• Home
  • Works
  • Introduction Guide Collaboration Sponsors / Collaborators Copyrights Contact Imprint
Bibliothek der Kirchenväter
Search
DE EN FR
Works Thomas Aquinas (1225-1274)

Edition Hide
Summa theologiae

Articulus 6

Iª-IIae q. 14 a. 6 arg. 1

Ad sextum sic proceditur. Videtur quod inquisitio consilii procedat in infinitum. Consilium enim est inquisitio de particularibus, in quibus est operatio. Sed singularia sunt infinita. Ergo inquisitio consilii est infinita.

Iª-IIae q. 14 a. 6 arg. 2

Praeterea, sub inquisitione consilii cadit considerare non solum quid agendum sit, sed etiam quomodo impedimenta tollantur. Sed quaelibet humana actio potest impediri, et impedimentum tolli potest per aliquam rationem humanam. Ergo in infinitum remanet quaerere de impedimentis tollendis.

Iª-IIae q. 14 a. 6 arg. 3

Praeterea, inquisitio scientiae demonstrativae non procedit in infinitum, quia est devenire in aliqua principia per se nota, quae omnimodam certitudinem habent. Sed talis certitudo non potest inveniri in singularibus contingentibus, quae sunt variabilia et incerta. Ergo inquisitio consilii procedit in infinitum.

Iª-IIae q. 14 a. 6 s. c.

Sed contra, nullus movetur ad id ad quod impossibile est quod perveniat, ut dicitur in I de caelo. Sed infinitum impossibile est transire. Si igitur inquisitio consilii sit infinita, nullus consiliari inciperet. Quod patet esse falsum.

Iª-IIae q. 14 a. 6 co.

Respondeo dicendum quod inquisitio consilii est finita in actu ex duplici parte, scilicet ex parte principii, et ex parte termini. Accipitur enim in inquisitione consilii duplex principium. Unum proprium, ex ipso genere operabilium, et hoc est finis, de quo non est consilium, sed supponitur in consilio ut principium, ut dictum est. Aliud quasi ex alio genere assumptum sicut et in scientiis demonstrativis una scientia supponit aliqua ab alia, de quibus non inquirit. Huiusmodi autem principia quae in inquisitione consilii supponuntur, sunt quaecumque sunt per sensum accepta, utpote quod hoc sit panis vel ferrum; et quaecumque sunt per aliquam scientiam speculativam vel practicam in universali cognita, sicut quod moechari est a Deo prohibitum, et quod homo non potest vivere nisi nutriatur nutrimento convenienti. Et de istis non inquirit consiliator. Terminus autem inquisitionis est id quod statim est in potestate nostra ut faciamus. Sicut enim finis habet rationem principii, ita id quod agitur propter finem, habet rationem conclusionis. Unde id quod primo agendum occurrit, habet rationem ultimae conclusionis, ad quam inquisitio terminatur. Nihil autem prohibet consilium potentia infinitum esse, secundum quod in infinitum possunt aliqua occurrere consilio inquirenda.

Iª-IIae q. 14 a. 6 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod singularia non sunt infinita actu, sed in potentia tantum.

Iª-IIae q. 14 a. 6 ad 2

Ad secundum dicendum quod, licet humana actio possit impediri, non tamen semper habet impedimentum paratum. Et ideo non semper oportet consiliari de impedimento tollendo.

Iª-IIae q. 14 a. 6 ad 3

Ad tertium dicendum quod in singularibus contingentibus potest aliquid accipi certum, etsi non simpliciter, tamen ut nunc, prout assumitur in operatione. Socratem enim sedere non est necessarium, sed eum sedere, dum sedet, est necessarium. Et hoc per certitudinem accipi potest.

