• Home
  • Works
  • Introduction Guide Collaboration Sponsors / Collaborators Copyrights Contact Imprint
Bibliothek der Kirchenväter
Search
DE EN FR
Works Thomas Aquinas (1225-1274)

Edition Hide
Summa theologiae

Articulus 2

Iª-IIae q. 92 a. 2 arg. 1

Ad secundum sic proceditur. Videtur quod legis actus non sint convenienter assignati in hoc quod dicitur quod legis actus est imperare, vetare, permittere et punire. Lex enim omnis praeceptum commune est, ut legisconsultus dicit. Sed idem est imperare quod praecipere. Ergo alia tria superfluunt.

Iª-IIae q. 92 a. 2 arg. 2

Praeterea, effectus legis est ut inducat subditos ad bonum, sicut supra dictum est. Sed consilium est de meliori bono quam praeceptum. Ergo magis pertinet ad legem consulere quam praecipere.

Iª-IIae q. 92 a. 2 arg. 3

Praeterea, sicut homo aliquis incitatur ad bonum per poenas, ita etiam et per praemia. Ergo sicut punire ponitur effectus legis, ita etiam et praemiare.

Iª-IIae q. 92 a. 2 arg. 4

Praeterea, intentio legislatoris est ut homines faciat bonos, sicut supra dictum est. Sed ille qui solo metu poenarum obedit legi, non est bonus, nam timore servili, qui est timor poenarum, etsi bonum aliquis faciat, non tamen bene aliquid fit, ut Augustinus dicit. Non ergo videtur esse proprium legis quod puniat.

Iª-IIae q. 92 a. 2 s. c.

Sed contra est quod Isidorus dicit, in V Etymol., omnis lex aut permittit aliquid, ut, vir fortis praemium petat. Aut vetat, ut, sacrarum virginum nuptias nulli liceat petere. Aut punit, ut, qui caedem fecerit, capite plectatur.

Iª-IIae q. 92 a. 2 co.

Respondeo dicendum quod, sicut enuntiatio est rationis dictamen per modum enuntiandi, ita etiam lex per modum praecipiendi. Rationis autem proprium est ut ex aliquo ad aliquid inducat. Unde sicut in demonstrativis scientiis ratio inducit ut assentiatur conclusioni per quaedam principia, ita etiam inducit ut assentiatur legis praecepto per aliquid. Praecepta autem legis sunt de actibus humanis, in quibus lex dirigit, ut supra dictum est. Sunt autem tres differentiae humanorum actuum. Nam sicut supra dictum est, quidam actus sunt boni ex genere, qui sunt actus virtutum, et respectu horum, ponitur legis actus praecipere vel imperare; praecipit enim lex omnes actus virtutum, ut dicitur in V Ethic. Quidam vero sunt actus mali ex genere, sicut actus vitiosi, et respectu horum, lex habet prohibere. Quidam vero ex genere suo sunt actus indifferentes, et respectu horum, lex habet permittere. Et possunt etiam indifferentes dici omnes illi actus qui sunt vel parum boni vel parum mali. Id autem per quod inducit lex ad hoc quod sibi obediatur, est timor poenae, et quantum ad hoc, ponitur legis effectus punire.

Iª-IIae q. 92 a. 2 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod, sicut cessare a malo habet quandam rationem boni, ita etiam prohibitio habet quandam rationem praecepti. Et secundum hoc, large accipiendo praeceptum, universaliter lex praeceptum dicitur.

Iª-IIae q. 92 a. 2 ad 2

Ad secundum dicendum quod consulere non est proprius actus legis, sed potest pertinere etiam ad personam privatam, cuius non est condere legem. Unde etiam apostolus, I ad Cor. VII, cum consilium quoddam daret, dixit, ego dico, non dominus. Et ideo non ponitur inter effectus legis.

Iª-IIae q. 92 a. 2 ad 3

Ad tertium dicendum quod etiam praemiare potest ad quemlibet pertinere, sed punire non pertinet nisi ad ministrum legis, cuius auctoritate poena infertur. Et ideo praemiare non ponitur actus legis, sed solum punire.

