• Home
  • Works
  • Introduction Guide Collaboration Sponsors / Collaborators Copyrights Contact Imprint
Bibliothek der Kirchenväter
Search
DE EN FR
Works Thomas Aquinas (1225-1274)

Translation Hide
Summe der Theologie

Dritter Artikel. Die Tugend der Geduld kann niemand besitzen ohne die Gnade.

a) Dagegen spricht: I. Wozu die Vernunft in höherem Grade hinneigt, das kann auch in höherem Grade die vernünftige Kreatur leisten. Mehr aber neigt die vernünftige Kreatur dazu hin, daß sie Übles leide um eines Gutes willen, als daß sie Übles leide um etwas Schlechtes willen. Nun leiden manche geduldig ohne den Beistand der Gnade aus eigener Kraft um etwas Schlechtes willen, denn „Vieles ertragen die Menschen,“ sagt Augustin (I. c. 3.) „an Mühseligkeiten und Schmerzen um dessentwillen, was sie sündhaft lieben.“ Also kann der Mensch um so mehr ohne den Beistand der Gnade Übles erleiden um eines Gutes willen; nämlich wegen der Tugend d. h. er kann die Tugend der Geduld besitzen, ohne die Gnade zu haben. II. Viele Heiden haben um der Tugend willen, z. B. damit sie nicht das Vaterland verrieten oder Unanständiges thäten, zahlreiches Üble erlitten. Sie waren also wahrhaft geduldig und hatten nicht die Gnade. III. Um der körperlichen Gesundheit willen ertragen manche viel Bitteres. Das Heil der Seele aber hat nicht minder den Charakter des Begehrenswerten. Also kann, wie wegen des Leibes, so auch wegen der Seele einer wahrhaft geduldig sein, ohne die Gnade zu haben. Auf der anderen Seite heitzt es Ps. 61.: „Von Ihm“ d. h. von Gott „ist meine Geduld.“

b) Ich antworte, wie Augustin schreibt (I. c.) „mache die Gewalt des Verlangens, daß man Mühe und Arbeit und Schmerz geduldig trägt; und niemand entschließt sich von freien Stücken zu ertragen was quält außer um dessentwillen was ergötzt.“ Denn vor dem Schmerze und der Trauer an sich betrachtet schreckt der Geist zurück; und niemand würde das Leid erwählen, wenn er nicht etwas Gutes dadurch zu erlangen hoffte. Also muß dasjenige Gut, um dessentwillen jemand Übles leiden will, mehr geliebt und ersehnt werden wie jene anderen Güter, deren wir durch den Schmerz beraubt werden und deren Abwesenheit wir geduldig tragen. Daß aber jemand das der Gnade entsprechende Gut vorzieht allen natürlichen Gütern, durch deren Verlust der Schmerz entsteht, kommt von der heiligen Liebe, welche bewirkt, daß wir Gott über Alles lieben. Also wird offenbar die Geduld durch die Liebe verursacht, wie Paulus sagt: „Die Liebe ist geduldig.“ Die Liebe aber können wir nur besitzen durch die Gnade, nach Röm. 5.: „Die heilige Liebe Gottes ist ausgegossen in unseren Herzen durch den heiligen Geist, der uns gegeben worden.“ Also kann niemand ohne Gnadenbeistand Geduld haben.

c) I. In der unversehrten menschlichen Natur würde die Neigung der Vernunft vorgewaltet haben; in der verdorbenen waltet die Begierlichkeit vor. Und deshalb erduldet der Mensch lieber Übles wegen jener Güter, in denen die Begierlichkeit sich ergötzt, als wegen der zukünftigen Güter, welche die Vernunft vorzieht. Nur in letzterer Weise Übles ertragen ist Sache der wahren Geduld. II. Das Gute, welches dem staatlichen Gemeinbesten entspricht, steh im gebührenden Verhältnisse zur natürlichen Vernunft und wird durch diese bemessen. Also kann der Mensch danach streben ohne den Beistand der heiligmachenden Gnade, wenn auch nicht ohne den allgemeinen Beistand Gottes. Das Gut aber, welches der heiligmachenden Gnade entspricht, ist erhaben über alle Natur. Danach kann der Mensch also nicht streben vermittelst seiner natürlichen Kräfte. Somit stimmt der Vergleich nicht. III. Natürlicherweise liebt der Mensch sein eigen Fleisch; die Liebe aber zum Gute der Gnade ist eine übernatürliche. Also stimmt auch dieser Vergleich nicht.

