Übersetzung
ausblenden
Summe der Theologie
Erster Artikel. Die heilige Liebe ist Freundschaft.
a) Die heilige Liebe ist dies nicht. Denn: I. Nichts ist so eigen der Freundschaft wie das Zusammenleben, der gegenseitige Verkehr; sagt Aristoteles. (8 Ethic. 1.) Die Liebe des Menschen aber erstreckt sich auf Gott und die Engel, „mit denen indessen kein Verkehr stattfindet,“ nach Daniel 2, 11. II. Die Freundschaft besteht nicht ohne Gegenliebe, nach 8 Ethic. 2. Die Liebe aber erstreckt sich auch auf die Feinde, nach Matth. 5.: „Liebet euere Feinde.“ III. Drei Gattungen der Freundschaft giebt es (nach Ethic. 8, 3.): Die Freundschaft auf Grund des Ergötzlichen, des Nützlichen und des Ehrbaren. Die Liebe aber berücksichtigt nicht den Nutzen oder das Ergötzen, wie Hieronymus schreibt an Paulinus: „Jene ist die wahre Freundschaft, die mit Christo verknüpft, welche nicht verursacht wird durch den Nutzen im Familienbesitze oder durch das Ergötzen an der körperlichen Gegenwart oder durch listiges Schmeicheln, sondern einzig durch die Furcht Gottes und durch das Studium der heiligen Schriften.“ Es besteht auch nicht die heilige Liebe, also auch nicht eine Freundschaft auf Grund des Ehrbaren; denn mit der heiligen Liebe lieben wir zugleich die Sünder, während die Freundschaft auf Grund des Ehrbaren nur den tugendhaften gilt. Es ist also die heilige Liebe keine Freundschaft. Auf der anderen Seite heißt es Joh. 15.: „Ich nenne euch nicht mehr Knechte…, sondern meine Freunde.“ Dies ward aber auf Grund der heiligen Liebe gesagt.
b) Ich antworte, nicht jede Liebe sei nach Aristoteles Freundschaft, sondern es sei dies eine mit Wohlwollen verbundene Liebe; wenn wir nämlich jemanden in der Weise lieben, daß wir sein Wohl wollen. Wollen wir aber nicht das Wohl der geliebten Gegenstände, sondern das, was ihr Wohl ausmacht, für uns, wie wir den Wein, das Pferd u. s. w. lieben, so ist dies die Liebe der Begierlichkeit. Denn lächerlicherweise würde man sagen, man hätte Freundschaft mit dem Weine oder mit einem Pferde. Zum Wohlwollen aber muß bei der Freundschaft noch eine gewisse Gegenliebe treten, weil der Freund dem Freunde Freund ist. Und solches Wohlwollen ist begründet in irgend welcher Gemeinsamkeit. Da nun eine Gemeinschaft mit Gott besteht, insofern Er dem Menschen seine Seligkeit mitteilt, so muß sich auf diese Gemeinschaft die Freundschaft gründen. Über diese Gemeinschaft sagt Paulus 1. Kor. 1.: „Getreu ist Gott, durch den ihr berufen seid in die Gemeinschaft mit seinem Sohne.“ Die Liebe nun, welche sich auf solche Gemeinschaft gründet, ist die heilige Liebe. Also ist letztere offenbar eine gewisse Freundschaft des Menschen mit Gott.
c) I. Gemäß dem äußeren, körperlichen Leben haben wir allerdings keinen Verkehr und keine Gemeinschaft mit den Engeln und Gott; wohl aber gemäß dem inneren geistigen Leben. Danach stehen wir, hier auf Erden unvollkommen, im Verkehr mit Gott und den Engeln, nach Phil. 3.: „Unser Verkehr ist im Himmel;“ im Himmel in vollendeter Weise, wann „seine Diener Gott dienen und schauen werden sein Antlitz.“ (Apok. ult.) Hier also ist die heilige Liebe unvollkommen; dort in der Heimat wird sie vollendet sein. II. Die Freundschaft erstreckt sich 1. auf jenen nur, den wir lieben; und so ist man nur Freund mit dem Freunde; 2. auf andere wegen desjenigen, den wir lieben, wie jemand die Kinder, die Diener, Verwandten etc. desjenigen liebt, mit dem er Freund ist; und so werden selbst die Feinde geliebt, insoweit sie zum Freunde nämlich in Beziehung stehen, mögen sie uns auch beleidigt haben. Und demgemäß erstreckt sich die heilige Liebe auch auf die Feinde, die wir lieben kraft ihrer Angehörigkeit zu Gott, um Gottes, unseres Freundes, willen. III. Die Freundschaft auf Grund des Ehrbaren geht nur auf den tugendhaften; um seinetwillen aber werden die ihm angehörigen Personen ebenfalls geliebt, wenn sie auch nicht tugendhaft sind. Und so erstreckt sich die heilige Liebe, welche im höchsten Grade Freundschaft auf Grund des Ehrbaren ist, auf die Sünder, die wir um der Liebe Gottes willen lieben.
