• Home
  • Works
  • Introduction Guide Collaboration Sponsors / Collaborators Copyrights Contact Imprint
Bibliothek der Kirchenväter
Search
DE EN FR
Works Thomas Aquinas (1225-1274)

Edition Hide
Summa theologiae

Articulus 9

IIª-IIae q. 19 a. 9 arg. 1

Ad nonum sic proceditur. Videtur quod timor non sit donum spiritus sancti. Nullum enim donum spiritus sancti opponitur virtuti, quae etiam est a spiritu sancto, alioquin spiritus sanctus esset sibi contrarius. Sed timor opponitur spei, quae est virtus. Ergo timor non est donum spiritus sancti.

IIª-IIae q. 19 a. 9 arg. 2

Praeterea, virtutis theologicae proprium est quod Deum habeat pro obiecto. Sed timor habet Deum pro obiecto, inquantum Deus timetur. Ergo timor non est donum, sed virtus theologica.

IIª-IIae q. 19 a. 9 arg. 3

Praeterea, timor ex amore consequitur. Sed amor ponitur quaedam virtus theologica. Ergo etiam timor est virtus theologica, quasi ad idem pertinens.

IIª-IIae q. 19 a. 9 arg. 4

Praeterea, Gregorius dicit, II Moral., quod timor datur contra superbiam. Sed superbiae opponitur virtus humilitatis. Ergo etiam timor sub virtute comprehenditur.

IIª-IIae q. 19 a. 9 arg. 5

Praeterea, dona sunt perfectiora virtutibus, dantur enim in adiutorium virtutum, ut Gregorius dicit, II Moral. Sed spes est perfectior timore, quia spes respicit bonum, timor malum. Cum ergo spes sit virtus, non debet dici quod timor sit donum.

IIª-IIae q. 19 a. 9 s. c.

Sed contra est quod Isaiae XI timor domini enumeratur inter septem dona spiritus sancti.

IIª-IIae q. 19 a. 9 co.

Respondeo dicendum quod multiplex est timor, ut supra dictum est. Timor autem humanus, ut dicit Augustinus, in libro de gratia et Lib. Arb., non est donum Dei, hoc enim timore Petrus negavit Christum, sed ille timor de quo dictum est, illum timete qui potest animam et corpus mittere in Gehennam. Similiter etiam timor servilis non est numerandus inter septem dona spiritus sancti, licet sit a spiritu sancto. Quia, ut Augustinus dicit, in libro de Nat. et gratia, potest habere annexam voluntatem peccandi, dona autem spiritus sancti non possunt esse cum voluntate peccandi, quia non sunt sine caritate, ut dictum est. Unde relinquitur quod timor Dei qui numeratur inter septem dona spiritus sancti est timor filialis sive castus. Dictum est enim supra quod dona spiritus sancti sunt quaedam habituales perfectiones potentiarum animae quibus redduntur bene mobiles a spiritu sancto, sicut virtutibus moralibus potentiae appetitivae redduntur bene mobiles a ratione. Ad hoc autem quod aliquid sit bene mobile ab aliquo movente, primo requiritur ut sit ei subiectum, non repugnans, quia ex repugnantia mobilis ad movens impeditur motus. Hoc autem facit timor filialis vel castus, inquantum per ipsum Deum reveremur, et refugimus nos ipsi subducere. Et ideo timor filialis quasi primum locum tenet ascendendo inter dona spiritus sancti, ultimum autem descendendo; sicut Augustinus dicit, in libro de Serm. Dom. in monte.

IIª-IIae q. 19 a. 9 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod timor filialis non contrariatur virtuti spei. Non enim per timorem filialem timemus ne nobis deficiat quod speramus obtinere per auxilium divinum, sed timemus ab hoc auxilio nos subtrahere. Et ideo timor filialis et spes sibi invicem cohaerent et se invicem perficiunt.

