• Home
  • Works
  • Introduction Guide Collaboration Sponsors / Collaborators Copyrights Contact Imprint
Bibliothek der Kirchenväter
Search
DE EN FR
Works Thomas Aquinas (1225-1274)

Edition Hide
Summa theologiae

Articulus 3

Iª-IIae q. 42 a. 3 arg. 1

Ad tertium sic proceditur. Videtur quod timor possit esse de malo culpae. Dicit enim Augustinus, super canonicam Ioan., quod timore casto timet homo separationem a Deo. Sed nihil separat nos a Deo nisi culpa; secundum illud Isaiae LIX. Peccata vestra diviserunt inter vos et Deum vestrum. Ergo timor potest esse de malo culpae.

Iª-IIae q. 42 a. 3 arg. 2

Praeterea, Tullius dicit, in IV de Tusculanis quaest., quod de illis timemus, cum futura sunt, de quorum praesentia tristamur. Sed de malo culpae potest aliquis dolere vel tristari. Ergo etiam malum culpae aliquis potest timere.

Iª-IIae q. 42 a. 3 arg. 3

Praeterea, spes timori opponitur. Sed spes potest esse de bono virtutis, ut patet per philosophum in IX Ethic. Et apostolus dicit, ad Gal. V, confido de vobis in domino, quod nihil aliud sapietis. Ergo etiam timor potest esse de malo culpae.

Iª-IIae q. 42 a. 3 arg. 4

Praeterea, verecundia est quaedam species timoris, ut supra dictum est. Sed verecundia est de turpi facto. Quod est malum culpae. Ergo et timor.

Iª-IIae q. 42 a. 3 s. c.

Sed contra est quod philosophus dicit, in II Rhetoric., quod non omnia mala timentur, puta si aliquis erit iniustus, aut tardus.

Iª-IIae q. 42 a. 3 co.

Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est, sicut obiectum spei est bonum futurum arduum quod quis potest adipisci; ita timor est de malo futuro arduo quod non potest de facili vitari. Ex quo potest accipi quod id quod omnino subiacet potestati et voluntati nostrae, non habet rationem terribilis, sed illud solum est terribile, quod habet causam extrinsecam. Malum autem culpae propriam causam habet voluntatem humanam. Et ideo proprie non habet rationem terribilis. Sed quia voluntas humana ab aliquo exteriori potest inclinari ad peccandum; si illud inclinans habeat magnam vim ad inclinandum, secundum hoc poterit esse timor de malo culpae, inquantum est ab exteriori causa, puta cum aliquis timet commorari in societate malorum, ne ab eis ad peccandum inducatur. Sed proprie loquendo, in tali dispositione magis timet homo seductionem quam culpam secundum propriam rationem, idest inquantum est voluntaria, sic enim non habet ut timeatur.

Iª-IIae q. 42 a. 3 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod separatio a Deo est quaedam poena consequens peccatum, et omnis poena aliquo modo est ab exteriori causa.

Iª-IIae q. 42 a. 3 ad 2

Ad secundum dicendum quod tristitia et timor in uno conveniunt, quia utrumque est de malo, differunt autem in duobus. In uno quidem, quia tristitia est de malo praesenti, timor de malo futuro. In alio vero, quia tristitia, cum sit in concupiscibili, respicit malum absolute, unde potest esse de quocumque malo, sive parvo sive magno. Timor vero, cum sit in irascibili, respicit malum cum quadam arduitate seu difficultate, quae tollitur, inquantum aliquid subiacet voluntati. Et ideo non omnia timemus quae sunt futura, de quibus tristamur cum sunt praesentia, sed aliqua, quae scilicet sunt ardua.

Iª-IIae q. 42 a. 3 ad 3

Ad tertium dicendum quod spes est de bono quod quis potest adipisci. Potest autem aliquis adipisci bonum vel per se, vel per alium, et ideo spes potest esse de actu virtutis, qui est in potestate nostra constitutus. Sed timor est de malo quod non subiacet nostrae potestati, et ideo semper malum quod timetur, est a causa extrinseca. Bonum autem quod speratur, potest esse et a causa intrinseca, et a causa extrinseca.

