• Home
  • Works
  • Introduction Guide Collaboration Sponsors / Collaborators Copyrights Contact Imprint
Bibliothek der Kirchenväter
Search
DE EN FR
Works Thomas Aquinas (1225-1274)

Edition Hide
Summa theologiae

Articulus 4

Iª q. 31 a. 4 arg. 1

Ad quartum sic proceditur. Videtur quod dictio exclusiva possit adiungi termino personali, etiam si praedicatum sit commune. Dicit enim dominus, ad patrem loquens, Ioan. XVII, ut cognoscant te, solum Deum verum. Ergo solus pater est Deus verus.

Iª q. 31 a. 4 arg. 2

Praeterea, Matth. XI dicitur, nemo novit filium nisi pater; quod idem significat ac si diceretur, solus pater novit filium. Sed nosse filium est commune. Ergo idem quod prius.

Iª q. 31 a. 4 arg. 3

Praeterea, dictio exclusiva non excludit illud quod est de intellectu termini cui adiungitur, unde non excludit partem, neque universale, non enim sequitur, solus Socrates est albus, ergo manus eius non est alba; vel, ergo homo non est albus. Sed una persona est in intellectu alterius, sicut pater in intellectu filii, et e converso. Non ergo per hoc quod dicitur, solus pater est Deus, excluditur filius vel spiritus sanctus. Et sic videtur haec locutio esse vera.

Iª q. 31 a. 4 arg. 4

Praeterea, ab Ecclesia cantatur, tu solus altissimus, Iesu Christe.

Iª q. 31 a. 4 s. c.

Sed contra, haec locutio, solus pater est Deus, habet duas expositivas, scilicet, pater est Deus, et, nullus alius a patre est Deus. Sed haec secunda est falsa, quia filius alius est a patre, qui est Deus. Ergo et haec est falsa, solus pater est Deus. Et sic de similibus.

Iª q. 31 a. 4 co.

Respondeo dicendum quod, cum dicimus, solus pater est Deus, haec propositio potest habere multiplicem intellectum. Si enim solus ponat solitudinem circa patrem, sic est falsa, secundum quod sumitur categorematice. Secundum vero quod sumitur syncategorematice, sic iterum potest intelligi multipliciter. Quia si excludat a forma subiecti, sic est vera, ut sit sensus, solus pater est Deus, idest, ille cum quo nullus alius est pater, est Deus. Et hoc modo exponit Augustinus, in VI de Trin., cum dicit, solum patrem dicimus, non quia separatur a filio vel spiritu sancto; sed hoc dicentes, significamus quod illi simul cum eo non sunt pater. Sed hic sensus non habetur ex consueto modo loquendi, nisi intellecta aliqua implicatione, ut si dicatur, ille qui solus dicitur pater, est Deus. Secundum vero proprium sensum, excludit a consortio praedicati. Et sic haec propositio est falsa, si excludit alium masculine, est autem vera, si excludit aliud neutraliter tantum, quia filius est alius a patre, non tamen aliud; similiter et spiritus sanctus. Sed quia haec dictio solus respicit proprie subiectum, ut dictum est, magis se habet ad excludendum alium quam aliud. Unde non est extendenda talis locutio; sed pie exponenda, sicubi inveniatur in authentica Scriptura.

Iª q. 31 a. 4 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod, cum dicimus, te solum Deum verum, non intelligitur de persona patris, sed de tota Trinitate, ut Augustinus exponit. Vel, si intelligatur de persona patris, non excluduntur aliae personae, propter essentiae unitatem, prout ly solus excludit tantum aliud, ut dictum est.

Iª q. 31 a. 4 ad 2

Et similiter dicendum est ad secundum. Cum enim aliquid essentiale dicitur de patre, non excluditur filius vel spiritus sanctus, propter essentiae unitatem. Tamen sciendum est quod in auctoritate praedicta, haec dictio nemo non idem est quod nullus homo, quod videtur significare vocabulum (non enim posset excipi persona patris), sed sumitur, secundum usum loquendi, distributive pro quacumque rationali natura.

