Übersetzung
ausblenden
Summe der Theologie
Achter Artikel. Die Kinder des Geizes.
a) Verrat, Trug, Täuschung, Meineid, Unruhe, Gewaltthätigkeit, Hartherzigkeit gegen arme sind nicht die Kinder des Geizes. Denn: I. Der Geiz steht gegenüber der Freigebigkeit; Verrat, Trug, Täuschung aber der Klugheit, der Meineid der Religion, die Ruhelosigkeit der Hoffnung oder der Liebe, die im geliebten Gute ruht, die Gewaltthätigkeit der Gerechtigkeit, die Hartherzigkeit der Barmherzigkeit. Also sind dies keine Kinder des Geizes. II. Verrat, Trug, Täuschung hat denselben Zweck. Also müssen diese drei, wodurch der Mitmensch gleicherweise benachteiligt werden soll, nicht selbständig nebeneinander aufgeführt werden. III. Isidor (com. in Deut. 16.) nennt als Kinder des Geizes: „Lüge, Trug, Diebstahl, Meineid, Begehr nach schimpflichem Gewinne, falsches Zeugnis, Gewaltthätigkeit, Unmenschlichkeit, Raubsucht.“ IV. Aristoteles bezeichnet 4 Ethic. 1. viele Arten Sünde, die zur Habsucht gehören; er zählt als Kinder derselben auf: „die sparsamen, zurückhaltenden, schmutzig handelnden, schimpflich annehmenden, von der Unkeuschheit, dem Wucher lebenden, Glücksspieler, Räuber, Leichendiebe.“ Also ist die erwähnte Aufzählung nicht genügend. V. Die Tyrannen sind am meisten gewaltthätig. Aristoteles aber sagt von ihnen: „Sie verwüsten Städte, berauben das Heilige, sind jedoch nicht geizig.“ Also ist Gewaltthätigkeit kein Kind des Geizes. Auf der anderen Seite steht die Autorität Gregors. (31. moral. 17.)
b) Ich antworte, unter dem Gesichtspunkte des Begehrens nach dem Zwecke des Geizes, also nach dem Gelde, müssen die Kinder des Geizes gewürdigt werden. 1. Nun hält der geizige im Übermaße fest an dem Besessenen; und daraus entspringt die Hartherzigkeit, denn er will nichts den armen geben. 2. Ist der geizige übermäßig im Annehmen oder Erwerben von Geld und Gut; und zwar
a) in der Hinneigung und so ist die Unruhe ein Kind des Geizes, denn „der geizige ist nie gesättigt am Gelde“ (Ekkle. 5.);
b) im Wirken; und so folgt aus dem Geize die Gewaltthätigkeit, welche mit Gewalt fremdes Gut an sich reißt; dann die List, welche, wenn sie in Worten besteht Täuschung heißt und bei hinzugefügtem Eide Meineid; besteht es im Thun, so ist das dann, soweit es sich um Personen handelt, Verrat, geht es bloß um Dinge, Betrug.
c) I. Zu dem Zwecke des einen Lasters können Beziehung haben Sünden, die zu einer anderen „Art“ gehören. Denn etwas Anderes ist es, daß ein Laster Kinder; und etwas Anderes, daß es Gattungen, die also an derselben „Art“ teilnehmen, hat. Es brauchen also die Kinder einer Hauptsünde nicht zur selben Sündenart zu gehören. II. Der Unterschied dieser drei ist eben gegeben worden. III. Die Lüge und das falsche Zeugnis ist in der „Täuschung“ nach Gregor enthalten. Der Diebstahl ist eine besondere Gattung von „Trug“. Das Begehren nach schimpflichem Gewinne ist in der „Unruhe“ enthalten; die Raubsucht in der „Gewaltthätigkeit“; die Unmenschlichkeit ist dasselbe wie „Hartherzigkeit“. IV. Was da Aristoteles aufzählt, das sind mehr die untergeordneten Gattungen, welche an der allgemeinen „Art“ der Sünde des Geizes teilnehmen, wie Kinder des Geizes. „Sparsam“ nämlich wird jemand genannt, weil er wenig giebt; „zurückhaltend“, wenn er nichts giebt. Wer mit großer Schwierigkeit giebt, handelt „schmutzig“; denn Kleinliches giebt er unter großen Umständlichkeiten. Nimmt er aber oder erwirbt in schimpflicher Weise, indem er die niedrigsten Sklavenarbeiten thut oder vom Laster lebt oder von dem, was er umsonst geben sollte, wie die Wucherer; oder erwirbt er in ungerechter Weise durch Gewalt, wie die Räuber, Leichendiebe, oder indem er Freunde bestiehlt wie die Glücksspieler; dann sind damit die letzten Gattungen im Aristoteles aufgeklärt. V. Wie die Freigebigkeit nur auf geringere Geldsummen sich richtet, so auch der Geiz. Tyrannen heißen deshalb nicht mehr geizig, sondern ungerecht.
Edition
ausblenden
Summa theologiae
Articulus 8
IIª-IIae q. 118 a. 8 arg. 1
Ad octavum sic proceditur. Videtur quod non sint avaritiae filiae quae dicuntur, scilicet proditio, fraus, fallacia, periuria, inquietudo, violentiae, et contra misericordiam obduratio. Avaritia enim opponitur liberalitati, ut dictum est. Proditio autem, fraus et fallacia opponuntur prudentiae; periuria religioni; inquietudo spei vel caritati, quae quiescit in amato; violentiae opponuntur iustitiae; obduratio misericordiae. Ergo huiusmodi vitia non pertinent ad avaritiam.
