damascenus spricht von der Furcht, soweit sie eine sinnliche Leidenschaft ist; wir sprechen davon mit unmittelbarer Rücksicht auf Gott. II. Die der Natur entsprechende, die natürliche Furcht, wird vorausgesetzt vom moralisch Guten und Bösen; hier ist nur die Rede von der Furcht im moralischen Sinne, die von Gott ab- oder Ihm zuwendet. III. Die sklavische Furcht gründet sich auf die Macht des Herrn; die kindliche auf die Zuneigung des Kindes zum Vater oder der Gattin zum Gatten. Die kindliche und die keusche Furcht ist also dasselbe. Deshalb heißt es Rom. 3.: „Ihr habt erhalten den Geist der Gotteskindschaft, in welchem wir rufen: Abba, Vater;“ — und 2. Kor. 11.: „Ich habe euch verlobt einem einzigen Manne, eine keusche Jungfrau zu sein Christo.“ Beides kommt von der kindlichen oder keuschen Furcht. IV. Die Menschen- oder weltliche Furcht berücksichtigt das Übel der Strafe, unter dem Gesichtspunkte daß es von Gott abwendet, weil die Feinde Gottes übles drohen, wenn man Gott dient. Die knechtische Furcht richtet sich auf das Übel der Strafe, insoweit dadurch die Menschen zu Gott gezogen werden, an erster leitender Stelle; die anfängliche Furcht geht auf den nämlichen Gegenstand, aber so daß die Strafe bereits eine untergeordnete Stelle einnimmt und die Liebe die erste. V. Die äußeren Güter gehören zum Körper. Also ist die Strafe, welche der äußeren Güter beraubt, immer auch eine den Körper betreffende Strafe; und die Furcht, diese Güter zu verlieren, fällt mit der Furcht vor körperlichem Übel zusammen.

Edition ausblenden
Summa theologiae

Articulus 2

IIª-IIae q. 19 a. 2 arg. 1

Ad secundum sic proceditur. Videtur quod inconvenienter dividatur timor in filialem, initialem, servilem et mundanum. Damascenus enim, in II Lib., ponit sex species timoris, scilicet segnitiem, erubescentiam, et alia de quibus supra dictum est, quae in hac divisione non tanguntur. Ergo videtur quod haec divisio timoris sit inconveniens.

IIª-IIae q. 19 a. 2 arg. 2

Praeterea, quilibet horum timorum vel est bonus vel malus. Sed est aliquis timor, scilicet naturalis, qui neque bonus est moraliter, cum sit in Daemonibus, secundum illud Iac. II, Daemones credunt et contremiscunt; neque etiam est malus, cum sit in Christo, secundum illud Marc. XIV coepit Iesus pavere et taedere. Ergo timor insufficienter dividitur secundum praedicta.

IIª-IIae q. 19 a. 2 arg. 3

Praeterea, alia est habitudo filii ad patrem, et uxoris ad virum, et servi ad dominum. Sed timor filialis, qui est filii in comparatione ad patrem, distinguitur a timore servili, qui est servi per comparationem ad dominum. Ergo etiam timor castus, qui videtur esse uxoris per comparationem ad virum, debet distingui ab omnibus istis timoribus.

IIª-IIae q. 19 a. 2 arg. 4

Praeterea, sicut timor servilis timet poenam, ita timor initialis et mundanus. Non ergo debuerunt ad invicem distingui isti timores.

IIª-IIae q. 19 a. 2 arg. 5

Praeterea, sicut concupiscentia est boni, ita etiam timor est mali. Sed alia est concupiscentia oculorum, qua quis concupiscit bona mundi; alia est concupiscentia carnis, qua quis concupiscit delectationem propriam. Ergo etiam alius est timor mundanus, quo quis timet amittere bona exteriora; et alius est timor humanus, quo quis timet propriae personae detrimentum.

IIª-IIae q. 19 a. 2 s. c.

Sed contra est auctoritas Magistri, XXXIV dist. III Lib. Sent.

IIª-IIae q. 19 a. 2 co.

Respondeo dicendum quod de timore nunc agimus secundum quod per ipsum aliquo modo ad Deum convertimur vel ab eo avertimur. Cum enim obiectum timoris sit malum, quandoque homo propter mala quae timet a Deo recedit, et iste dicitur timor humanus vel mundanus. Quandoque autem homo per mala quae timet ad Deum convertitur et ei inhaeret. Quod quidem malum est duplex, scilicet malum poenae, et malum culpae. Si igitur aliquis convertatur ad Deum et ei inhaereat propter timorem poenae, erit timor servilis. Si autem propter timorem culpae, erit timor filialis, nam filiorum est timere offensam patris. Si autem propter utrumque, est timor initialis, qui est medius inter utrumque timorem. Utrum autem malum culpae possit timeri, supra habitum est, cum de passione timoris ageretur.

IIª-IIae q. 19 a. 2 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod Damascenus dividit timorem secundum quod est passio animae. Haec autem divisio timoris attenditur in ordine ad Deum, ut dictum est.

IIª-IIae q. 19 a. 2 ad 2

Ad secundum dicendum quod bonum morale praecipue consistit in conversione ad Deum, malum autem morale in aversione a Deo. Et ideo omnes praedicti timores vel important bonum morale vel malum. Sed timor naturalis praesupponitur bono et malo morali. Et ideo non connumeratur inter istos timores.

IIª-IIae q. 19 a. 2 ad 3

Ad tertium dicendum quod habitudo servi ad dominum est per potestatem domini servum sibi subiicientis, sed habitudo filii ad patrem, vel uxoris ad virum, est e converso per affectum filii se subdentis patri vel uxoris se coniungentis viro unione amoris. Unde timor filialis et castus ad idem pertinent, quia per caritatis amorem Deus pater noster efficitur, secundum illud Rom. VIII, accepistis spiritum adoptionis filiorum, in quo clamamus, abba, pater; et secundum eandem caritatem dicitur etiam sponsus noster, secundum illud II ad Cor. XI, despondi vos uni viro, virginem castam exhibere Christo. Timor autem servilis ad aliud pertinet, quia caritatem in sua ratione non includit.

IIª-IIae q. 19 a. 2 ad 4

Ad quartum dicendum quod praedicti tres timores respiciunt poenam sed diversimode. Nam timor mundanus sive humanus respicit poenam a Deo avertentem, quam quandoque inimici Dei infligunt vel comminantur. Sed timor servilis et initialis respiciunt poenam per quam homines attrahuntur ad Deum, divinitus inflictam vel comminatam. Quam quidem poenam principaliter timor servilis respicit, timor autem initialis secundario.

IIª-IIae q. 19 a. 2 ad 5

Ad quintum dicendum quod eadem ratione homo a Deo avertitur propter timorem amittendi bona mundana, et propter timorem amittendi incolumitatem proprii corporis, quia bona exteriora ad corpus pertinent. Et ideo uterque timor hic pro eodem computatur, quamvis mala quae timentur sint diversa, sicut et bona quae concupiscuntur. Ex qua quidem diversitate provenit diversitas peccatorum secundum speciem, quibus tamen omnibus commune est a Deo abducere.

  Drucken   Fehler melden
  • Text anzeigen
  • Bibliographische Angabe
  • Scans dieser Version
Editionen dieses Werks
Summa theologiae
Übersetzungen dieses Werks
Summe der Theologie

Inhaltsangabe

Theologische Fakultät, Patristik und Geschichte der alten Kirche
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Impressum
Datenschutzerklärung