• Home
  • Works
  • Introduction Guide Collaboration Sponsors / Collaborators Copyrights Contact Imprint
Bibliothek der Kirchenväter
Search
DE EN FR
Works Thomas Aquinas (1225-1274)

Edition Hide
Summa theologiae

Articulus 4

IIª-IIae q. 47 a. 4 arg. 1

Ad quartum sic proceditur. Videtur quod prudentia non sit virtus. Dicit enim Augustinus, in I de Lib. Arb., quod prudentia est appetendarum et vitandarum rerum scientia. Sed scientia contra virtutem dividitur; ut patet in praedicamentis. Ergo prudentia non est virtus.

IIª-IIae q. 47 a. 4 arg. 2

Praeterea, virtutis non est virtus. Sed artis est virtus; ut philosophus dicit, in VI Ethic. Ergo ars non est virtus. Sed in arte est prudentia, dicitur enim II Paral. II de Hiram quod sciebat caelare omnem sculpturam, et adinvenire prudenter quodcumque in opere necessarium est. Ergo prudentia non est virtus.

IIª-IIae q. 47 a. 4 arg. 3

Praeterea, nulla virtus potest esse immoderata. Sed prudentia est immoderata, alioquin frustra diceretur in Prov. XXIII, prudentiae tuae pone modum. Ergo prudentia non est virtus.

IIª-IIae q. 47 a. 4 s. c.

Sed contra est quod Gregorius, in II Moral., prudentiam, temperantiam, fortitudinem et iustitiam dicit esse quatuor virtutes.

IIª-IIae q. 47 a. 4 co.

Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est cum de virtutibus in communi ageretur, virtus est quae bonum facit habentem et opus eius bonum reddit. Bonum autem potest dici dupliciter, uno modo, materialiter, pro eo quod est bonum; alio modo, formaliter, secundum rationem boni. Bonum autem, inquantum huiusmodi, est obiectum appetitivae virtutis. Et ideo si qui habitus sunt qui faciant rectam considerationem rationis non habito respectu ad rectitudinem appetitus, minus habent de ratione virtutis, tanquam ordinantes ad bonum materialiter, idest ad id quod est bonum non sub ratione boni, plus autem habent de ratione virtutis habitus illi qui respiciunt rectitudinem appetitus, quia respiciunt bonum non solum materialiter, sed etiam formaliter, idest id quod est bonum sub ratione boni. Ad prudentiam autem pertinet, sicut dictum est, applicatio rectae rationis ad opus, quod non fit sine appetitu recto. Et ideo prudentia non solum habet rationem virtutis quam habent aliae virtutes intellectuales; sed etiam habet rationem virtutis quam habent virtutes morales, quibus etiam connumeratur.

IIª-IIae q. 47 a. 4 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod Augustinus ibi large accepit scientiam pro qualibet recta ratione.

IIª-IIae q. 47 a. 4 ad 2

Ad secundum dicendum quod philosophus dicit artis esse virtutem, quia non importat rectitudinem appetitus, et ideo ad hoc quod homo recte utatur arte, requiritur quod habeat virtutem, quae faciat rectitudinem appetitus. Prudentia autem non habet locum in his quae sunt artis, tum quia ars ordinatur ad aliquem particularem finem; tum quia ars habet determinata media per quae pervenitur ad finem. Dicitur tamen aliquis prudenter operari in his quae sunt artis per similitudinem quandam, in quibusdam enim artibus, propter incertitudinem eorum quibus pervenitur ad finem, necessarium est consilium, sicut in medicinali et in navigatoria, ut dicitur in III Ethic.

IIª-IIae q. 47 a. 4 ad 3

Ad tertium dicendum quod illud dictum sapientis non est sic intelligendum quasi ipsa prudentia sit moderanda, sed quia secundum prudentiam est aliis modus imponendus.

Translation Hide
Summe der Theologie

Vierter Artikel. Die Klugheit ist eine Tugend.

a) Dies scheint nicht. Denn: I. Augustin schreibt (1. de lib. arbitr. 13.): „Die Klugheit ist das Wissen von dem, was man erstreben oder vermeiden soll.“ Die Tugend aber ist an sich kein Wissen. II. Die Kunst ist keine Tugend; sie kann höchstens einer Tugend dienen. Von Hiram aber heißt es (2. Paralip. 2.), „er hätte gewußt alle Schnitzarbeiten und klug zu erfinden, was für das betreffende Werk notwendig war.“ III. Keine Tugend ist maßlos. Das ist aber an sich die Klugheit; sonst würde Prov. 13. nicht ermahnt werden: „Setze ein Maß deiner Klugheit.“ Auf der anderen Seite sagt Gregor (2. moral. 27.), die Klugheit, die Mäßigkeit, die Stärke, die Gerechtigkeit seien vier Tugenden.

b) Ich antworte, „die Tugend mache gut den, der sie hat; und macht gut sein Werk.“ „Gut“ nun wird genannt im materialen Sinne das Gewirkte oder das Werk selbst, und im formalen Sinne, das was im Werke den Charakter des Guten gerade bestimmt und abgrenzt. Das Gute nun ist an sich (formal) Gegenstand des Begehrens. Wenn also Zustände wohl in der Vernunft das rechte Urteil befördern, aber nichts in sich haben, um das Begehren zu einem geraden, rechten zu machen; so haben sie minder teil an der Tugend. Denn sie lenken wohl hin auf das, was im materialen Sinne etwas Gutes ist, und ordnen dies; aber sie lenken nicht darauf hin unter demformalen Gesichtspunkte des Guten. Mehr also an Tugend haben jene Zustände, welche auch das Begehren regeln und sonach machen, daß man das Gute als Gutes erstrebt. Der Klugheit nun gehört es zu, den rechten Grund oder die rechte Richtschnur, wie sie in der Vernunft sich findet, anzuwenden auf das Wirken, was ohne ein geregeltes Begehren nicht statthaben kann. Die Klugheit also schließt nicht nur jene Art der Vollendung in sich ein, welche den Tugenden in der Vernunft zukommt; sondern hat auch den Charakter einer moralischen Tugend, zu welchen sie ja gerechnet wird.

c) I. Augustin nimmt Wissen im weiten Sinne für jede Richtschnur der Vernunft. II. Die Kunst setzt nicht voraus das Geregeltsein im Begehren. Daß der Mensch also der Kunst, die er hat, sich recht bediene, dies setzt eine wirkliche Tugend voraus, welche das Begehren zu einem geregelten macht. Die Klugheit aber fällt nicht in jenen Bereich, wozu die Kunst gehört; sowohl weil die Kunst immer einen besonderen beschränkten Zweck hat als auch weil nur durch bestimmte Mittel sie zu ihrem Zwecke gelangt. Man sagt deshalb, es arbeite jemand klug in seiner Kunst, auf Grund einer gewissen Ähnlichkeit. In manchen Künsten jedoch ist Beratung notwendig wegen der Unzuverlässigkeit dessen, was dem Zwecke dient; wie in der Arzneikunde und der Schiffahrtskunde, nach 3 Ethic. 3. III. Nicht die Klugheit selber soll ein Maß erhalten, sondern gemäß, der Klugheit sollen alle anderen Tugenden gemessen und geregelt werden.

  Print   Report an error
  • Show the text
  • Bibliographic Reference
  • Scans for this version
Editions of this Work
Summa theologiae
Translations of this Work
Summe der Theologie

Contents

Faculty of Theology, Patristics and History of the Early Church
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Imprint
Privacy policy