IIª-IIae q. 118 a. 8 arg. 2
Praeterea, proditio, dolus et fallacia ad idem pertinere videntur, scilicet ad proximi deceptionem. Ergo non debent enumerari tanquam diversae filiae avaritiae.
IIª-IIae q. 118 a. 8 arg. 3
Praeterea, Isidorus ponit novem filias, quae sunt mendacium, fraus, furtum, periurium, et turpis lucri appetitus, falsa testimonia, violentia inhumanitas, rapacitas. Ergo prima assignatio filiarum fuit insufficiens.
IIª-IIae q. 118 a. 8 arg. 4
Praeterea, philosophus, in IV Ethic., ponit multa genera vitiorum pertinentium ad avaritiam, quam illiberalitatem nominat, videlicet parcos, tenaces, kimibiles, illiberales operationes operantes, et de meretricio pastos, et usurarios, aleatores, et mortuorum spoliatores, et latrones. Ergo videtur quod praedicta enumeratio sit insufficiens.
IIª-IIae q. 118 a. 8 arg. 5
Praeterea, tyranni maxime violentias subditis inferunt. Dicit autem philosophus, ibidem, quod tyrannos civitates desolantes et sacra praedantes non dicimus illiberales, idest avaros. Ergo violentia non debet poni filia avaritiae.
IIª-IIae q. 118 a. 8 s. c.
Sed contra est quod Gregorius, XXXI Moral., assignat avaritiae filias prius enumeratas.
IIª-IIae q. 118 a. 8 co.
Respondeo dicendum quod filiae avaritiae dicuntur vitia quae ex ipsa oriuntur, et praecipue secundum appetitum finis. Quia vero avaritia est superfluus amor habendi divitias, in duobus excedit. Primo enim, superabundat in retinendo. Et ex hac parte oritur ex avaritia obduratio contra misericordiam, quia scilicet cor eius misericordia non emollitur, ut de divitiis suis subveniat miseris. Secundo, ad avaritiam pertinet superabundare in accipiendo. Et secundum hoc, avaritia potest considerari dupliciter. Uno modo, secundum quod est in affectu. Et sic ex avaritia oritur inquietudo, inquantum ingerit homini sollicitudinem et curas superfluas, avarus enim non impletur pecunia, ut dicitur Eccle. V. Alio modo, potest considerari in effectu. Et sic in acquirendo aliena utitur quandoque quidem vi, quod pertinet ad violentias; quandoque autem dolo. Qui quidem si fiat in verbo, erit fallacia, quantum ad simplex verbum; periurium autem si addatur confirmatio iuramenti. Si autem dolus committatur in opere, sic, quantum ad res, erit fraus; quantum autem ad personas, proditio, ut patet de Iuda, qui ex avaritia prodidit Christum.
IIª-IIae q. 118 a. 8 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod non oportet filias alicuius peccati capitalis ad idem genus vitii pertinere, quia ad finem unius vitii possunt ordinari etiam peccata alterius generis. Aliud est enim peccatum habere filias, et peccatum habere species.
IIª-IIae q. 118 a. 8 ad 2
Ad secundum dicendum quod illa tria distinguuntur sicut dictum est.
IIª-IIae q. 118 a. 8 ad 3
Ad tertium dicendum quod illa novem reducuntur ad praedicta septem. Nam mendacium et falsum testimonium continetur sub fallacia, falsum enim testimonium est quaedam specificatio mendacii; sicut et furtum est quaedam specificatio fraudis, unde sub fraude continetur. Appetitus autem turpis lucri pertinet ad inquietudinem. Rapacitas autem continetur sub violentia, cum sit species eius. Inhumanitas autem est idem quod obduratio contra misericordiam.
IIª-IIae q. 118 a. 8 ad 4
Ad quartum dicendum quod illa quae ponit Aristoteles sunt illiberalitatis vel avaritiae species magis quam filiae. Potest enim aliquis dici illiberalis vel avarus ex eo quod deficit in dando, et si quidem parum det, vocatur parcus; si autem nihil, tenax; si autem cum magna difficultate det, vocatur kimibilis, quasi kimini venditor, quia de parvis magnam vim facit. Quandoque autem aliquis dicitur illiberalis vel avarus quia excedit in accipiendo. Et hoc dupliciter. Uno modo, quia turpiter lucratur, vel vilia et servilia opera exercendo per illiberales operationes; vel quia de aliquibus vitiosis actibus lucratur, sicut de meretricio, vel de aliquo huiusmodi; vel quia lucratur de eo quod gratis oportet concedere, sicut usurarii; vel quia lucratur parva cum magno labore. Alio modo, quia iniuste lucratur, vel vivis vim inferendo, sicut latrones; vel mortuos spoliando; vel ab amicis auferendo, sicut aleatores.
IIª-IIae q. 118 a. 8 ad 5
Ad quintum dicendum quod sicut liberalitas est circa mediocres pecunias, ita et illiberalitas. Unde tyranni, qui magna per violentiam auferunt, non dicuntur illiberales, sed iniusti.