IIª-IIae q. 19 a. 9 ad 2

Ad secundum dicendum quod proprium et principale obiectum timoris est malum quod quis refugit. Et per hunc modum Deus non potest esse obiectum timoris, sicut supra dictum est. Est autem per hunc modum obiectum spei et aliarum virtutum theologicarum. Quia per virtutem spei non solum innitimur divino auxilio ad adipiscendum quaecumque alia bona; sed principaliter ad adipiscendum ipsum Deum, tanquam principale bonum. Et idem patet in aliis virtutibus theologicis.

IIª-IIae q. 19 a. 9 ad 3

Ad tertium dicendum quod ex hoc quod amor est principium timoris non sequitur quod timor Dei non sit habitus distinctus a caritate, quae est amor Dei, quia amor est principium omnium affectionum, et tamen in diversis habitibus perficimur circa diversas affectiones. Ideo tamen amor magis habet rationem virtutis quam timor, quia amor respicit bonum, ad quod principaliter virtus ordinatur secundum propriam rationem, ut ex supradictis patet. Et propter hoc etiam spes ponitur virtus. Timor autem principaliter respicit malum, cuius fugam importat. Unde est aliquid minus virtute theologica.

IIª-IIae q. 19 a. 9 ad 4

Ad quartum dicendum quod, sicut dicitur Eccli. X, initium superbiae hominis apostatare a Deo, hoc est nolle subdi Deo, quod opponitur timori filiali, qui Deum reveretur. Et sic timor excludit principium superbiae, propter quod datur contra superbiam. Nec tamen sequitur quod sit idem cum virtute humilitatis, sed quod sit principium eius, dona enim spiritus sancti sunt principia virtutum intellectualium et moralium, ut supra dictum est. Sed virtutes theologicae sunt principia donorum, ut supra habitum est.

IIª-IIae q. 19 a. 9 ad 5

Unde patet responsio ad quintum.

Translation Hide
Summe der Theologie

Neunter Artikel. Die Furcht Gottes ist eine Gabe des heiligen Geistes.

a) Dies wird geleugnet. Denn: I. Keine Gabe des heiligen Geistes kann zu einer Tugend im Gegensatze stehen; der heilige Geist wäre ja dann zu Sich selber im Gegensatze. Die Furcht aber steht im direkten Gegensatze zur Hoffnung. Also ist die Furcht keine Gabe des heiligen Geistes. II. Die heilige Furcht hat Gott zum Gegenstande. Also ist sie eine theologische Tugend. III. Die Furcht folgt aus der Liebe, einer theologischen Tugend. Also ist sie ebenfalls eine theologische Tugend. IV. „Die Furcht wird verliehen gegen den Hochmut,“ sagt Gregor. (2. moral. 26.) Dem Hochmut aber steht entgegen die Demut. Also gehört die Furcht zur Tugend der Demut. V. Die Gaben des heiligen Geistes sind vollendeter wie die Tugenden denn „sie werden den Tugenden zum Beistande gegeben,“ nach Gregor (l. c.) Die Hoffnung aber ist vollendeter wie die Furcht; denn sie hat zum Gegenstande das Gute und die Furcht das Übel. Also ist die Furcht keine Gabe des heiligen Geistes. Auf der anderen Seite zählt Isaias 11. sie unter den Gaben des heiligen Geistes auf.

