Edition
Hide
Summa theologiae
Articulus 1
Iª-IIae q. 58 a. 1 arg. 1
Ad primum sic proceditur. Videtur quod omnis virtus sit moralis. Virtus enim moralis dicitur a more, idest consuetudine. Sed omnium virtutum actus consuescere possumus. Ergo omnis virtus est moralis.
Iª-IIae q. 58 a. 1 arg. 2
Praeterea, philosophus dicit, in II Ethic., quod virtus moralis est habitus electivus in medietate rationis consistens. Sed omnis virtus videtur esse habitus electivus, quia actus cuiuslibet virtutis possumus ex electione facere. Omnis etiam virtus aliqualiter in medio rationis consistit, ut infra patebit. Ergo omnis virtus est moralis.
Iª-IIae q. 58 a. 1 arg. 3
Praeterea, Tullius dicit, in sua rhetorica, quod virtus est habitus in modum naturae, rationi consentaneus. Sed cum omnis virtus humana ordinetur ad bonum hominis, oportet quod sit consentanea rationi, cum bonum hominis sit secundum rationem esse, ut Dionysius dicit. Ergo omnis virtus est moralis.
Iª-IIae q. 58 a. 1 s. c.
Sed contra est quod philosophus dicit, in I Ethic., dicentes de moribus, non dicimus quoniam sapiens vel intelligens; sed quoniam mitis vel sobrius. Sic igitur sapientia et intellectus non sunt morales. Quae tamen sunt virtutes, sicut supra dictum est. Non ergo omnis virtus est moralis.
Iª-IIae q. 58 a. 1 co.
Respondeo dicendum quod ad huius evidentiam, considerare oportet quid sit mos, sic enim scire poterimus quid sit moralis virtus. Mos autem duo significat. Quandoque enim significat consuetudinem, sicut dicitur Act. XV, nisi circumcidamini secundum morem Moysi, non poteritis salvi fieri. Quandoque vero significat inclinationem quandam naturalem, vel quasi naturalem, ad aliquid agendum, unde etiam et brutorum animalium dicuntur aliqui mores; unde dicitur II Machab. XI, quod leonum more irruentes in hostes, prostraverunt eos. Et sic accipitur mos in Psalmo LXVII, ubi dicitur, qui habitare facit unius moris in domo. Et hae quidem duae significationes in nullo distinguuntur, apud Latinos, quantum ad vocem. In Graeco autem distinguuntur, nam ethos, quod apud nos morem significat, quandoque habet primam longam, et scribitur per eta, Graecam litteram; quandoque habet primam correptam, et scribitur per epsilon. Dicitur autem virtus moralis a more, secundum quod mos significat quandam inclinationem naturalem, vel quasi naturalem, ad aliquid agendum. Et huic significationi moris propinqua est alia significatio, qua significat consuetudinem, nam consuetudo quodammodo vertitur in naturam, et facit inclinationem similem naturali. Manifestum est autem quod inclinatio ad actum proprie convenit appetitivae virtuti, cuius est movere omnes potentias ad agendum, ut ex supradictis patet. Et ideo non omnis virtus dicitur moralis, sed solum illa quae est in vi appetitiva.
Iª-IIae q. 58 a. 1 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod obiectio illa procedit de more, secundum quod significat consuetudinem.
Iª-IIae q. 58 a. 1 ad 2
Ad secundum dicendum quod omnis actus virtutis potest ex electione agi, sed electionem rectam agit sola virtus quae est in appetitiva parte animae, dictum est enim supra quod eligere est actus appetitivae partis. Unde habitus electivus, qui scilicet est electionis principium, est solum ille qui perficit vim appetitivam, quamvis etiam aliorum habituum actus sub electione cadere possint.
Iª-IIae q. 58 a. 1 ad 3
Ad tertium dicendum quod natura est principium motus, sicut dicitur in II Physic. Movere autem ad agendum proprium est appetitivae partis. Et ideo assimilari naturae in consentiendo rationi, est proprium virtutum quae sunt in vi appetitiva.
