IX.
[IX 10] Et quoniam ostendimus quomodo possit dici solus pater quia non nisi ipse ibi pater, consideranda est illa sententia qua dicitur deum verum solum non esse patrem solum sed patrem et filium et spiritum sanctum. Si quis enim interroget pater solus utrum sit deus, quomodo respondebitur non esse nisi forte ita dicamus esse quidem patrem deum sed non eum esse solum deum, esse autem solum deum patrem et filium et spiritum sanctum? Sed quid agimus de illo testimonio domini? Patri enim dicebat et patrem nominaverat ad quem loquebatur cum ait: Haec est autem vita aeterna, ut cognoscant te unum verum deum. Quod quidem Arriani sic solent accipere quasi non sit filius deus verus. Quibus exclusis videndum est an intellegere cogamur cum dictum est patri: Ut cognoscant te unum verum deum, tamquam hoc insinuare voluerit quia et solus pater deus verus est, ne non intellegeremus deum nisi ipsa tria simul, patrem et filium et spiritum sanctum. Num ergo ex domini testimonio et patrem unum verum deum dicimus et filium unum verum deum et spiritum sanctum unum verum deum, et simul patrem et filium et spiritum sanctum, id est simul ipsam trinitatem, non tres veros deos sed unum verum deum? An quoniam addidit et quem misisti Iesum Christum, subaudiendum est ‚unum verum deum‘; et ordo verborum est: ‚ut te et quem misisti Iesum Christum cognoscant unum verum deum‘? Cur ergo tacuit de spiritu sancto? An quoniam consequens est ut ubicumque nominatur unum tanta pace uni adhaerens ut per hanc utrumque unum sit, iam ex hoc intellegatur etiam ipsa pax quamvis non commemoretur? Nam et illo loco apostolus videtur quasi praetermittere spiritum sanctum, et tamen ibi intellegitur ubi ait: Omnia vestra; nos autem Christi; Christus autem dei; et iterum: Caput mulieris vir; caput viri Christus; caput autem Christi deus. Sed rursus si deus non nisi omnia simul tria, quomodo caput Christi deus, id est caput Christi trinitas, cum in trinitate sit Christus ut sit trinitas? An quod est pater cum filio, caput est ei quod est solus filius? Cum filio enim pater deus; solus autem filius Christus est maxime quia iam verbum caro factum loquitur secundum quam humilitatem eius etiam maior est pater sicut dicit: Quoniam pater maior me est, ut hoc ipsum deum esse quod illi cum patre unum est caput sit hominis mediatoris quod ipse solus est. Si enim mentem recte dicimus principale hominis, id est tamquam caput humanae substantiae, cum ipse homo cum mente sit homo, cur non multo congruentius multoque magis verbum cum patre quod simul deus est caput est Christi, quamvis Christus homo nisi cum verbo quod caro factum est intellegi non possit? Sed hoc, ut iam diximus, aliquanto diligentius postea considerabimus. Nunc autem aequalitas trinitatis et una eademque substantia, quantum breviter potuimus, demonstrata est ut, quoquo modo se habeat ista quaestio quam discutiendam acriore intentione distulimus, nihil impediat quominus fateamur summam aequalitatem patris et filii et spiritus sancti.