Iª-IIae q. 92 a. 2 ad 4

Ad quartum dicendum quod per hoc quod aliquis incipit assuefieri ad vitandum mala et ad implendum bona propter metum poenae, perducitur quandoque ad hoc quod delectabiliter et ex propria voluntate hoc faciat. Et secundum hoc, lex etiam puniendo perducit ad hoc quod homines sint boni.

Translation Hide
Summe der Theologie

Zweiter Artikel. Die Thätigkeiten, welche dem Gesetze eigen sind.

a) Es scheint nicht, daß dies die Thätigkeiten eines Gesetzes sind: Gebieten, Verbieten, Erlauben, Bestrafen. Denn: I. Jedes Gesetz ist eine Vorschrift. Also genügt das „Gebieten“ als seine Thätigkeit; die anderen drei sind überflüssig. II. Das Gesetz macht gut. Der Rat aber betrifft ein größeres Gut wie der Befehl. Also wäre da besser gesetzt: „Raten“ wie „Befehlen“. III. Wie „Strafen“ hätte auch „Belohnen“ gesetzt werden müssen; denn dadurch wird man ebenfalls zum Guten angetrieben. IV. Wer nur aus Furcht vor Strafe gehorcht, der ist nicht gut; und das Gesetz will doch den Menschen gut machen. Denn „wenn auch jemand aus knechtischer Furcht, also aus Furcht vor Strafe, etwas Gutes macht, so macht er es doch nicht gut“ sagt Augustin. (Enchir. 121.) Also kommt es dem Gesetze nicht zu, daß es strafe. Auf der anderen Seite sagt Isidor (5 Etymol. 19.): „Jedes Gesetz erlaubt entweder etwas, wie daß der starke Mann nach Belohnung strebt; oder es verbietet etwas, wie daß man gottgeweihte Jungfrauen heirate; oder es straft, wie daß der Mörder am Leben gestraft werde.“

b) Ich antworte; wie der Satz eine Vorschrift der Vernunft ist in der Weise des Aussprechens, so das Gesetz in der Weise des Vorschreibens. Der Vernunft aber ist es eigen, daß sie aus dem Einen etwas Anderes ableite. Wie also in der beweisenden Wissenschaft die Vernunft dazu führt, daß man kraft einzelner Principien den Schlußfolgerungen zustimme, so führt sie auch dazu, daß man der Vorschrift des Gesetzes folge kraft gewisser Mittel. Nun sind die einen von den menschlichen Thätigkeiten gut von ihrer „Art“ aus, die Akte der Tugenden nämlich; und rücksichtlich derer wird von seiten des Gesetzes die Wirksamkeit des Gebietens oder Befehlens entfaltet, denn „das Gesetz befiehlt alle Thätigkeiten, die tugendhaft sind.“ 5 Ethic. 1. Andere Akte sind schlecht von ihrer „Art“ aus; und rücksichtlich derer gilt als Wirksamkeit des Gesetzes das Verbieten. Rücksichtlich jener Thätigkeiten, die an sich betrachtet indifferent sind, hat das Gesetz das Erlauben. Die Mittel aber, deren sich das Gesetz bedient, um zu seiner Befolgung anzuleiten, bestehen in den Strafen.

c) I. Mit dem Bösen aufhören, das hat in etwa den Charakter des Guten; und so hat auch das Verbieten in etwa den Charakter des Befehlens, wenn man nämlich den Ausdruck „Befehlen“ weit nimmt. II. „Raten“ ist keine Wirksamkeit des Gesetzes; sondern kommt mehr einer Privatperson zu. Deshalb sagt Paulus (1. Kor. 7.), da er einen Rat geben will: „Das sage ich, nicht der Herr.“ III. Das „Belohnen“ kann auch jeder Privatperson zukommen. Bestrafen aber gehört nur dem Diener des Gesetzes zu, kraft dessen Autorität die Strafe aufgelegt wird. „Belohnen“ also ist keine dem Gesetze eigene Wirksamkeit. IV. Die Furcht vor der Strafe im Beginne führt manchmal dazu, daß man am Ende mit Vergnügen das Gebotene macht; und so führt auch die Strafe dazu, die Menschen gut zu machen.

  Print   Report an error
  • Show the text
  • Bibliographic Reference
  • Scans for this version
Editions of this Work
Summa theologiae
Translations of this Work
Summe der Theologie

Contents

Faculty of Theology, Patristics and History of the Early Church
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Imprint
Privacy policy