• Home
  • Works
  • Introduction Guide Collaboration Sponsors / Collaborators Copyrights Contact Imprint
Bibliothek der Kirchenväter
Search
DE EN FR
Works Thomas Aquinas (1225-1274)

Edition Hide
Summa theologiae

Articulus 1

Iª-IIae q. 59 a. 1 arg. 1

Ad primum sic proceditur. Videtur quod virtus moralis sit passio. Medium enim est eiusdem generis cum extremis. Sed virtus moralis est medium inter passiones. Ergo virtus moralis est passio.

Iª-IIae q. 59 a. 1 arg. 2

Praeterea, virtus et vitium, cum sint contraria, sunt in eodem genere. Sed quaedam passiones vitia esse dicuntur, ut invidia et ira. Ergo etiam quaedam passiones sunt virtutes.

Iª-IIae q. 59 a. 1 arg. 3

Praeterea, misericordia quaedam passio est, est enim tristitia de alienis malis, ut supra dictum est. Hanc autem Cicero, locutor egregius, non dubitavit appellare virtutem; ut Augustinus dicit, in IX de Civ. Dei. Ergo passio potest esse virtus moralis.

Iª-IIae q. 59 a. 1 s. c.

Sed contra est quod dicitur in II Ethic., quod passiones neque virtutes sunt neque malitiae.

Iª-IIae q. 59 a. 1 co.

Respondeo dicendum quod virtus moralis non potest esse passio. Et hoc patet triplici ratione. Primo quidem, quia passio est motus quidam appetitus sensitivi, ut supra dictum est. Virtus autem moralis non est motus aliquis, sed magis principium appetitivi motus, habitus quidam existens. Secundo quia passiones ex seipsis non habent rationem boni vel mali. Bonum enim vel malum hominis est secundum rationem, unde passiones, secundum se consideratae, se habent et ad bonum et ad malum, secundum quod possunt convenire rationi vel non convenire. Nihil autem tale potest esse virtus, cum virtus solum ad bonum se habeat, ut supra dictum est. Tertio quia, dato quod aliqua passio se habeat solum ad bonum, vel solum ad malum, secundum aliquem modum; tamen motus passionis, inquantum passio est, principium habet in ipso appetitu, et terminum in ratione, in cuius conformitatem appetitus tendit. Motus autem virtutis est e converso, principium habens in ratione et terminum in appetitu, secundum quod a ratione movetur. Unde in definitione virtutis moralis dicitur, in II Ethic., quod est habitus electivus in medietate consistens determinata ratione, prout sapiens determinabit.

Iª-IIae q. 59 a. 1 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod virtus, secundum suam essentiam, non est medium inter passiones, sed secundum suum effectum, quia scilicet inter passiones medium constituit.

Iª-IIae q. 59 a. 1 ad 2

Ad secundum dicendum quod, si vitium dicatur habitus secundum quem quis male operatur, manifestum est quod nulla passio est vitium. Si vero dicatur vitium peccatum, quod est actus vitiosus, sic nihil prohibet passionem esse vitium, et e contrario concurrere ad actum virtutis; secundum quod passio vel contrariatur rationi, vel sequitur actum rationis.

Iª-IIae q. 59 a. 1 ad 3

Ad tertium dicendum quod misericordia dicitur esse virtus, idest virtutis actus, secundum quod motus ille animi rationi servit, quando scilicet ita praebetur misericordia, ut iustitia conservetur, sive cum indigenti tribuitur, sive cum ignoscitur poenitenti, ut Augustinus dicit ibidem. Si tamen misericordia dicatur aliquis habitus quo homo perficitur ad rationabiliter miserendum, nihil prohibet misericordiam sic dictam esse virtutem. Et eadem est ratio de similibus passionibus.

Translation Hide
Summe der Theologie

Erster Artikel. Die moralische Tugend ist nicht Leidenschaft.

a) Dies scheint jedoch. Denn: I. Was in der Mitte steht ist derselben Art zugehörig wie die äußersten Endpunkte. Die moralische Tugend aber hält die Mitte ein zwischen den Leidenschaften. Also ist sie selber Leidenschaft. II. Tugend und Laster gehören der nämlichen Seinsart an. Manche Leidenschaften aber gelten als Laster; wie Neid und Zorn. Also sind andere Leidenschaften Tugenden. III. Das Mitleid ist eine Leidenschaft; denn es ist „Leid mit der Trauer anderer“, wie Kap. 35, Art. 8. gesagt worden. „Cicero aber“ so Augustin (9. de civ. Dei 5.) „ein ausgezeichneter Redner, trug kein Bedenken, das Mitleid oder die Barmherzigkeit Tugend zu nennen.“ Auf der anderen Seite sagt Aristoteles (2 Ethic. 5.): „Die Leidenschaften sind weder Tugenden noch Laster.“

b) Ich antworte, keine moralische Tugend kann Leidenschaft sein. Denn: 1. Die Leidenschaft ist eine Bewegung oder Thätigkeit im sinnlichen Begehren; die moralische Tugend aber ist keine Thätigkeit, sondern vielmehr als Zustand dastehend Princip für Thätigsein. 2. Die Leidenschaften haben von sich aus weder den Charakter des Guten noch den des Bösen; denn dies hängt von dem Verhältnisse zur Vernunft ab, so daß, sind die Leidenschaften der Vernunft gemäß, sie gut sind; weichen sie von dieser Richtschnur ab, so sind sie schlecht. Die Tugend aber ist immer nur auf das Gute gerichtet, ist also wesentlich etwas Gutes. 3. Vorausgesetzt auch daß eine Leidenschaft nur zum Guten hingewendet sei oder nur zum Bösen, so hat sie doch, insoweit sie Leidenschaft ist, ihren Beginn im sinnlichen Begehren selber und höchstens ihren Abschluß in der Vernunft, der sie gleichförmig zu sein verlangt. Die Tugend aber hat den Beginn in der Vernunft und den Abschluß im Begehren, soweit dieses von der Vernunft aus in Thätigkeit gesetzt ist. Deshalb sagt Aristoteles „die moralische Tugend sei ein Zustand, um eine gute Auswahl zu treffen, je nachdem der Weise die Mitte, welche die Vernunft einhält, festgesetzt hat.“

c) I. In ihrer Wirkung betrachtet stellt die Tugend die richtige Mitte auf zwischen den Leidenschaften; nicht ihrem Wesen nach. II. Wenn Laster ein Zustand heißt, vermittelst dessen jemand schlecht handelt, so ist keine Leidenschaft Laster. Wenn aber Laster genannt wird die Sünde als lasterhafte Thätigkeit, so kann eine Leidenschaft Laster genannt werden, je nachdem sie der Vernunft entgegen ist. III. Mitleid wird Tugend genannt als tugendhafter Akt, „je nachdem der Vernunft jene Bewegung oder Thätigkeit dient; sei es daß Barmherzigkeit gewährt wird, um der Gerechtigkeit zu dienen, sei es um dem Bedürftigen mitzuteilen, sei es um dem Reuigen zu verzeihen,“ sagt Augu stin. (I. c.) Wird jedoch Barmherzigkeit ein Zustand genannt, gemäß dem der Mensch vollendet wird, um vernunftgemäß Erbarmung zu üben, so ist das eine Tugend; und dasselbe gilt von ähnlichen Leidenschaften.

  Print   Report an error
  • Show the text
  • Bibliographic Reference
  • Scans for this version
Editions of this Work
Summa theologiae
Translations of this Work
Summe der Theologie

Contents

Faculty of Theology, Patristics and History of the Early Church
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Imprint
Privacy policy