Edition
Masquer
Summa theologiae
Articulus 3
Iª-IIae q. 91 a. 3 arg. 1
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod non sit aliqua lex humana. Lex enim naturalis est participatio legis aeternae, ut dictum est. Sed per legem aeternam omnia sunt ordinatissima, ut Augustinus dicit, in I de Lib. Arb. Ergo lex naturalis sufficit ad omnia humana ordinanda. Non est ergo necessarium quod sit aliqua lex humana.
Iª-IIae q. 91 a. 3 arg. 2
Praeterea, lex habet rationem mensurae, ut dictum est. Sed ratio humana non est mensura rerum, sed potius e converso, ut in X Metaphys. dicitur. Ergo ex ratione humana nulla lex procedere potest.
Iª-IIae q. 91 a. 3 arg. 3
Praeterea, mensura debet esse certissima, ut dicitur in X Metaphys. Sed dictamen humanae rationis de rebus gerendis est incertum; secundum illud Sap. IX, cogitationes mortalium timidae, et incertae providentiae nostrae. Ergo ex ratione humana nulla lex procedere potest.
Iª-IIae q. 91 a. 3 s. c.
Sed contra est quod Augustinus, in I de Lib. Arb., ponit duas leges, unam aeternam et aliam temporalem, quam dicit esse humanam.
Iª-IIae q. 91 a. 3 co.
Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est, lex est quoddam dictamen practicae rationis. Similis autem processus esse invenitur rationis practicae et speculativae, utraque enim ex quibusdam principiis ad quasdam conclusiones procedit, ut superius habitum est. Secundum hoc ergo dicendum est quod, sicut in ratione speculativa ex principiis indemonstrabilibus naturaliter cognitis producuntur conclusiones diversarum scientiarum, quarum cognitio non est nobis naturaliter indita, sed per industriam rationis inventa; ita etiam ex praeceptis legis naturalis, quasi ex quibusdam principiis communibus et indemonstrabilibus, necesse est quod ratio humana procedat ad aliqua magis particulariter disponenda. Et istae particulares dispositiones adinventae secundum rationem humanam, dicuntur leges humanae, servatis aliis conditionibus quae pertinent ad rationem legis, ut supra dictum est. Unde et Tullius dicit, in sua Rhetor., quod initium iuris est a natura profectum; deinde quaedam in consuetudinem ex utilitate rationis venerunt; postea res et a natura profectas et a consuetudine probatas legum metus et religio sanxit.
Iª-IIae q. 91 a. 3 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod ratio humana non potest participare ad plenum dictamen rationis divinae, sed suo modo et imperfecte. Et ideo sicut ex parte rationis speculativae, per naturalem participationem divinae sapientiae, inest nobis cognitio quorundam communium principiorum, non autem cuiuslibet veritatis propria cognitio, sicut in divina sapientia continetur; ita etiam ex parte rationis practicae naturaliter homo participat legem aeternam secundum quaedam communia principia, non autem secundum particulares directiones singulorum, quae tamen in aeterna lege continentur. Et ideo necesse est ulterius quod ratio humana procedat ad particulares quasdam legum sanctiones.
Iª-IIae q. 91 a. 3 ad 2
Ad secundum dicendum quod ratio humana secundum se non est regula rerum, sed principia ei naturaliter indita, sunt quaedam regulae generales et mensurae omnium eorum quae sunt per hominem agenda, quorum ratio naturalis est regula et mensura, licet non sit mensura eorum quae sunt a natura.
Iª-IIae q. 91 a. 3 ad 3
Ad tertium dicendum quod ratio practica est circa operabilia, quae sunt singularia et contingentia, non autem circa necessaria, sicut ratio speculativa. Et ideo leges humanae non possunt illam infallibilitatem habere quam habent conclusiones demonstrativae scientiarum. Nec oportet quod omnis mensura sit omni modo infallibilis et certa, sed secundum quod est possibile in genere suo.