Iª-IIae q. 42 a. 3 ad 4

Ad quartum dicendum quod, sicut supra dictum est, verecundia non est timor de actu ipso peccati, sed de turpitudine vel ignominia quae consequitur ipsum, quae est a causa extrinseca.

Translation Hide
Summe der Theologie

Dritter Artikel. Das Übel der Schuld ist nicht Gegenstand der Furcht.

a) Dagegen sagt: I. Augustin (in Joan. tract. 9.): „Mit keuscher Furcht scheut der Mensch die Trennung von Gott,“ die doch von der Schuld herrührt nach Isai. 59.: „Euere Sünden haben geschieden zwischen euch und Gott.“ II. Cicero sagt (4. de Tuscul.): „Das fürchten wir, wenn es droht, worüber wir trauern, wenn es da ist.“ Wir können aber trauern über unsere Sünden. III. Die Hoffnung ist entgegengesetzt der Furcht. Die Hoffnung kann sich aber auf das Gute der Tugend richten nach Aristoteles (9 Ethic. 4.) und nach Galat. 5.: „Ich vertraue auf euch im Herrn; daß euch nichts Anderes gefällt.“ Also kann man die Schuld fürchten. IV. Die Scham ist eine Gattung der Furcht. Sie hat aber zum Gegenstande das Unehrbare; also die Schuld. Auf der anderen Seite sagt Aristoteles (2 Rhet. 5.): „Nicht alle Übel werden gefürchtet; z. B. wenn jemand ungerecht sein wird oder nachlässig.“

b) Ich antworte, die Furcht habe zum Gegenstande das mit Schwierigkeiten verknüpfte zukünftige Übel, was man mit Leichtigkeit nicht vermeiden kann; im Gegensatze zur Hoffnung. Was also in unserer Gewalt ist, das wird nicht gefürchtet; sondern furchtbar ist nur ein Übel, das eine Ursache hat.welche außerhalb unserer selbst sich findet. Die Schuld aber hängt von unserem Willen ab; und so hat sie nicht den Charakter des Furchtbaren. Weil jedoch der Wille von einer außen befindlichen Ursache zum Bösen hingeneigt werden kann, so kann danach eine Furcht herrschen vor dem Übel der Schuld, insofern diese äußere Ursache eine große Gewalt hat, um den Willen zu sich hinzuneigen. So z. B. kann jemand fürchten, in der Gesellschaft der Bösen zu bleiben, damit er nicht zum Sündigen verleitet werde. Eigentlich aber fürchtet dann der Mensch mehr die Verführung wie die wirkliche Sünde, insoweit diese nämlich freiwillig ist.

c) I. Die Trennung von Gott ist eine der Sünde folgende Strafe. II. Die Trauer und Furcht haben das gemeinsam, daß sie zum Gegenstande das Übel haben; jene freilich das gegenwärtige, diese das zukünftige. Die Trauer jedoch geht auf das Übel als solches ohne weitere Bestimmung; und ist deshalb in der Begehrkraft. Die Furcht aber geht auf das Übel mit Rücksicht auf Schwierigkeiten, die natürlich dadurch selber gehoben sind, daß etwas dem freien Willen unterliegt. Nicht also alles Künftige fürchten wir, was wir als Gegenwärtiges betrauern; sondern das schwere Übel. III. Die Hoffnung berücksichtigt das Gute; entweder an sich oder insofern es mit Hilfe anderer erreichbar ist. Also die Hoffnung kann sich auf den Tugendakt erstrecken, der in unserer Gewalt ist mit Hilfe der Gnade Gottes. Die Furcht aber erstreckt sich auf das Übel, welches unserer Macht nicht unterliegt; und deshalb ist ein gefurchtstes Übel immer von einer außenstehenden Ursache, während das gehoffte Gute sowohl von der inneren Ursache kommen kann, wie von einer äußeren. IV. Die Scham bezieht sich nicht auf das Unehrbare selber im inneren Akte der Sünde; sondern auf die Schande und den Schimpf, der von außen kommt.

  Print   Report an error
  • Show the text
  • Bibliographic Reference
  • Scans for this version
Editions of this Work
Summa theologiae
Translations of this Work
Summe der Theologie

Contents

Faculty of Theology, Patristics and History of the Early Church
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Imprint
Privacy policy