Iª q. 31 a. 4 ad 3

Ad tertium dicendum quod dictio exclusiva non excludit illa quae sunt de intellectu termini cui adiungitur, si non differunt secundum suppositum, ut pars et universale. Sed filius differt supposito a patre, et ideo non est similis ratio.

Iª q. 31 a. 4 ad 4

Ad quartum dicendum quod non dicimus absolute quod solus filius sit altissimus, sed quod solus sit altissimus cum spiritu sancto, in gloria Dei patris.

Translation Hide
Summe der Theologie

Vierter Artikel. Das Verhältnis der göttlichen Personen zum Ausdrucke: allein.

a) Es scheint, daß der Ausdruck „allein“ oder ein ähnlicher, der die Gemeinsamkeit ausschließt, mit einer Bezeichnung des Persönlichen in Gott verbunden werden könne, obgleich vom Prädikat das Gemeinsame bezeichnet werde. Denn: I. Der Herr sagt, zum Vater sprechend (Joh. 17, 3.): „Damit sie Dich erkennen, den alleinigen wahren Gott.“ Also der Vater allein ist wahrer Gott. „Wahrer Gott“ bezeichnet aber das Gemeinsame. II. Ähnlich heißt es Matth. 11, 27.: „Niemand kennt den Sohn, außer der Vater.“ Also der Vater allein kennt den Sohn. Den Sohn kennen aber ist etwas Gemeinsames. III. Die ausschließende Redeweise schließt nicht jenes aus, was zum
Verständnisse des Subjekts gehört, zu dem es hinzugefügt erscheint. Weder den Teil noch den allgemeinen Gattungsbegriff schließt ein solches Wort aus. Denn wem ich z. B. sage: Sokrates ist weiß; so folgt daraus nicht: Die Hand des Sokrates ist nicht weiß; oder: Der Mensch ist nicht weiß. Die Hand nämlich sowohl als Teil wie der Mensch als allgemeiner Gattungsbegriff des Sokrates gehören zum Verständnisse dieses letzteren. Zum Verständnisse des Vaters aber gehört der Sohn und umgekehrt. Dadurch also, daß gesagt wird: Der Vater allein ist Gott, wird weder der Sohn noch der heilige Geist ausgeschlossen. Und so scheint eine solche Redeweise
richtig zu sein. IV. Von der Kirche wird gesungen: „Du allein der Höchste, Jesus Christus.“ Auf der anderen Seite hat dieser Satz: „Der Vater allein ist Gott“ zu seiner Erklärung zwei Sätze notwendig; nämlich: „Der Vater ist Gott“ und „Kein Anderer als der Vater ist Gott“. Dieser zweite Erklärungssatz aber ist falsch, denn der Sohn ist ein anderer wie der Vater und ist Gott. Also dies und ähnliches ist falsch: „Der Vater allein ist Gott.“

