• Home
  • Works
  • Introduction Guide Collaboration Sponsors / Collaborators Copyrights Contact Imprint
Bibliothek der Kirchenväter
Search
DE EN FR
Works Thomas Aquinas (1225-1274)

Translation Hide
Summe der Theologie

Zweiter Artikel. Nur Verachtung oder Geringschätzung allein ist ein Beweggrund des Zornes.

a) Dagegen wird geltend gemacht: I. „Wenn wir Unrecht erlitten haben oder doch dies meinen, so zürnen wir,“ sagt Damascenus. (2. de orth. fide 16.) Man kann aber Unrecht leiden, ohne verachtet zu werden. Nicht also die bloße Verachtung ist Grund des Zornes. II. Ein und dasselbe ist es, nach Ehre zu streben oder zu trauern über erlittene Geringschätzung. Die Tiere nun streben nicht nach Ehre; sie zürnen aber. Also ist nicht Geringschätzung Grund allein für den Zorn. III. Aristoteles zählt (l. c.) andere Ursachen des Zornes, wie, „daß man vergessen wurde; daß man Zeichen der Freude giebt über Unglück; daß man Böses ankündigt; daß sich Hindernisse finden für die Erreichung dessen, was man will.“ Auf der anderen Seite sagt der nämliche (l. c.): „Der Zorn ist das mit Traurigkeit vermischte Bestreben zu strafen dafür, daß man ungeziemlicherweise geringgeschätzt worden ist.“

b) Ich antworte, alle Ursachen des Zornes lassen sich zurückführen auf „Geringschätzung.“ Denn es giebt drei Gattungen Geringschätzung: Verachtung; Epireasmus oder Hinderung, seinen Willen zu thun; und Schmähung; und auf diese drei Gattungen lassen sich alle Beweggründe des Zornes zurückführen. Der Grund davon ist zweifach: 1. Da der Zorn nach dem Schaden des anderen strebt unter dem Gesichtspunkte gerechter Rache, gerechte Rache aber nur statthaben kann wegen etwas zu Unrecht Geschehenen; so muß das, was zum Zorne führt immer den Charakter des Ungerechten tragen. Deshalb sagt Aristoteles (2 Rhet. 3.): „Wenn die Menschen meinen, sie seien gerechterweise verletzt worden, so zürnen sie nicht.“ Nun wird einem anderen Schaden zugefügt entweder aus Unkenntnis oder aus Leidenschaft oder als Folge freier vernünftiger Wahl. Denn, sagt Aristoteles (5 Ethic. 8.), „dann thut jemand am meisten unrecht, wenn er aus freier Wahl, mit Kenntnis also, aus Bosheit Schaden thut.“ Und deshalb zürnen wir am meisten jenen, von denen wir meinen, sie hätten vorsätzlich uns Schaden angethan. Ist uns ein Schaden angethan worden aus Unkenntnis oder aus leidenschaftlicher Erregung, dann zürnen wir entweder gar nicht oder nur wenig; denn ein solches Thätigsein verdient mehr Mitleid als Vergeltung. Wer aber vorsätzlich uns unrecht thut, der scheint das zu thun, weil er uns verachtet; und deshalb zürnen wir gegen einen derartigen am meisten. Demgemäß sagt Aristoteles: „Denen, die aus Zorn etwas gethan, zürnen wir nicht oder nur wenig; denn sie thaten es nicht aus Geringschätzung für unsere Person.“ 2. Die Geringschätzung richtet sich gegen die hervorragende Würde des Menschen; denn was die Menschen für unwürdig halten, das schätzen sie gering. (2 Rhet. 2.) Aus allen unseren Gütern aber her suchen wir irgendwie hervorzuragen. Wer also uns in irgend einem Gute Schaden anthut, der schadet diesem unserem Verlangen hervorzuragen, dem alle unsere Güter dienen; und somit gehört jeglicher solche Schaden mit zur Geringschätzung.

c) I. Aus welchem anderen Grunde auch immer der Verletzte Unrecht erleide als wie wegen Verachtung, immer mindert dies das Unrecht; nur die Verachtung vermehrt das Unrecht. II. Das Tier strebt zwar nicht nach Ehre auf Grund der Ehre; aber auch es will kraft seiner Natur ein gewisses Ansehen, ein Unterschiedensein von anderem zu seinem Vorteile; und wird zornig gegen jenen, der dieses Ansehen nicht beachtet. III. Alle jene Ursachen lassen sich zurückführen auf eine gewisse Geringschätzung. „Vergessen“ ist offenbar ein Zeichen der Geringschätzung; denn was wichtig ist behalten wir im Gedächtnisse. Ähnlich daß man sich nicht scheut, jemanden zu betrüben, indem man ihm Trauriges kündet, ist ein Zeichen der Geringschätzung. Wer ebenso über das Unglück jemandes Zeichen der Freude giebt, kümmert sich offenbar wenig um dessen Glück oder Unglück. Und auch daß einer, ohne eigenen Nutzen davon zu haben, jemanden hindert in der Erreichung dessen, was dieser will, ist kein Zeugnis dafür, daß er viel um dessen Freundschaft besorgt sei.