b) Ich antworte, die Menschenfurcht sei keine Gabe des heiligen Geistes. Denn „sie war die Ursache, daß Petrus den Herrn verleugnete.“ (Aug. de gratia et lib. arbitr. 13.) Jene Furcht nun aber ist eine Gabe Gottes, von der es Matth. 10. heißt: „Jenen fürchtet, der da Seele und Leib in die Hölle stürzen kann.“ Die knechtische Furcht ist wohl vom heiligen Geiste; aber sie ist keine Gabe des heiligen Geistes. (Aug. de nat. et gratia 57.) Denn sie kann verbunden sein mit dem Willen zu sündigen; was bei den Gaben des heiligen Geistes nicht der Fall ist, da sie niemals ohne die heilige Liebe im Menschen sich finden. Die Furcht als Gabe des heiligen Geistes also ist die keusche Furcht oder die kindliche. Denn (I., II. Kap. 68, Art. 1 und 3) die Gaben des heiligen Geistes sind gewisse zuständliche Vollendungen der Seelenvermögen, kraft deren diese sich durchaus geeignet finden, leicht vom heiligen Geiste in Thätigkeit gesetzt zu werden; wie etwa durch die moralischen Tugenden die begehrenden Vermögen geeignet werden, leicht in Thätigkeit zu kommen durch die Anleitung von der Vernunft aus. Dazu aber, daß etwas in den Zustand gelange, leicht in Thätigkeit gesetzt werden zu können von einer bewegenden Kraft aus, wird zuerst erfordert, daß das betreffende Bewegliche oder das in Bewegung zu setzende Subjekt nicht der Bewegung widerstreite, weil ein solcher Widerstreit des Beweglichen mit Rücksicht auf die bewegende Kraft für die Bewegung ein Hindernis ist. Dies nun, die Hebung des Widerstreites im thätigen Subjekt, besorgt die kindliche Furcht, kraft deren wir vor Gott Ehrfurcht haben und davor zurückschrecken, uns selbst zu verführen. Deshalb hält die Furcht Gottes gewissermaßen die erste Stelle inne unter den Gaben des heiligen Geistes im Aufsteigen, die letzte im Hinabsteigen; nach Augustin. (serm. Dom. in monte 4.)

c) I. Die Hoffnung und die Furcht hängen innig miteinander zusammen und vollenden sich gegenseitig. Denn durch die Furcht fürchten wir nicht, daß uns das mangle, was wir kraft des göttlichen Beistandes zu erlangen hoffen; sondern wir fürchten, uns dem göttlichen Beistände zu entziehen. II. Der hauptsächliche und eigentliche Gegenstand der Furcht ist das Übel, was jemand flieht. Und so ist Gott nicht Gegenstand der Furcht. In dieser Weise, als erstrebenswertes Gut nämlich, ist Er unmittelbar der Gegenstand der theologischen Tugenden. Denn kraft der Tugend der Hoffnung stützen wir uns nicht allein deshalb auf den göttlichen Beistand, damit wir etwelche andere Güter erlangen, sondern an erster Stelle, damit wir Gott besitzen. III. Die Liebe ist wohl das Princip der Furcht. Aber daraus folgt nicht, die Furcht sei kein von der heiligen Liebe verschiedener Zustand. Denn die Liebe ist das Princip aller Zuneigungen der Seele; und doch wird die Seele durch verschiedene Zustände in ihren verschiedenen Neigungen vollendet. Die Liebe hat jedoch deshalb mehr den Charakter der Tugend, weil sie direkt auf das Gute sich richtet, worauf ja gemäß ihrem Wesen die Tugend überhaupt geht; und deshalb ist auch die Hoffnung eine wirkliche Tugend. Die Furcht aber richtet sich in erster Linie auf das Übel und dies erheischt Fliehen; sie ist also etwas weniger als eine theologische Tugend. IV. Die Furcht schließt das Princip des Hochmuts aus, welches ist „abfallen von Gott.“ (Ekkle. 10.) Denn sie lehrt, Gott zu fürchten und Ihm Unterthan zu sein. Deshalb ist die Furcht nicht dasselbe wie die Demut, sondern deren Princip. Die Gaben des heiligen Geistes nämlich sind Principien der Tugenden in der Vernunft und der moralischen Tugenden; die theologischen Tugenden aber sind die Principien der Gaben. (I., II. Kap. 68 und 69.) V. Damit beantwortet.

  Print   Report an error
  • Show the text
  • Bibliographic Reference
  • Scans for this version
Editions of this Work
Summa theologiae
Translations of this Work
Summe der Theologie

Contents

Faculty of Theology, Patristics and History of the Early Church
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Imprint
Privacy policy