b) Ich antworte; wenn wir sagen: „Der Vater allein ist Gott,“ so kann dieser Satz in vielfacher Weise aufgefaßt werden. Soll nämlich das. „allein“ ausdrücken, der Vater sei einsam für sich allein, so ist dies falsch im „kategorematischen“ Sinne als einfaches, aus sich heraus bezeichnendes Prädikat von der einzelnen Person des Vaters. Wird das „allein“ im „synkategorematischen“ Sinne als einfacher Zusatz zu „Vater“ in Beziehung auf das Prädikat genommen, so kann das „allein“ nur rein von der Form des Subjekts ausschließen, die Gottheit nämlich dem zuschreiben, mit welchem niemand das Vatersein gemeinsam hat; so daß der Sinn wäre: Der Vater allein, d. h. jener, mit dem zusammen niemand anders, der da allein Vater ist, der ist Gott. Und so ist der Satz wahr. In dieser Weise spricht Augustin <6. de Trin. cap. 6.): „Wir sagen: der Vater allein; nicht weil Er getrennt wäre vom Sohne oder vom heiligen Geiste; sondern wir bezeichnen damit, daß diese mit Ihm das Vatersein nicht gemeinsam haben.“ Dieser Sinn aber folgt nicht aus dem gewöhnlichen Sprachgebrauche; wenn nicht jenes mitverstanden wird: „Jener, der allein Vater genannt wird, ist Gott.“ Nach dem gewöhnlichen Sprachgebrauche schließt das „allein“, in dieser Weise gebraucht, es vielmehr aus, daß das Prädikat noch anderen zukomme. Und nach dieser Seite hin also ist der Satz falsch, wenn er einen „Anderen“ ausschließt vom Gottsein; er ist richtig, wenn er etwas „Anderes“ ausschließt vom Gottsein. Denn der Sohn ist ein „Anderer“ wie der Vater; nicht aber etwas „Anderes“; und dasselbe gilt vom heiligen Geiste. Weil nun der Ausdruck „allein“ eigentlich das Subjekt, den Vater hier, berücksichtigt, so kommt es ihm vielmehr zu, einen „Anderen“ auszuschließen vom Gottsein wie etwas „Anderes“. Und daher sind solche Ausdrucksweisen nicht auszudehnen und willkürlich zu gebrauchen, sondern vielmehr gemäß der Wahrheit irgendwie zu erklären, wenn sie sich in den hei-ligM oder sonstigen maßgebenden Schriften finden.

c) Wenn wir sagen: „Dich, den alleinigen wahren Gott,“ so bezieht sich dies auf die ganze Dreieinigkeit. (Augustinus 6. de Trin. cap. 9.) Oder wenn es von der Person des Vaters verstanden wird, so werden auf Grund des einen gemeinsamen göttlichen Wesens die anderen Personen nicht ausgeschlossen; insofern das „alleinig“ nur „das Andere“ (aliud) ausschließt. II. Dasselbe gilt als Antwort auf den zweiten Einwurf. Denn wird etwas zum Wesen Gehöriges vom Vater ausgesagt, so gilt dies auf Grund der Einheit des Wesens auch vom Sohne und dem heiligen Geiste. Das „niemand“ in dieser Stelle ist somit nicht gleichbedeutend mit „kein Mensch“, könnte ja doch dann die Person des Vaters nicht ausgenommen werden, so daß es hieße: „Kein Mensch kennt den Sohn, wie der Vater, die erste Person in der Gottheit.“ Das „niemand“ wird vielmehr nach diesem Sprachgebrauche im allgemeinen für jede vernünftige Natur genommen; also, „wie der Vater kraft seiner vernünftigen (göttlichen, den drei Personen gemeinsamen) Natur.“ III. Eine ausschließende Redeweise schließt allerdings nicht jene Dinge aus, welche im Verständnisse des Subjekts, zu dem das ausschließende Wort hinzugesetzt ist, enthalten sind, wie z. B. den Teil oder den allgemeinen Gattungsbegriff. Wohl aber schließt eine solche Redeweise jenes aus, was subjeketiv, nämlich dem Für-sich-bestehen oder der Person nach, verschieden ist vom Subjekte. Der Sohn aber unterscheidet sich der Person nach vom Vater; und deshalb ist der Einwurf ungerechtfertigt. IV. Die Kirche singt im Gloria, „daß der Sohn allein der Höchste sei;“ jedoch „zusammen mit dem heiligen Geiste in der Herrlichkeit des Vaters“.

  Print   Report an error
  • Show the text
  • Bibliographic Reference
  • Scans for this version
Editions of this Work
Summa theologiae
Translations of this Work
Summe der Theologie

Contents

Faculty of Theology, Patristics and History of the Early Church
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Imprint
Privacy policy