Edition Hide
Summa theologiae

Articulus 2

Iª-IIae q. 47 a. 2 arg. 1

Ad secundum sic proceditur. Videtur quod non sola parvipensio vel despectio sit motivum irae. Dicit enim Damascenus quod iniuriam passi, vel aestimantes pati, irascimur. Sed homo potest iniuriam pati etiam absque despectu vel parvipensione. Ergo non sola parvipensio est irae motivum.

Iª-IIae q. 47 a. 2 arg. 2

Praeterea, eiusdem est appetere honorem, et contristari de parvipensione. Sed bruta animalia non appetunt honorem. Ergo non contristantur de parvipensione. Et tamen in eis provocatur ira propter hoc quod vulnerantur, ut dicit philosophus, in III Ethic. Ergo non sola parvipensio videtur esse motivum irae.

Iª-IIae q. 47 a. 2 arg. 3

Praeterea, philosophus, in II Rhetoric., ponit multas alias causas irae, puta oblivionem, et exultationem in infortuniis, denuntiationem malorum, impedimentum consequendae propriae voluntatis. Non ergo sola parvipensio est provocativum irae.

Iª-IIae q. 47 a. 2 s. c.

Sed contra est quod philosophus dicit, in II Rhetoric., quod ira est appetitus cum tristitia punitionis, propter apparentem parvipensionem non convenienter factam.

Iª-IIae q. 47 a. 2 co.

Respondeo dicendum quod omnes causae irae reducuntur ad parvipensionem. Sunt enim tres species parvipensionis, ut dicitur in II Rhetoric., scilicet despectus, epereasmus, idest impedimentum voluntatis implendae, et contumeliatio, et ad haec tria omnia motiva irae reducuntur. Cuius ratio potest accipi duplex. Prima est, quia ira appetit nocumentum alterius, inquantum habet rationem iusti vindicativi, et ideo intantum quaerit vindictam, inquantum videtur esse iusta. Iusta autem vindicta non fit nisi de eo quod est iniuste factum, et ideo provocativum ad iram semper est aliquid sub ratione iniusti. Unde dicit philosophus, in II Rhetoric., quod si homines putaverint eos qui laeserunt, esse iuste passos, non irascuntur, non enim fit ira ad iustum. Contingit autem tripliciter nocumentum alicui inferri, scilicet ex ignorantia, ex passione, et ex electione. Tunc autem aliquis maxime iniustum facit, quando ex electione vel industria, vel ex certa malitia nocumentum infert, ut dicitur in V Ethic. Et ideo maxime irascimur contra illos quos putamus ex industria nobis nocuisse. Si enim putemus aliquos vel per ignorantiam, vel ex passione nobis intulisse iniuriam, vel non irascimur contra eos, vel multo minus, agere enim aliquid ex ignorantia vel ex passione, diminuit rationem iniuriae, et est quodammodo provocativum misericordiae et veniae. Illi autem qui ex industria nocumentum inferunt, ex contemptu peccare videntur, et ideo contra eos maxime irascimur. Unde philosophus dicit, in II Rhetoric., quod his qui propter iram aliquid fecerunt, aut non irascimur, aut minus irascimur, non enim propter parvipensionem videntur egisse. Secunda ratio est, quia parvipensio excellentiae hominis opponitur, quae enim homines putant nullo digna esse, parvipendunt, ut dicitur in II Rhetoric. Ex omnibus autem bonis nostris aliquam excellentiam quaerimus. Et ideo quodcumque nocumentum nobis inferatur, inquantum excellentiae derogat, videtur ad parvipensionem pertinere.

Iª-IIae q. 47 a. 2 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod ex quacumque alia causa aliquis iniuriam patiatur quam ex contemptu, illa causa minuit rationem iniuriae. Sed solus contemptus, vel parvipensio, rationem irae auget. Et ideo est per se causa irascendi.

Iª-IIae q. 47 a. 2 ad 2

Ad secundum dicendum quod, licet animal brutum non appetat honorem sub ratione honoris, appetit tamen naturaliter quandam excellentiam, et irascitur contra ea quae illi excellentiae derogant.

Iª-IIae q. 47 a. 2 ad 3

Ad tertium dicendum quod omnes illae causae ad quandam parvipensionem reducuntur. Oblivio enim parvipensionis est evidens signum, ea enim quae magna aestimamus, magis memoriae infigimus. Similiter ex quadam parvipensione est quod aliquis non vereatur contristare aliquem, denuntiando sibi aliqua tristia. Qui etiam in infortuniis alicuius hilaritatis signa ostendit, videtur parum curare de bono vel malo eius. Similiter etiam qui impedit aliquem a sui propositi assecutione, non propter aliquam utilitatem sibi inde provenientem, non videtur multum curare de amicitia eius. Et ideo omnia talia, inquantum sunt signa contemptus, sunt provocativa irae.

  Print   Report an error
  • Show the text
  • Bibliographic Reference
  • Scans for this version
Editions of this Work
Summa theologiae
Translations of this Work
Summe der Theologie

Contents

Faculty of Theology, Patristics and History of the Early Church
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Imprint
Privacy policy