Edition Hide
Summa theologiae

Articulus 3

IIª-IIae, q. 136 a. 3 arg. 1

Ad tertium sic proceditur. Videtur quod patientia possit haberi sine gratia. Illud enim ad quod ratio magis inclinat, magis potest implere rationalis creatura. Sed magis est rationabile quod aliquis patiatur mala propter bonum quam propter malum. Aliqui autem patiuntur mala propter malum ex propria virtute, sine auxilio gratiae, dicit enim Augustinus, in libro de patientia, quod multa in laboribus et doloribus sustinent homines propter ea quae vitiose diligunt. Ergo multo magis homo potest mala sustinere propter bonum, quod est vere patientem esse, praeter auxilium gratiae.

IIª-IIae, q. 136 a. 3 arg. 2

Praeterea, aliqui non existentes in statu gratiae magis abhorrent mala vitiorum quam corporalia mala, unde quidam gentilium leguntur multa mala tolerasse ne patriam proderent, aut aliquid aliud inhonestum committerent. Sed hoc est vere patientem esse. Ergo videtur quod patientia possit haberi absque auxilio gratiae.

IIª-IIae, q. 136 a. 3 arg. 3

Praeterea, manifeste apparet quod aliqui propter sanitatem corporis recuperandam gravia quaedam et amara patiuntur. Salus autem animae non est minus appetibilis quam sanitas corporis. Ergo, pari ratione, pro salute animae potest aliquis multa mala sustinere, quod est vere patientem esse, absque auxilio gratiae.

IIª-IIae, q. 136 a. 3 s. c.

Sed contra est quod dicitur in Psalmo, ab ipso, scilicet Deo, patientia mea.

IIª-IIae, q. 136 a. 3 co.

Respondeo dicendum quod, sicut Augustinus dicit, in libro de patientia, vis desideriorum facit tolerantiam laborum et dolorum, et nemo nisi pro eo quod delectat, sponte suscipit ferre quod cruciat. Et huius ratio est quia tristitiam et dolorem secundum se abhorret animus, unde nunquam eligeret eam pati propter se, sed solum propter finem. Ergo oportet quod illud bonum propter quod aliquis vult pati mala, sit magis volitum et amatum quam illud bonum cuius privatio ingerit dolorem quem patienter toleramus. Quod autem aliquis praeferat bonum gratiae omnibus naturalibus bonis ex quorum amissione potest dolor causari, pertinet ad caritatem, quae diligit Deum super omnia. Unde manifestum est quod patientia, secundum quod est virtus, a caritate causatur, secundum illud I ad Cor. XIII, caritas patiens est. Manifestum est autem quod caritas non potest haberi nisi per gratiam, secundum illud Rom. V, caritas Dei diffusa est in cordibus nostris per spiritum sanctum, qui datus est nobis. Unde patet quod patientia non potest haberi sine auxilio gratiae.

IIª-IIae, q. 136 a. 3 ad 1

Ad primum ergo dicendum quod in natura humana, si esset integra, praevaleret inclinatio rationis, sed in natura corrupta praevalet inclinatio concupiscentiae, quae in homine dominatur. Et ideo pronior est homo ad sustinendum mala in quibus concupiscentia delectatur praesentialiter, quam tolerare mala propter bona futura quae secundum rationem appetuntur, quod tamen pertinet ad veram patientiam.

IIª-IIae, q. 136 a. 3 ad 2

Ad secundum dicendum quod bonum politicae virtutis est commensuratum naturae humanae. Et ideo absque auxilio gratiae gratum facientis potest voluntas humana in illud tendere, licet non absque auxilio Dei. Sed bonum gratiae est supernaturale. Unde in illud non potest tendere homo per virtutem suae naturae. Et ideo non est similis ratio.

IIª-IIae, q. 136 a. 3 ad 3

Ad tertium dicendum quod tolerantia etiam malorum quae quis sustinet propter corporis sanitatem, procedit ex amore quo homo naturaliter diligit suam carnem. Et ideo non est similis ratio de patientia, quae procedit ex amore supernaturali.

  Print   Report an error
  • Show the text
  • Bibliographic Reference
  • Scans for this version
Editions of this Work
Summa theologiae
Translations of this Work
Summe der Theologie

Contents

Faculty of Theology, Patristics and History of the Early Church
Miséricorde, Av. Europe 20, CH 1700 Fribourg

© 2025 Gregor Emmenegger
Imprint
Privacy policy