Translation Hide
Summe der Theologie

Sechster Artikel. Das Beratschlagen kann nicht ins Endlose gehen.

a) Dagegen spricht: I. Das Beratschlagen ist ein Untersuchen über Einzelheiten, mit denen sich ja das menschliche Wirken befaßt. Solche Einzelheiten aber sind endlos. II. Das Untersuchen, was der Ratschlag erheischt, berücksichtigt auch, wie das zu Wirkende gehindert werden kann; dies aber kann bis ins Endlose gehen. III. Das Untersuchen des beweisenden Wissens geht deshalb nicht ins Endlose, weil man darin auf einige von sich allein aus bekannte Principien zurückgehen muß, die allseitige Gewißheit besitzen. Eine solche Gewißheit besteht aber nicht im Bereiche der einzelnen besonderen Zufälligkeiten, welche im Gegenteil ungewiß und wandelbar sind. Also geht das Untersuchen, wie es vom Beratschlagen vorausgesetzt wird, ins Endlose. Auf der anderen Seite bewegt sich niemand dahin, wohin er unmöglich gelangen kann. (I. de coelo.) Ein Endloses kann man aber unmöglich durchmessen; man kann nicht an dessen Ende gelangen. Wäre also das Untersuchen beim Ratschlage ins Endlose gerichtet, so würde niemand zu beratschlagen beginnen.

b) Ich antworte; das vom Ratschlagen bedingte Untersuchen sei geendet von zwei Seiten her: nämlich 1. von seiten des Princips, und 2. von seiten des Abschlusses. Von seiten des Princips her besteht eine doppelte Grenze. Das eine Princip ist aus dem Bereiche des zu Bethätigenden selber entnommen, nämlich der Zweck, um dessen Erreichung willen beratschlagt und der da also bei der Beratung vorausgesetzt wird; — das andere Princip ist einem anderen Bereiche des Seins entnommen, wie ja auch in den spekulativ beweisenden Wissenschaften die eine Wissenschaft Manches voraussetzt, was die andere beweist und wie sie deshalb darüber nicht untersucht. Dergleichen Principienaber, welche im Beratschlagen vorausgesetzt werden, bildet Alles, was der Sinn wahrnimmt; z. B. daß dies Brot sei oder Eisen; — und ebenso was auch immer an allgemeinen Grundsätzen eine spekulative oder praktische Wissenschaft als zuverlässig Gekanntes überliefert, z. B. daß Ehebrechen von Gott verboten sei, daß der Mensch ohne entsprechende Nahrungsmittel nicht leben kann. Darüber untersucht der Beratschlagende nicht. Der Abschluß der Beratung aber ist das, was allsobald zu thun in unserer Gewalt ist. Denn wie der Zweck den Charakter des Princips hat, so besitzt den Charakter des Zweckdienlichen das, was wir um des Zweckes willen thun. Was also in erster Reihe als zu thun entgegentritt, das hat den Charakter des Abschlusses im Ratschlagen; da beginnt das ausführende Wirken. Das hindert jedoch nicht, daß dem Vermögen nach die Beratschlagung ins Endlose gehen kann, insofern endlos Vieles entgegentreten kann, was der Untersuchung unterworfen werden kann.

c) I. Die Einzelheiten sind wohl dem Vermögen nach, nicht aber thatsächlich endlos. II. Die menschliche Wirksamkeit kann wohl gehindert werden, nicht aber immer ist das Hindernis thatsächlich bereit. Also nicht immer darf man Rats pflegen, wie das Hindernis zu entfernen sei. III. In zufälligen Einzelheiten kann etwas, allerdings nicht unter allen Umständen, aber doch, wie es da als zu Wirkendes gerade vorliegt, als zuverlässig gewiß angenommen werden. Denn daß Sokrates sitzt, ist keine Notwendigkeit unter allen Umständen. Aber daß er, während er sitzt, eben nicht steht, sondern sitzt; — das ist notwendig und sonach mit Gewißheit ausgestattet.

  Print   Report an error
  • Show the text
  • Bibliographic Reference
  • Scans for this version
Editions of this Work
Summa theologiae
Translations of this Work
Summe der Theologie

Contents

Faculty of Theology, Patristics and History of the Early Church
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Imprint
Privacy policy