Traduction
Masquer
Summe der Theologie
Vierter Artikel. Die knechtische Furcht ist gut.
a) Dies ist nicht der Fall. Denn: I. Zu Röm. 8. sagt die Glosse (aus Prosper. c. 172. lib. Sent.): „Wer aus Furcht etwas thut, kann etwas thun, was an sich gut ist; er macht es aber nicht in guter Weise.“ Dessen thatsächlicher Gebrauch aber schlecht ist, das ist selber schlecht. II. Was aus der Sünde als der Wurzel kommt, ist schlecht. Zu Job 3.: Quare non in vulva mortuus sum, sagt Gregor (4. moral. 25.): „Wenn die aus der Sünde entspringende Strafe gefürchtet wird, daß sie nicht gegenwärtig werde, und das Antlitz Gottes, den man verloren, wird nicht gesucht; so ist diese Furcht aus Hochmut entsprungen, nicht aus Demut.“ III. Der heiligen Liebe steht entgegen die Liebe um zeitlichen Lohn; ebenso der keuschen Furcht die knechtische. Die Liebe um zeitlichen Lohn aber ist schlecht; also auch die entsprechende Furcht. Auf der anderen Seite ist die knechtische Furcht vom heiligen Geiste, also nicht schlecht; denn zu Röm. 8. sagt die Glosse (Aug. tract. 9. in ep. Johan.): „Der eine einige heilige Geist macht die knechtische und die kindliche Furcht.“
b) Ich antworte; von seiten des Knechtischen her ist die knechtische Furcht schlecht, da sie entgegensteht der Freiheit. Denn wer aus Liebe etwas thut, der thut es von sich selbst aus und nicht getrieben durch die Strafe von außen her. Also gegen die Liebe ist es, was Knechtisches in der knechtischen Furcht sich findet. Wäre also das Knechtische der Wesenscharakter dieser Furcht, so wäre dieselbe schlechthin und ohne weiteres schlecht; wie der Ehebruch schlecht ist, denn seinem Wesen nach ist er gegen die Liebe. Dieses Knechtische aber gehört nicht zum Wesen der knechtischen Furcht ebensowenig wie die Ungeformtheit das Wesen des ungeformten Glaubens bildet. Denn der Gegenstand der knechtischen Furcht ist die Strafe; zu welcher dieses Moment hinzutritt, daß das Gute, dem sie entgegensteht, entweder geliebt wird wie der letzte Endzweck und daß somit die Strafe gefürchtet wird wie das hauptsächliche Übel; und dies hat statt in jenem, der die heilige Liebe in keiner Weise besitzt; — oder daß sie auf den letzten Endzweck wie Zweckdienliches bezogen und somit nicht als Hauptübel gefürchtet wird; dies hat statt in jenem, der die heilige Liebe in sich besitzt. Denn der Wesenscharakter eines Zustandes wird dadurch nicht hinweggenommen, daß der letztere zu einem weiteren Zwecke hinbezogen wird; die knechtische Furcht also ist der Substanz oder dem Wesenscharakter nach gut; aber das Knechtische darin ist schlecht.
c) I. Jenes Wort Augustins bezieht sich auf denjenigen, der etwas aus knechtischer Furcht thut, insoweit diese knechtisch ist; der nämlich in nichts die Gerechtigkeit liebt, sondern nur und einzig die Strafe scheut. II. Nach ihrem inneren Wesenscharakter oder ihrer Substanz gemäß entsteht die Furcht nicht aus Hochmut; sondern nur das Knechtische in derselben, insoweit der Mensch seine Hinneigung nicht der Gerechtigkeit in Liebe unterwerfen will. III. Die Liebe um zeitlichen Lohn widerstreitet an sich der heiligen Liebe und ist deshalb immer schlecht. Die knechtische Furcht aber schließt in ihrer Substanz einzig und allein die Furcht vor der Strafe ein, sei es daß die Strafe als Hauptübel gefürchtet wird sei es daß dies nicht der Fall ist.
