Translation
Hide
Summe der Theologie
Dritter Artikel. Die Gerechtigkeit ist eine Tugend.
a) Dies scheint nicht. Denn: I. Luk. 17. sagt der Herr: „Wenn ihr Alles gethan habt, was ihr thun müßt, sprechet, wir sind unnütze Knechte.“ Ein Tugendwerk thun aber ist durchaus nichts Unnützes. Ambrosius nämlich schreibt (2. offic. 6.): „Nicht den Nutzen zeitlichen Gewinnes sollen wir so sehr schätzen, wie die Erlangung der Tugend.“ Also wenn jemand thut was er thun muß, nämlich aus Gerechtigkeit, so ist dies keine Tugend. II. Jedem das Seine zu teil werden lassen, gehört der Notwendigkeit an. Also ist es nicht verdienstvoll und somit kein Tugendakt. III. Jede moralische Tugend beschäftigt sich mit Handlungen. Was aber außen hergestellt wird, das ist nicht Gegenstand des Handelns, sondern des Machens, wie der Schmied die Säge macht. (9 Metaph ) Da nun die Gerechtigkeit ein Werk vollbringt, was außen, an und für sich betrachtet, gerecht ist; so ist die Gerechtigkeit keine moralische Tugend. Auf der anderen Seite zählt Gregor (3. moral. 26.) unter die vier Kardinaltugenden, „aus denen der ganze Bau des guten Werkes aufsteigt“, die Gerechtigkeit.
b) Ich antworte, die Gerechtigkeit mache die Thätigkeit des Menschen zu einer guten. Denn sie regelt dieselbe nach der gebührenden Richtschnur des vernünftigen Gleichmaßes mit Beziehung auf den anderen; weshalb Cicero sagt, „infolge der Gerechtigkeit würden die Menschen vorzugsweise als gute bezeichnet.“ (1. de offic.) Also macht die Gerechtigkeit das Werk des Menschen und diesen selber zu einem guten; und ist somit eine Tugend.
c) I. Jenem, dem der Mensch das giebt, was ihm gebührt, nützt er nichts; sondern entfernt nur dessen Schaden. Sich selbst aber nützt er, wenn er gern und von freien Stücken thut, was er soll. Deshalb sagt Sap. 8.: „Die Weisheit Gottes lehrt Mäßigkeit und Gerechtigkeit; … und nichts ist nützlicher als dieses.“ II. Die Notwendigkeit, welche aus dem Zwange folgt, ist nicht verdienstvoll. Die Notwendigkeit, welche aus den Geboten ersteht oder aus dem Bedürfnisse, den Zweck zu erreichen, ist verdienstvoll, wenn jemand freiwillig demgemäß handelt. Freilich ist da nichts Überfließendes von Verdienst, kein supererogatorium; wie Paulus sagt: „Wenn ich euch das Evangelium predige, so ist mir das kein Ruhm; denn die Notwendigkeit drängt.“ (1. Kor. 9.) III. Die Gerechtigkeit macht nicht das Andere, was außen ist, so wie die Kunst dies thut; sondern sie bedient sich dessen, was objektiv, von außen her, bereits geregelt ist.
Edition
Hide
Summa theologiae
Articulus 3
IIª-IIae q. 58 a. 3 arg. 1
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod iustitia non sit virtus. Dicitur enim Luc. XVII, cum feceritis omnia quae praecepta sunt vobis, dicite, servi inutiles sumus, quod debuimus facere fecimus. Sed non est inutile facere opus virtutis, dicit enim Ambrosius, in II de Offic., utilitatem non pecuniarii lucri aestimationem dicimus, sed acquisitionem pietatis. Ergo facere quod quis debet facere non est opus virtutis. Est autem opus iustitiae. Ergo iustitia non est virtus.
IIª-IIae q. 58 a. 3 arg. 2
Praeterea, quod fit ex necessitate non est meritorium. Sed reddere alicui quod suum est, quod pertinet ad iustitiam, est necessitatis. Ergo non est meritorium. Actibus autem virtutum meremur. Ergo iustitia non est virtus.
IIª-IIae q. 58 a. 3 arg. 3
Praeterea, omnis virtus moralis est circa agibilia. Ea autem quae exterius constituuntur non sunt agibilia, sed factibilia, ut patet per philosophum, in IX Metaphys. Cum igitur ad iustitiam pertineat exterius facere aliquod opus secundum se iustum, videtur quod iustitia non sit virtus moralis.
IIª-IIae q. 58 a. 3 s. c.
Sed contra est quod Gregorius dicit, in II Moral., quod in quatuor virtutibus, scilicet temperantia, prudentia, fortitudine et iustitia, tota boni operis structura consurgit.
IIª-IIae q. 58 a. 3 co.
Respondeo dicendum quod virtus humana est quae bonum reddit actum humanum, et ipsum hominem bonum facit. Quod quidem convenit iustitiae. Actus enim hominis bonus redditur ex hoc quod attingit regulam rationis, secundum quam humani actus rectificantur. Unde cum iustitia operationes humanas rectificet, manifestum est quod opus hominis bonum reddit. Et ut Tullius dicit, in I de Offic., ex iustitia praecipue viri boni nominantur. Unde, sicut ibidem dicit, in ea virtutis splendor est maximus.
IIª-IIae q. 58 a. 3 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod cum aliquis facit quod debet, non affert utilitatem lucri ei cui facit quod debet, sed solum abstinet a damno eius. Sibi tamen facit utilitatem, inquantum spontanea et prompta voluntate facit illud quod debet, quod est virtuose agere. Unde dicitur Sap. VIII quod sapientia Dei sobrietatem et iustitiam docet, prudentiam et virtutem; quibus in vita nihil est utilius hominibus, scilicet virtuosis.
IIª-IIae q. 58 a. 3 ad 2
Ad secundum dicendum quod duplex est necessitas. Una coactionis, et haec, quia repugnat voluntati, tollit rationem meriti. Alia autem est necessitas ex obligatione praecepti, sive ex necessitate finis, quando scilicet aliquis non potest consequi finem virtutis nisi hoc faciat. Et talis necessitas non excludit rationem meriti, inquantum aliquis hoc quod sic est necessarium voluntarie agit. Excludit tamen gloriam supererogationis, secundum illud I ad Cor. IX, si evangelizavero, non est mihi gloria, necessitas enim mihi incumbit.
IIª-IIae q. 58 a. 3 ad 3
Ad tertium dicendum quod iustitia non consistit circa exteriores res quantum ad facere, quod pertinet ad artem, sed quantum ad hoc quod utitur eis ad alterum.