Traduction
Masquer
Summe der Theologie
Dritter Artikel. Es giebt ein menschliches Gesetz.
a) Das scheint überflüssig. Denn: I. Die Teilnahme am ewigen Gesetze vollzieht sich bereits gemäß dem Naturgesetze. „Durch das ewige Gesetz aber ist Alles im höchsten Grade gut geordnet.“ Also. II. Das Gesetz hat den Charakter einer Regel. Die menschliche Vernunft aber ist nicht das Maß und die Regel der Dinge; sondern vielmehr umgekehrt. Also kann aus der menschlichen Vernunft keine Regel kommen. III. Jedes Maß muß im höchsten Grade zuverlässig sein. Das ist aber nicht die Vorschrift der Vernunft, nach Sap. 9.: „Die Gedanken der Menschen sind voll Furcht und ungewiß ist unsere Voraussicht.“ Auf der anderen Seite nimmt Augustin (1. de lib. arb. 6.) zwei Gesetze an: ein ewiges und ein zeitliches, das er als ein menschliches bezeichnet.
b) Ich antworte, das Gesetz sei eine gewisse Vorschrift der praktisch thätigen Vernunft. Wie aber in der rein beschaulichen Vernunft von den kraft der Natur erkannten unbeweisbaren Principien hervorgehen Schlußfolgerungen in den verschiedenen Wissenschaften, deren Kenntnis nicht kraft der Natur gegeben ist, sondern mit vieler Mühe von der Vernunft gefunden; so ist es erforderlich, daß aus den Vorschriften des natürlichen Gesetzes, wie aus unbeweisbaren gemeinsamen Principien die menschliche Vernunft entwickle Einzelnes, was mehr für besondere Fälle paßt; und diese auf das Besondere angepaßte Verfügungen, welche die menschliche Vernunft erfindet, werden „menschliche Gesetze“ genannt. Deshalb sagt Cicero (Rhet. lib. 2. de inv.): „Der Anfang des Rechtes geht von der Natur aus; dann kam Manches in Gewohnheit auf Grund des Nutzens; und nachher hat die von der Natur ausgegangenen und durch die Gewohnheit bestätigten Dinge die Scheu vor der Heiligkeit der Gesetze bekräftigt.“
c) I. Die menschliche Vernunft nimmt nach ihrer Weise und unvollkommen teil an der Vorschrift der göttlichen Vernunft. Und wie deshalb von seiten der beschaulichen Vernunft kraft der naturgemäßen Teilnahme an der göttlichen Weisheit uns innewohnt die Kenntnis gewisser allgemeiner Grundsätze, nicht aber die einer jeden Wahrheit eigens entsprechende Kenntnis; so nimmt kraft der Natur von seiten der praktischen Vernunft der Mensch teil am ewigen Gesetze gemäß gewissen allgemeinen Grundsätzen; nicht aber nach den besonderen Vorschriften für alle einzelnen Fälle, wie solche am Ende immer im ewigen Gesetze d. h. in Gottes Fürsehung enthalten sind. Und deshalb muß die menschliche Vernunft weiter vorgehen zu besonderen Gesetzen für besondere vorkommende Fälle. II. Nicht an sich, aber mit Rücksicht auf die der menschlichen Vernunft von Natur innewohnenden allgemeinen Principien, ist dieselbe Regel für die Wirksamkeit des Menschen; obgleich sie nicht Regel und Maßstab ist für das, was von der Natur kommt. III. Die Vernunft, in dieser Weise aufgefaßt, beschäftigt sich mit besonderen Einzelheiten; nicht aber mit dem Notwendigen, wie die beschauliche oder spekulative Vernunft. Und deshalb können die menschlichen Gesetze nicht jene Zuverlässigkeit haben, die den beweisenden Schlüssen der reinen Wissenschaft zukommt. Jegliches Maß ist eben in der Weise sicher, wie es seine besondere Art mit sich bringt.