Translation
Hide
Summe der Theologie
Erster Artikel. Nicht jede Tugend ist eine moralische.
a) Das Gegenteil erhellt aus Folgendem: I. „Moralische“ Tugend wird eine Tugend genannt, wie man etwa sagen würde „sittliche Tugend“; also von der Sitte, von der Gewohnheit her. An alle Tugendakte aber können wir uns gewöhnen. Also jede Tugend ist eine moralische. II. Aristoteles sagt (2 Ethic. 6.): „Die moralische Tugend ist ein Zustand, kraft dessen man gemäß jener Mitte wählt, welche von der Vernunft festgestellt wird.“ Dies ist aber bei jeder Tugend der Fall. III. Cicero sagt (Rhet. 2. de inv.): „Die Tugend ist ein Zustand, der nach Weise der Natur existiert und der Vernunft gemäß ist.“ Jede Tugend aber ist auf das Beste des Menschen gerichtet und entspricht somit der Vernunft. Also jede ist moralisch. Auf der anderen Seite schreibt Aristoteles (1 Ethic. c. ult.): „Wenn wir nun von den Sitten sprechen, so sprechen wir nicht von einem Weisen und Verständigen, sondern von einem Sanften und Nüchternen.“ Also ist Weisheit und Verständnis keine moralische Tugend. Es sind dies aber Tugenden. Also nicht jede Tugend ist eine moralische.
b) Ich antworte; hier müsse zuerst erklärt werden, was das sei „mos“, „Sitte“. Es bezeichnet nämlich dieser Ausdruck bisweilen eine bloße Gewohnheit; wie Act. 15.: „Wenn ihr nicht beschnitten werden seceundum morem Moysi, also nach der von Moses stammenden Gewohnheit.“ Bisweilen aber bezeichnet dies eine gewisse Hinneigung zu etwas, und zwar manchmal eine mit der Natur gegebene und manchmal eine gleichsam natürliche. So sprechen wir von „mores“, von „Sitten“ der Tiere; wie bei 2 Makkab. 11.: „Nach der Sitte der Löwen stürzten sie auf die Feinde und warfen sie nieder; more leonum.“ Und so steht es Ps. 6 : „Der da macht, daß die im Hause wohnen gleiche Sitte haben;“ habitare facit unius moris in domo. Die Griechen unterscheiden auch im Ausdrucke die beiden Bezeichnungen, indem sie ἤθος schreiben oder ἔθος. Nun wird von einer moralischen oder sittlichen Tugend gesprochen, insoweit das „mos“ oder „Sitte“ als Hinneigung zu etwas aufgefaßt wird. Dieser Bedeutung steht jedoch die andere ganz nahe; denn die Gewohnheit wird zur zweiten Natur und macht so eine Hinneigung, die der Natur ähnlich ist. Nun ist es offenbar, daß eine Hinneigung nur dem begehrenden Teile zukommt; dem es gebührt, alle anderen Vermögen in Thätigkeit zu setzen, daß jedes in seiner Weise wirke. Nur also die Tugenden im begehrenden Teile werden „moralische“ genannt.
c) I. Der Einwurf geht von der Bezeichnung „Gewohnheit“ aus. II. Jeder Tugendakt kann aus freier Auswahl heraus gewirkt werden. Die rechte Auswahl aber wird von der Tugend allein verliehen, welche im begehrenden Teile sich findet. Denn oben (Kap. 13, Art. 1.) ist gesagt worden, Wählen sei Sache des begehrenden Teiles. Ein Zustand, um die rechte Auswahl zu treffen, der also das Princip des freien Wählens ist, kann demgemäß nur jener sein, der das begehrende Vermögen vollendet; obgleich auch die Thätigkeiten anderer Zustände Gegenstand der freien Wahl sein können. III. „Die Natur ist das im Dinge befindliche Princip für die Bewegung,“ heißt es 2 Physic. Bewegen aber zum Wirken hin ist eigen dem begehrenden Teile. Ähnlich werden der Natur also dadurch daß man der Vernunft gemäß handelt, ist eigen den Tugenden, die im begehrenden Vermögen sind.