Edition
ausblenden
Summa theologiae
Articulus 1
IIª-IIae q. 23 a. 1 arg. 1
Ad primum sic proceditur. Videtur quod caritas non sit amicitia. Nihil enim est ita proprium amicitiae sicut convivere amico; ut philosophus dicit, in VIII Ethic. Sed caritas est hominis ad Deum et ad Angelos, quorum non est cum hominibus conversatio, ut dicitur Dan. II. Ergo caritas non est amicitia.
IIª-IIae q. 23 a. 1 arg. 2
Praeterea, amicitia non est sine reamatione, ut dicitur in VIII Ethic. Sed caritas habetur etiam ad inimicos, secundum illud Matth. V, diligite inimicos vestros. Ergo caritas non est amicitia.
IIª-IIae q. 23 a. 1 arg. 3
Praeterea, amicitiae tres sunt species, secundum philosophum, in VIII Ethic., scilicet amicitia delectabilis, utilis et honesti. Sed caritas non est amicitia utilis aut delectabilis, dicit enim Hieronymus, in Epist. ad Paulinum, quae ponitur in principio Bibliae, illa est vera necessitudo, et Christi glutino copulata, quam non utilitas rei familiaris, non praesentia tantum corporum, non subdola et palpans adulatio, sed Dei timor et divinarum Scripturarum studia conciliant. Similiter etiam non est amicitia honesti, quia caritate diligimus etiam peccatores; amicitia vero honesti non est nisi ad virtuosos, ut dicitur in VIII Ethic. Ergo caritas non est amicitia.
IIª-IIae q. 23 a. 1 s. c.
Sed contra est quod Ioan. XV dicitur, iam non dicam vos servos, sed amicos meos. Sed hoc non dicebatur eis nisi ratione caritatis. Ergo caritas est amicitia.
IIª-IIae q. 23 a. 1 co.
Respondeo dicendum quod, secundum philosophum, in VIII Ethic., non quilibet amor habet rationem amicitiae, sed amor qui est cum benevolentia, quando scilicet sic amamus aliquem ut ei bonum velimus. Si autem rebus amatis non bonum velimus, sed ipsum eorum bonum velimus nobis, sicut dicimur amare vinum aut equum aut aliquid huiusmodi, non est amor amicitiae, sed cuiusdam concupiscentiae, ridiculum enim est dicere quod aliquis habeat amicitiam ad vinum vel ad equum. Sed nec benevolentia sufficit ad rationem amicitiae, sed requiritur quaedam mutua amatio, quia amicus est amico amicus. Talis autem mutua benevolentia fundatur super aliqua communicatione. Cum igitur sit aliqua communicatio hominis ad Deum secundum quod nobis suam beatitudinem communicat, super hac communicatione oportet aliquam amicitiam fundari. De qua quidem communicatione dicitur I ad Cor. I, fidelis Deus, per quem vocati estis in societatem filii eius. Amor autem super hac communicatione fundatus est caritas. Unde manifestum est quod caritas amicitia quaedam est hominis ad Deum.
IIª-IIae q. 23 a. 1 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod duplex est hominis vita. Una quidem exterior secundum naturam sensibilem et corporalem, et secundum hanc vitam non est nobis communicatio vel conversatio cum Deo et Angelis. Alia autem est vita hominis spiritualis secundum mentem. Et secundum hanc vitam est nobis conversatio et cum Deo et cum Angelis. In praesenti quidem statu imperfecte, unde dicitur Philipp. III, nostra conversatio in caelis est. Sed ista conversatio perficietur in patria, quando servi eius servient Deo et videbunt faciem eius, ut dicitur Apoc. ult. Et ideo hic est caritas imperfecta, sed perficietur in patria.
IIª-IIae q. 23 a. 1 ad 2
Ad secundum dicendum quod amicitia se extendit ad aliquem dupliciter. Uno modo, respectu sui ipsius, et sic amicitia nunquam est nisi ad amicum. Alio modo se extendit ad aliquem respectu alterius personae, sicut, si aliquis habet amicitiam ad aliquem hominem, ratione eius diligit omnes ad illum hominem pertinentes, sive filios sive servos sive qualitercumque ei attinentes. Et tanta potest esse dilectio amici quod propter amicum amantur hi qui ad ipsum pertinent etiam si nos offendant vel odiant. Et hoc modo amicitia caritatis se extendit etiam ad inimicos, quos diligimus ex caritate in ordine ad Deum, ad quem principaliter habetur amicitia caritatis.
IIª-IIae q. 23 a. 1 ad 3
Ad tertium dicendum quod amicitia honesti non habetur nisi ad virtuosum sicut ad principalem personam, sed eius intuitu diliguntur ad eum attinentes etiam si non sint virtuosi. Et hoc modo caritas, quae maxime est amicitia honesti, se extendit ad peccatores, quos ex caritate diligimus propter Deum.