Edition
Masquer
Summa theologiae
Articulus 4
IIª-IIae q. 19 a. 4 arg. 1
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod timor servilis non sit bonus. Quia cuius usus est malus, ipsum quoque malum est. Sed usus timoris servilis est malus, quia sicut Glossa dicit Rom. VIII, qui timore aliquid facit, etsi bonum sit quod facit, non tamen bene facit. Ergo timor servilis non est bonus.
IIª-IIae q. 19 a. 4 arg. 2
Praeterea, illud quod ex radice peccati oritur non est bonum. Sed timor servilis oritur ex radice peccati, quia super illud Iob III, quare non in vulva mortuus sum? Dicit Gregorius, cum ex peccato praesens poena metuitur, et amissa Dei facies non amatur, timor ex tumore est, non ex humilitate. Ergo timor servilis est malus.
IIª-IIae q. 19 a. 4 arg. 3
Praeterea, sicuti amori caritatis opponitur amor mercenarius, ita timori casto videtur opponi timor servilis. Sed amor mercenarius semper est malus. Ergo et timor servilis.
IIª-IIae q. 19 a. 4 s. c.
Sed contra, nullum malum est a spiritu sancto. Sed timor servilis est ex spiritu sancto, quia super illud Rom. VIII, non accepistis spiritum servitutis etc., dicit Glossa, unus spiritus est qui facit duos timores, scilicet servilem et castum. Ergo timor servilis non est malus.
IIª-IIae q. 19 a. 4 co.
Respondeo dicendum quod timor servilis ex parte servilitatis habet quod sit malus. Servitus enim libertati opponitur. Unde, cum liber sit qui causa sui est, ut dicitur in principio Metaphys. servus est qui non causa sui operatur, sed quasi ab extrinseco motus. Quicumque autem ex amore aliquid facit, quasi ex seipso operatur, quia ex propria inclinatione movetur ad operandum. Et ideo contra rationem servilitatis est quod aliquis ex amore operetur. Sic ergo timor servilis, inquantum servilis est, caritati contrariatur. Si ergo servilitas esset de ratione timoris, oporteret quod timor servilis simpliciter esset malus, sicut adulterium simpliciter est malum, quia id ex quo contrariatur caritati pertinet ad adulterii speciem. Sed praedicta servilitas non pertinet ad speciem timoris servilis, sicut nec informitas ad speciem fidei informis. Species enim moralis habitus vel actus ex obiecto accipitur. Obiectum autem timoris servilis est poena; cui accidit quod bonum cui contrariatur poena ametur tanquam finis ultimus, et per consequens poena timeatur tanquam principale malum, quod contingit in non habente caritatem; vel quod ordinetur in Deum sicut in finem, et per consequens poena non timeatur tanquam principale malum, quod contingit in habente caritatem. Non enim tollitur species habitus per hoc quod eius obiectum vel finis ordinatur ad ulteriorem finem. Et ideo timor servilis secundum suam substantiam bonus est, sed servilitas eius mala est.
IIª-IIae q. 19 a. 4 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod verbum illud Augustini intelligendum est de eo qui facit aliquid timore servili inquantum est servilis, ut scilicet non amet iustitiam, sed solum timeat poenam.
IIª-IIae q. 19 a. 4 ad 2
Ad secundum dicendum quod timor servilis secundum suam substantiam non oritur ex tumore. Sed eius servilitas ex tumore nascitur, inquantum scilicet homo affectum suum non vult subiicere iugo iustitiae per amorem.
IIª-IIae q. 19 a. 4 ad 3
Ad tertium dicendum quod amor mercenarius dicitur qui Deum diligit propter bona temporalia. Quod secundum se caritati contrariatur. Et ideo amor mercenarius semper est malus. Sed timor servilis secundum suam substantiam non importat nisi timorem poenae, sive timeatur ut principale malum, sive non timeatur ut malum principale.