Edition
Hide
Summa theologiae
Articulus 3
Iª-IIae q. 48 a. 3 arg. 1
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod ira non impediat rationem. Illud enim quod est cum ratione, non videtur esse rationis impedimentum. Sed ira est cum ratione, ut dicitur in VII Ethic. Ergo ira non impedit rationem.
Iª-IIae q. 48 a. 3 arg. 2
Praeterea, quanto magis impeditur ratio, tanto diminuitur manifestatio. Sed philosophus dicit in VII Ethic., quod iracundus non est insidiator, sed manifestus. Ergo ira non videtur impedire usum rationis, sicut concupiscentia; quae est insidiosa, ut ibidem dicitur.
Iª-IIae q. 48 a. 3 arg. 3
Praeterea, iudicium rationis evidentius fit ex adiunctione contrarii, quia contraria iuxta se posita magis elucescunt. Sed ex hoc etiam crescit ira, dicit enim philosophus, in II Rhetoric., quod magis homines irascuntur, si contraria praeexistunt, sicut honorati si dehonorentur; et sic de aliis. Ergo ex eodem et ira crescit, et iudicium rationis adiuvatur. Non ergo ira impedit iudicium rationis.
Iª-IIae q. 48 a. 3 s. c.
Sed contra est quod Gregorius dicit, in V Moral., quod ira intelligentiae lucem subtrahit, cum mentem permovendo confundit.
Iª-IIae q. 48 a. 3 co.
Respondeo dicendum quod mens vel ratio quamvis non utatur organo corporali in suo proprio actu; tamen, quia indiget ad sui actum quibusdam viribus sensitivis, quorum actus impediuntur corpore perturbato; necesse est quod perturbationes corporales etiam iudicium rationis impediant, sicut patet in ebrietate et somno. Dictum est autem quod ira maxime facit perturbationem corporalem circa cor, ita ut etiam usque ad exteriora membra derivetur. Unde ira, inter ceteras passiones, manifestius impedit iudicium rationis; secundum illud Psalmi XXX, conturbatus est in ira oculus meus.
Iª-IIae q. 48 a. 3 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod a ratione est principium irae, quantum ad motum appetitivum, qui est formalis in ira. Sed perfectum iudicium rationis passio irae praeoccupat quasi non perfecte rationem audiens, propter commotionem caloris velociter impellentis, quae est materialis in ira. Et quantum ad hoc, impedit iudicium rationis.
Iª-IIae q. 48 a. 3 ad 2
Ad secundum dicendum quod iracundus dicitur esse manifestus, non quia manifestum sit sibi quid facere debeat, sed quia manifeste operatur, non quaerens aliquam occultationem. Quod partim contingit propter impedimentum rationis, quae non potest discernere quid sit occultandum et quid manifestandum, nec etiam excogitare occultandi vias. Partim vero est ex ampliatione cordis, quae pertinet ad magnanimitatem, quam facit ira, unde et de magnanimo philosophus dicit, in IV Ethic., quod est manifestus oditor et amator et manifeste dicit et operatur. Concupiscentia autem dicitur esse latens et insidiosa, quia, ut plurimum, delectabilia quae concupiscuntur, habent turpitudinem quandam et mollitiem, in quibus homo vult latere. In his autem quae sunt virilitatis et excellentiae, cuiusmodi sunt vindictae, quaerit homo manifestus esse.
Iª-IIae q. 48 a. 3 ad 3
Ad tertium dicendum quod, sicut dictum est, motus irae a ratione incipit, et ideo secundum idem appositio contrarii ad contrarium adiuvat iudicium rationis, et auget iram. Cum enim aliquis habet honorem vel divitias, et postea incurrit alicuius detrimentum, illud detrimentum apparet maius, tum propter vicinitatem contrarii; tum quia erat inopinatum. Et ideo causat maiorem tristitiam, sicut etiam magna bona ex inopinato venientia, causant maiorem delectationem. Et secundum augmentum tristitiae praecedentis, consequenter augetur et ira.
