Caput XV: De libertate naturali et de seruitute, cuius prima causa peccatum est, quia homo malae uoluntatis, etiamsi non est mancipium alterius hominis, seruus est propriae libidinis.
Hoc naturalis ordo praescribit, ita deus hominem condidit. nam: dominetur, inquit, piscium maris et uolatilium caeli et omnium repentium, quae repunt super terram. rationalem factum ad imaginem suam noluit nisi inrationalibus dominari; non hominem homini, sed hominem pecori. inde primi iusti pastores pecorum magis quam reges hominum constituti sunt, ut etiam sic insinuaret deus, quid postulet ordo creaturarum, quid exigat meritum peccatorum. condicio quippe seruitutis iure intellegitur inposita peccatori. proinde nusquam scripturarum legimus seruum, antequam hoc uocabulo Noe iustus peccatum filii uindicaret. nomen itaque istuc culpa meruit, non natura. origo autem uocabuli seruorum in Latina lingua inde creditur ducta, quod hi, qui iure belli possent occidi, a uictoribus cum seruabantur serui fiebant, a seruando appellati; quod etiam ipsum sine peccati merito non est. nam et cum iustum geritur bellum, pro peccato e contrario dimicatur; et omnis uictoria, cum etiam malis prouenit, diuino iudicio uictos humiliat uel emendans peccata uel puniens. testis est homo dei Daniel, cum in captiuitate positus peccata sua et peccata populi sui confitetur deo et hanc esse causam illius captiuitatis pio dolore testatur. prima ergo seruitutis causa peccatum est, ut homo homini condicionis uinculo subderetur; quod non fit nisi deo iudicante, apud quem non est iniquitas et nouit diuersas poenas meritis distribuere delinquentium. sicut autem supernus dominus dicit: omnis, qui facit peccatum, seruus est peccati, ac per hoc multi quidem religiosi dominis iniquis, non tamen liberis seruiunt: a quo enim quis deuictus est, huic et seruus addictus est. et utique felicius seruitur homini, quam libidini, cum saeuissimo dominatu uastet corda mortalium, ut alias omittam, libido ipsa dominandi. hominibus autem illo pacis ordine, quo aliis alii subiecti sunt, sicut prodest humilitas seruientibus, ita nocet superbia dominantibus. nullus autem natura, in qua prius deus hominem condidit, seruus est hominis aut peccati. uerum et poenalis seruitus ea lege ordinatur, quae naturalem ordinem conseruari iubet, perturbari uetat; quia si contra eam legem non esset factum, nihil esset poenali seruitute cohercendum. ideoque apostolus etiam seruos monet subditos esse dominis suis et ex animo eis cum bona uoluntate seruire; ut scilicet, si non possunt a dominis liberi fieri, suam seruitutem ipsi quodammodo liberam faciant, non timore subdolo, sed fideli dilectione seruiendo, donec transeat iniquitas et euacuetur omnis principatus et potestas humana et sit deus omnia in omnibus.
