Traduction
Masquer
Summe der Theologie
Erster Artikel. Der Aberglaube ist ein Laster, welches der Gottesverehrung entgegengesetzt ist.
a) Dagegen spricht: I. In der Begriffsbestimmung eines Dinges steht nicht, was zu demselben im Gegensatze sich findet. Die Religion oder Gottesverehrung aber steht in der Begriffsbestimmung des Aberglaubens, der da ist: „eine Religion oder ein Glaube über das Maß hinaus“ (Glosse zu Koloss. 3. Quae sunt rationem hebentia in superstitione); so daß „Aberglaube“ eigentlich ein „Aberglaube“ ist. II. Isidor berichtet (10. Etymol. lit. S.): „Cicero habe Abergläubische jene genannt, welche ganze Tage beteten und opferten, damit ihre Kinder am Leben bleiben.“ Dies kann man aber auch gemäß der wahren Religion. III. Der Aberglaube schließt ein gewisses Übermaß ein, welch letzteres der Tugend der Gottesverehrung gar nicht zukommen kann; denn wir können Gott gar nicht so viel Ehre erweisen, wie Er verdient. Also ist da kein Gegensatz. Auf der anderen Seite sagt Augustin (de 10. cordis 9.): „Du berührst die erste Saite, womit der eine Gott verehrt wird, und es fällt das Tier des Aberglaubens.“ Also ist zwischen der Tugend der Gottesverehrung und dem Aberglauben ein Gegensatz.
b) Ich antworte, jede moralische Tugend bestehe dem Wesen nach in der rechten Mitte. Also steht ihr auf der einen Seite ein Laster gegenüber gemäß dem Übermaße, dem „zu viel“; und auf der anderen Seite eines gemäß dem Mangel, dem „zu wenig“. Das Maß der Tugend kann überschritten werden nicht allein nach dem Umstände des Umfanges, des quantum, sondern auch nach anderen Umständen; wie z. B. der Großherzigkeit ein Laster gegenübersteht, nicht weil es nach Größerem strebt sondern es strebt vielleicht nach Geringerem; aber es berücksichtigt Personen, die nicht berücksichtigt werden sollen oder macht sich geltend zu einer Zeit, wo die Tugend das nicht vorschreibt. (4 Ethic. 1.) So nun steht der Aberglaube im Gegensatze zur Gottesverehrung; nicht weil er Gott mehr Verehrung darbrächte als er soll, sondern weil er diese Verehrung darbringt, wem, oder wann, oder wie er nicht soll.
c) I. Wie man bisweilen metaphorisch von einem „guten“ Räuber spricht, in dieser Weise findet sich auch die „Gottesverehrung“ oder „Religion“ da in dieser Begriffsbestimmung. So steht Luk. 16, 8.: „Die Kinder dieser Welt sind klüger wie die Kinder des Lichtes,“ das Wort „klug“ für „schlau“. II. Die Etymologie berücksichtigt, von wo aus ein Ausdruck hergenommen ist; die Bezeichnung des Wortes giebt an, wozu der Ausdruck dient. So bezeichnet also der Ausdruck „Aberglauben“ nicht streng das, von woher er genommen ist. „Friede“ z. B. kommt vom Eingefriedigtsein, also von den Grenzen; bezeichnet aber etwas über alle Grenzen Hinausgehendes, nach dem Apostel: „Der Friede, welcher allen Sinn übersteigt.“ IlI. Die Gottesverehrung kennt ein Übermaß in der erwähnten Weise.
Edition
Masquer
Summa theologiae
Articulus 1
IIª-IIae q. 92 a. 1 arg. 1
Ad primum sic proceditur. Videtur quod superstitio non sit vitium religioni contrarium. Unum enim contrariorum non ponitur in definitione alterius. Sed religio ponitur in definitione superstitionis, dicitur enim superstitio esse religio supra modum servata, ut patet in Glossa ad Coloss. II, super illud, quae sunt rationem habentia sapientiae in superstitione. Ergo superstitio non est vitium religioni oppositum.
IIª-IIae q. 92 a. 1 arg. 2
Praeterea, Isidorus dicit, in libro Etymol., superstitiosos ait Cicero appellatos qui totos dies precabantur et immolabant ut sui sibi liberi superstites fierent. Sed hoc etiam fieri potest secundum verae religionis cultum. Ergo superstitio non est vitium religioni oppositum.
IIª-IIae q. 92 a. 1 arg. 3
Praeterea, superstitio quendam excessum importare videtur. Sed religio non potest habere excessum, quia sicut supra dictum est, secundum eam non contingit aequale Deo reddere eius quod debemus. Ergo superstitio non est vitium religioni oppositum.
IIª-IIae q. 92 a. 1 s. c.
Sed contra est quod Augustinus dicit, in libro de decem chordis, tangis primam chordam, qua colitur unus Deus, et cecidit bestia superstitionis. Sed cultus unius Dei pertinet ad religionem. Ergo superstitio religioni opponitur.
IIª-IIae q. 92 a. 1 co.
Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est, religio est virtus moralis. Omnis autem virtus moralis in medio consistit, ut supra habitum est. Et ideo duplex vitium virtuti morali opponitur, unum quidem secundum excessum; aliud autem secundum defectum. Contingit autem excedere medium virtutis non solum secundum circumstantiam quae dicitur quantum, sed etiam secundum alias circumstantias. Unde in aliquibus virtutibus, sicut in magnanimitate et magnificentia, vitium excedit virtutis medium non quia ad maius aliquid tendat quam virtus, sed forte ad minus, transcendit tamen virtutis medium, inquantum facit aliquid cui non debet, vel quando non debet, et similiter secundum alia huiusmodi; ut patet per philosophum, in IV Ethic. Sic igitur superstitio est vitium religioni oppositum secundum excessum, non quia plus exhibeat in cultum divinum quam vera religio, sed quia exhibet cultum divinum vel cui non debet, vel eo modo quo non debet.
IIª-IIae q. 92 a. 1 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod sicut bonum metaphorice dicitur in malis, prout dicimus bonum latronem, ita etiam nomina virtutum quandoque transumptive accipiuntur in malis, sicut prudentia quandoque ponitur pro astutia, secundum illud Luc. XVI, filii huius saeculi prudentiores filiis lucis sunt. Et per hunc modum superstitio dicitur esse religio.
IIª-IIae q. 92 a. 1 ad 2
Ad secundum dicendum quod aliud est etymologia nominis, et aliud est significatio nominis. Etymologia attenditur secundum id a quo imponitur nomen ad significandum, nominis vero significatio attenditur secundum id ad quod significandum nomen imponitur. Quae quandoque diversa sunt, nomen enim lapidis imponitur a laesione pedis, non tamen hoc significat; alioquin ferrum, cum pedem laedat, lapis esset. Similiter etiam nomen superstitionis non oportet quod significet illud a quo nomen est impositum.
IIª-IIae q. 92 a. 1 ad 3
Ad tertium dicendum quod religio non potest habere excessum secundum quantitatem absolutam. Potest tamen habere excessum secundum quantitatem proportionis, prout scilicet in cultu divino fit aliquid quod fieri non debet.