Translation
Hide
Summe der Theologie
Dritter Artikel. Der Zorn hindert im höchsten Grade den Gebrauch der Vernunft.
a) Dagegen: I. Der Zorn ist mit der Vernunft; also hindert er nicht die Vernunft. II. Je mehr die Vernunft gehindert wird, desto minder wird das Offenbarsein. Aristoteles aber (7 Ethic. 6.) sagt: „Der Zornige ist nicht wie im Hinterhalte, sondern offenbar.“ Der Zorn also hindert nicht die Vernunft, wie dies die Begierde thut, die „wie im Hinterhalte ist.“ III. Das Urteil der Vernunft wird um so augenscheinlicher, wenn man das Gegenteil daneben stellt; denn „Gegensätze nebeneinander gestellt, beleuchten sich gegenseitig.“ Von da her aber wächst der Zorn. Denn (2 Rhet. 2.) „mehr erzürnen sich die Menschen, wenn sie vorher das Gegenteil gewesen sind; wie z. B. wenn sie vorher in hohen Ehren standen und jetzt in Unehren sind.“ Also von derselben Thatsache, von der erwähnten Eigentümlichkeit des Gegensatzes aus, wächst der Zorn, und wird klarer das Urteil der Vernunft. Somit hindert der Zorn jedenfalls nicht die Vernunft, da ja die gleiche Ursache beide kräftigt. Auf der anderen Seite sagt Gregor der Große (moral. 5, 30.): „Der Zorn entzieht der Vernunft ihr Licht, weil er den Geist verwirrend beschämt macht.“
b) Ich antworte; die Vernunft bedarf wohl für ihre eigene Thätigkeit, für die Erkenntnis des Allgemeinen, nicht eines körperlichen Organs. Weil sie aber, damit ihr einzelner Gegenstand ihr vorgestellt werde, gewisser Sinneskräfte bedarf, deren Thätigkeit durch körperliche Verwirrung gestört wird, so ist es notwendig, daß solche körperliche Verwirrung auch die Thätigkeit der Vernunft stört, wie das beim Schlafe und bei der Trunkenheit offenbar ist. Der Zorn aber macht sehr große Verwirrungen um das Herz herum, so daß er auch in den äußeren Gliedern sichtbar wird. Also unter allen Leidenschaftenstört der Zorn offenbarer das Urteil der Vernunft; wie Ps. 30. gesagt wird: „Im Zorne ist mein Auge trübe geworden.“
c) I. Von der Vernunft her ist der Beginn und das Princip des Zornes, soweit es auf die maßgebende Bewegung im begehrenden Teile ankommt, nämlich auf den formalen Teil. Das vollkommene Endurteil der Vernunft aber wird gestört durch den Zorn, der da nicht vollkommen auf die Vernunft hört wegen der heftig antreibenden Bewegung der Wärme, was ja das materiale, bestimmbare Moment im Zorne bildet; und danach stört er das Urteil der Vernunft. II. Der Zornige wird als „offenbar“ bezeichnet, nicht weil es ihm selber offenbar wäre, was er thun muß; sondern weil er „offen“ vorgeht und kein Verbergen sucht Dies geschieht teilweise wegen der Störung der Vernunft, so daß er nicht weiß, was zu verbergen oder was offenbar zu machen ist und auch nicht genügend Wege ausdenken kann, um etwas zu verbergen; und teilweise kommt dies aus der Erweiterung des Herzens, die zur Großmut gehört und diese macht eben der Zorn. Deshalb sagt Aristoteles (4 Ethic. 3.) vom Großmütigen: „Offen haßt er und offen liebt er, offen spricht und wirkt er.“ Die Begierlichkeit aber wird als „im Hinterhalte liegend“ bezeichnet; denn zum größten Teile schließt das Begehrte etwas Unanständiges in sich ein, in dem der Mensch verborgen sein will. Wo es aber Manneskraft gilt und hervorragende Würde, wie bei der Rache z. B., da sucht der Mensch „offenbar“ zu sein. III. Die Bewegung fängt von der Vernunft an; und deshalb befördert das Danebenstellen des Gegensatzes zum Gegensatze das Urteil der Vernunft und vermehrt den Zorn. Wenn nämlich jemand zu Schaden kommt, nachdem er Ehren und Reichtümer besessen, so erscheint dieser Schaden größer wegen des Gegensatzes und wegen des Unvorhergesehenen und so verursacht mehr Trauer; wie auch höhere Güter, die unverhofft kommen, mehr Ergötzen verbreiten. Und gemäß der Vermehrung der Trauer wird größer der Zorn.